Katalog

Oyun, sevgi ve fotoğraflar Günümüz Türk Fotoğrafı Hazırlayan: Mehmet Bayhan Yapı Krcdi Yayınlan SEYİT ALİ AK "Günümüz Türk Fotografından Bir Kesit"adlı kitap yayımlandı Cııınhurıyet döncmi fotograf yavın<.ılıgımı/ın genel dcğerlcndirmcsinı vapugıını/.da, oıtaya nıtelık ve nıcelık açibindan yetersız, süreklılıgı olıııayan, satı^ı senıbolık, ctkı gucü sıııırlı bir tablo çıkmaktadır. Buna karjın, son zamanlarda ö/ellikle totoğral alhümü konusunda alıjık olmadıgııııız bir yayııı temposu ıçınc girıldigıni görüvoru/: Selçuk Kundakçı, İllerij Tezer, Sedat 1 osunoğlu üjüsünün "Dcmiryolu vc tnsan" (kendı yayını) Kâmil Fıraı'ın "Atlar" (k.y), I O G Fotoğraf Grubu'nun "Birikimlcr" (k.y), Çerkes Karadağ'ın "Nüans" (Dost y / Ank.) hngin Çizgcn'in cski bir fotnjjrafçımızın ışlerinden olu^tuıduğu "Ali Sami" (Haşet y/Isi.) ve "Ara Güler'in SinemacılarV'adan (Hil y/Ist.) sonra yayımlanan "Günümüz Türk Fotografından Bir Kesit" (Yapi Krcdi y/Ist.) 1989 tarıhini ta^ıyan albıımlerdir. Mehnıet Bayrun'ın 112 iutoğı jfçının ışlcrinden dcrledigi son .ılbiinı, oldukça genıs, bır tabanı kapsanıatı, günümüzdekı (.alı^nıal.ır hakkında iıkır vcrmcsı a^ısından özel bir öncm ta^ınıaktadır. Ulkemızdc ^ımdıyc dcğın ıkısı Yenı Fotoğraf DcrgİM (197Ü, 1980), bııı de İISAK urafından (1986) olmak üzcrc toplanı u«,' taıu* ydlık türünden gcniş tabanlı derleme yayımlanmı^tır. Arjıvcılik anlayışının hcnüz kurumla^nıadığı bir ülkedc baskı vc düzenlemesı ba^arılı olan dcrlcnıeliTin bcllı bıı yayın sıstemınc oturıulmasıııdan d o Racak yararları burada tek tek sayacak dcğiliz. Yalnu junu belirtmek ıstiyoruz: Yoğun emek vc heyecan ürünü Valıjnıalaıın hıçbır iz bırakmadan yıtip giunesi değer bunalımına yol açmaktadır. "Günümüz Türk Fotografından Bir Kesit" adlı albünıüıı kapağında ycr alaıı Sami Güner'ın ney çalan yajlı adanı lotoğrafı bızc "Sanat insanın sonu gelmeyen özkmleriyle sınırlı imkânları arasındaki çcTi^kiden doğmaktadır" cüınlesını anımsattı. Huzur, nıüzik vt nıistik değerleri içercn dcngcli bir ublo. Sami Ciüner'ın aradığı dünya bu. liır yapıtı olu^ıuran rcnk, ı^ık, anlam her şcy yerli ycrinde ve dozunda. 1otoğrafa bakarken iki göııül arasında birleşik kaplar örneci bir duygu sclinin akı^ını duyuyorsunuz. Albümün iayfalannı (.evirdıkçe değışık ya$ grubu ve kültürel formasyondan gclen foioğrafçılann işlerı arasındaki ayırıcı ö/.elliklerin girdabına kapılmamak eldc değildir. "Geleceği etkileme gücü", fotoğraf duvumu, dilbilgisi, söylemi, malzeme egemçnliğı, ya^am felsefesı vc citctik anlayıjı değışik dünyalar. İlk yol ayrımı dü>ünce, ıkıncisi isc dü^üntenin malzeme aracılığıyla biçim kazannıası a^amasında, teknik sürev konusundadır. üeneyscl y.ıkl.ı>ımın lcmelınde sosyolojik ve psikolojik etmenlenn iilizlcııdirdiğı "Fotoğrafta imgelcnıinıi/dcki şeyleri çekemcyiz. Olanla yetinmck zorundayız" duşuncesi yatmaktadır. Ara Guler yıllar önce bir röporta] sıra.sında "yaz günü kış fotoğrafı çekemcyiz" diyerek belgesel lavrın orıunc ı,ok pratık bir duvar örmü^tür. Bu duıum, totoğrafı hangi geni^lik ve derinlikte kavradığımıza clinıizin altındakı süjeye nasıl yakla^tığımıza bağlıdır. Usta elinden ı,ıkıııi5 bir natürmort, durandoğanın gi/emlı büyüsünü ölümsüi' bir bıçımde vcrcbilmektedir. Ünlü fotoğrafçı A.Stieglıtz, "Bulutlarla uğrajırken hayat felsefenı yerine oturdu" diyor. İnsanla nesnel gerçeklık arasındaki esutıksel ılı^kının örgüsünü oluşturan görünme/ bağ insan ruhudur. İnıgenin "Sezdirme mantığı aracıbğıyla dile dönüştürülmesi", sıradanlığın içinde yakalanan Denzersiz bir ayrıntının' kendine özgü yorumla, kompozisyon anlayıjıyla vcrılmesı yaratıcılık göstergesıdır. Runuıı yanı sıra malzemenin ijleniş, teknik ve işlcvi konusundaki anlayıj değişiklikleri, sanat dalları arasmdaki ctkilcşim faktorü fotoğrafa da yansımışıır. Sanatçının psikolojisıne, amaçlanna, politik se<,imine göre işlediği konuları deformasyona uğratması günün toplumsal koşulları içinde olağan bir çiz Fotoğraf: Adnan Ataç Fotoğraf Ibrahım Göğer gıdır. "Deneyscl kaygıyı dışavurumcu sanat yapma kaygısıyl.i uzlaştırma" cğilimi, formal anlayışın dı^ında öz ve bıçım a^ısından yeni fikırlere açık ülkemizde de bircok kıiîiseyı saran sınırsı/ bir tutkudur. "Günümüz Türk Fotoferafı" adlı albümde yer alan totoğraflardan büyük bir bölümünün konusu insandır. Oyun, sevgi, yalnızlık, coşku, üzüntü, sıkıntı, nostalji vb. çok yönlü, karma^ık olguyu içeren zengin bir dünyadır insan dünyası. Araştırmakla, fotoğraflamakla bitnıez. Bu konuya gürıümüze değin çeşitli bağlamlarda sayısız sanatçı eğilmiştir. Tarihselnıateryalist görüşe göre, sanat, özel bir gerçekliği yansıtma biçimidir. Birincil gerçeklik ise insan gerçeğidir. Söz konusu albümde insan gcrçckliğinin, fantazyadan doğa kırliliğıne uzanan geniş bir yelpazede ele alındığı görülmektedir. "Stereo tipler"in yaşamından detaylar yansıtan metinlerin çözümü ayrıntılı biçimde yapılmalı, yapısal özellikleri üzerinde durulmalıdır. Sanat dergilerinin sembolik satışlarla idare ettiği, kitap ilk baskılarının 35 bin dolayında yapıldığı, şiir kitabının çok az satıldığı bir genel yayın panoraması içinde fotograf yayınlarının olumsuz koşullardan etkilenmemesi olanaksızdır. "Günümüz Türk Fotoğrafı" türünden bir albüm çıkarma i>i her şeyden önce ekonomik destek bulma becerisine sahip olmayı gerektirir. Buna, (otoğıat sosyetemizi harekete geçirme güçlüğü, eleştirilere göğüs germe zorunluluğu eklenince olayın ne denli engcbeli bir yapıya sahip olduğu ortaya çıkar. 1945 yılında Ş.Barutçu, ilk fotoğraf dergimizi çıkarmak isıediğinde birçok yetkiliden destek sözü almıştır. Ama, dergınin 2. sayısına bir yabancı artist portresinin konması desteklerini geri çekmcye yetmiştir. Aradan geçen 45 yılda çok jeyin değiştiği doğrudur. Yalnız bugün bilc ülkemizde bir fotoğraf dergisini yajatabilmek büyük bir özveri işidir. Bir albüm, hazırlayan kimsenin kişiliğinden izler tajır: Albümün boyutundan katılacak isimlcrin, yollanan fotoğrafların seçimine, sıralanmasına, mizanpaja, harf karakterinin, kapak renginin saptanmasına değin uzanan bir sorumluluklar zinciri vardır. M.Bayhan'ın 1984 yılında ev sahipliği yaptığımız 12. FIAP Renkli Baskı Bienali nedeniyle İFSAK taratından bastırılan ilk Avrupai yarışma albümünc attığı inızayla başlayan yayın serüveni aynı heyecanla devam elmektedir. D S A Y F A 2 C U M H U H İ Y E T K İ T A P SAYI 7