Katalog

Son şiirlerle birlikte 'Sevda Sözleri' yeniden basıldı Şîirin acı gülümseyişi Sevda Sözleri / Cemal Süreya / Can Yayınları / 328 S. / 15.000 TL / Kod No: 021.166 HALİL İBRAHİM BAHAR Türkçenin bunca sevilmiş, sevilen, sevilecek ozanı, Cemal Süreya •ırtık aramızda yok. Elimizdc Sevda Sözleri başlığı alcında toplanmış BUtün Şiirleri kaldı. Sevda Sözleri ne giizel bir adlandırma. Bize çok yakın, sıcak, ince, bol çağrışımlı duyurucu, duyumsatıcı bir niteleme, bir güzelleme. Sevda Sözleri 1984'te Can Yayınlan'nca Toplu Şiirler alt başlığıyla okuyucuya sunulmuştu. Cemal Süreya*mn Üvercinka, Göçebe, Beni ö p Sonra Doğur Bcni, Uçurutnda Açan adlı dört yapıtını bir araya toplamıştı. Ozanın ölümünden sonra çok aranır olmuştu. Sanırım aradan altı yılgeçmesine karşın, yakın bir dönemde ancak tükenmişti. Yeni basımı yapılacaktı. Sonraki yapıtlarının da eklenmesiyle. Bunun Cemal'in sağlığında gerçekleşmesini hepimiz bekliyorduk. Yaşam böyle işte ne söylcnebılir? Bu kez yine Can Yayınları sahibi, dostumuz kardeşimiz Erdal Öz, bilinen bilinmeyen engelleri aşarak Sevda Sözleri'ne Cemal Süreya'nın Sıcak Nal, Güz Bitigi adlı iki yapıtıyla, son zamanlarda biri Milliyet Sanat'ta, diğerleri Yeni Yaprak Dergisi'nde basılmış yedi küçük şiirini de ekleyerek, çok özenlı bir basımı arayıcılarına, alıcılarına kavuşturdu. Şımdi Sevda Sözleri, Bütün Şiirleri alt başlığıyla karşımızda. Bu basımda Cemal Süreya'nın kendi dergisi Papirüs, 1960'ta yayımladığı ama nedense yapıtlarına almadığı 555 K ad • $air Cemal Süreya (Fotoflraf: Cengız Cıva) C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 76 lı, uzun bir şiir de var. O günlerin sıyasal koşullarından doğmuş bir şıir. Cemal Süreya'nın 1958'de basılmış Üvercinka'dan günümüze dek, değışik tarihlerde basılmış, tükenmiş yapıtlarını arayıp bulamayan okuyucular için tüm şiirlerini içeren Sevda Sözleri artık bir armağandır, bir muştudur. Bunu gerçekleştiren Erdal Öz, her türlü övgüye değer, ayrıca kutlanmalıdır da. Ozana saygısını okuyucusuna sevgisinı açıkça ortaya koymuştur. Cemal Süreya ilk yapıtı Üvercinka'yla şiirimizde hemen sağlam yerini almıştır. Bu çok az karşılaşılan bir durumdur. Bu yapıtıyla kendine özgü çağdaş yepyeni bir şiirin kapısım açmıştır. 19531957 arası yazdığı şiirleri içeren Üvercinka, bugüne dek, 1958'de basıldığına göre 32 yılda ancak 6 kez basılmış. 1. basım 1958 Yeditepe, 2. basım 1966 De Yayınevi, 3. basım 1983 Üç Çiçek Yayını, 4. basım 1984 Can, 5. basım 1989 Cem Yayınevi, 6. basım 1990 Cem Yayını. Ortalama 5 yılda bir basım. Bu sayı şimdi bana gerçekten az görünüyor. Ülkemizde şiire ilgınin ya da ilgisizliğin diyelim anlaşılmaz sonuçlarından birisidir bu. Cemal Süreya'nın ikinci yapıtı Göçebe'nin ilk bpsımı De Yayınevi 1965, ikinci basımı Can Yayınları 1984, üçüncü basımı yine Can Yayınları 1990, şiirimiz için ilgt çekici değil mi? 25 yılda üç basım ortalama 8 yılda bir. Üçüncü yapıtı Beni ö p Sonra Doğur Beni ilk basımı. Yayınları, ikincisi Can 1984, üçüncüsü yine Can 1990, on yedi yılda üç basım. Oysa bu yapıt Cemal Süreya şiirindc, bir aşamadır. Elbette Türk şiirinde de. Dördüncü yapıtı, Uçurumda Açan ilk basım Can 1984, ikincisi yine Can 1990, altı yılda iki basım. Beşinci yapıt Sıcak Nal ilk basım 1988 Dönemli Yayıncılık ikincisi Can 1990, altıncı yapıt Güz Bitigi. İlk basım 1988 Dönemli Yayıncılık, ikincisi Can 1990. Bundan sonrası da yaşanılacak görülecek. Sevda Sözleri Cemal Süreya'nın, altı yapıtının toplamı. Kısa sürede tükeneceğini, yeni basımlarının yapılacağını, böylece gereken haklı ılgıyı göreceğıni sanıyorum. Cemal Süreya, gerçek şiir okuyucusuyla hemen sıcak ılışkiler kurmuş en önde gelen bir ozanımızdır. Gerçek şiir okuyucusundan söz ediyorum. Yapıtların basım sayılarının, her zaman olumlu bir ölçüt sayılamayacağı açıktır. Okuyucuyla kolayca birleşmesi, Cemal Süreya şiirinin sıradanlığından, olağanlığından değil çağdaş yalın bir şiir olmasından kaynaklanıyor. Okurunun şiire yatkın eğilimlerıni, duyarlıklarını, deyim yerindeyse ayaklandırmasını biliyor. Dahası yeni duyarlılıklar, yeni çekim alanları yaratıyor. Bu açıdan bakınca okuyucusunun kimliğini değiştirdiğini söylemeliyim. Cemal Süreya'nın ölümü nedeniyle, hemen ardından oldukça sık anma toplantıları yapıldı. Hepsinde bulundum diycbilirim. Bu toplantılara katılanlann çoğunun, ozanın çevresinden gelme olduğunu gözlemledim. Konuşmalar yapıldı ben dc arada konuştum. Konuşmacıların hemen tümünün, Cemal Süreya'nın erotik bir ozan olduğunu belirtmekte bırleştiklerıni gördüm. Ben böyle bir indirgemeye kesinlikle katılmıyorum. Humor üzerinde de çok duruldu. Bence bu da oturmuş bir niteleme değil. Böyle indirgeyici yöntemlerle bakınca Cemal Süreya şiirinde, mistik öğeler de bulabilirsiniz. Gelsin o zaman mistik bir ozan tanımlaması. Her şeyden önce Cemal Süreya şiiri, çağdaş şiir duyarlılığını yansıtan, çok yönlü, çok sesli bir şiirdir. Şiirinde alttan alta alay var, taşlamalar var, aşklar var ama hangisine indirgeyelim? Şiiri gülümser gibi görünür oysa bu acı bir gülümsemedir. Gizli acılar, yoksunluklar derinlerde gömülüdür. Bütün bunlar özgün imgelerle örtülüdür. Cemal Süreya'nın şiiri, başlangıcından bugüne, coşkusal söylemden, bilgece söyleme doğru bir çizgi izler. Coşkusunun renklendirdiği duyarlılıkla, uzun dızeler, uzun şiirler yaratmıştır. Düşüncenin, gelişen kazanılmış bilgilerin, yaşam deneylerinın desteklediği duyarlıktan, bilgece bir söyleme geçtiği görülür. Dizelcr, şiirler kısalır, çok az sözcükle bir çarpıcılık ortaya çıkarır. Ozan böylece sesli şiirden sessiz şiire doğru bir yol tutar. Böyle şiirleri, dinleyici önünde sesli vurgulu okusanız beklediğiniz etkiyı elde edemezsiniz. Bir anlamda bunlara, ussal gözle yaklaşmak gerckiyor. Cemal'de genel anlamda coşkusal söylemin oluşturduğu şiirleri kalabalık önünde kürsüden sesli okursanız, hemen hemen bire bir katılım sağlarsınız. t.lbette burada şiirin temel öğesinin, ses olduğunu söylemek istemiyorum. Yine indirgemecilikten kaçıyorum. Sesli okumayla algılanmaya, bir yatkınlık söz konusudur. Ayrıca bizim, şiir dinleyicilerimizle okuyucularımızın da çoğu kez, kulakla algılar.ıaya bir eğilimi olduğunu belirtmeliyim. Bellek, bu şiirleri, bir de ölçü uyak varsa, kolayca yakalar. Karmaşık imgenin ağır bastığı şiirler, öyle pek sesli okumalara gelmezler. Arka anlamların, yan anlamların, uzakyakın çağrışımlann uyandırılmasını yüklenmiş şiirler, sessiz, yoğun bir dikkatlc okumayı gerektirir. Cemal Süreya şiirinin bu yanı hep ilgimi çekmiştir. Sağlığının giderek bildiğimiz bilmediğimiz nedenlerle bozulması, bana göre Cemal Süreya'nın şiırdeki verimini düşürmeye başlamıştı. Artık seyrek yazdığı o kı sacık şiirleri de sevdiği Yeni Yaprak Dergisi'nde yayımlamıştır. Son zamanlar, bir araya geldiğimizde birkaç uzun şiir çalışması olduğunu söyledi. Olümüyle arkada şiirine karşı, yoğun bir ilgi bırakmıştır. Beş altı yıl önceydi, Kadıköy Hatay Lokanusı'nda bir akşam "Bir şair altmış yaşında ölmelidir, eğer ölmemişse, artık şiiri bırakmahdır" demiş, bir anlamda da bunda dayatmıştır. O gün altmışına oldukça zamanı vardı. Ama ben Cemal'de ölüm düşüncesinin, sürekli gündemde olduğunu söyleyebilirim. Gcçen yıl Muzaffer Buyrukçu'yla, zamamn başbakanım, Kadıköy alanında birlikte intihar etmeye çağırması, ga/etelere geçmiş bir tantezi değildir. Bilinçdışında onu hep dürten bir karmaşadır. Ozan Cemal Süreya'nın şiir serüveni Sevda Sözleri adını taşıyan, alabildiğine özgün bir yapıtta sergilenmektedir. Burada yersizlikten veremediğim örneklfcri 'bulmak artık okuyucuya düşüyor, üstü kalmasın. Muzafter Buyrukçu'nun önerdiğı, bana göre de çok özgün bir Cemal Süreya şiiri CAMDAN'ı sunmadan geçenıedim. Camdan İçkievinden çıkınca Camdan dcmin oturduğum yere baktım. Sigara paketimi biraz daha mı hüzünlü? Oıururken de Biraz daha mı çıkarıyor kamburunu? Biraz daha mı benziyor babama? Bir yaş büyüğüm babamdan ve rüzgâr bir törendeki gibi çekiştirir durur yağmurluğumu. Ama masada unutmuşum. Sandalyede Tıpkı benim gibi Oturuyor boşluğum. Bir eli alnında benim gibi. Cemal Süreya / Sevda Sözleri, sayfa 215 S A Y F A 11