Katalog

Evliya Çelebi Seyahatnamesi'nin tıpkı basımı ABD'deyayımlamyor Evliya'nın görüp işittikleri Evliya Çelebi Seyahatnamesi şimdiye kadar, kısaltılarak, üslubu ve imlası değiştirilerek birçok biçimde yayımlandı. Aynca Seyahatname'nin aslı konusunda da epey tartışma vardı. Ancak şimdi en güvenilir nüshası tespit edildi ve Harvard Üniversitesi yayınları arasında basılmaya başlandı. ŞEBNEM ATİYAS NEW YORK vliya Çelebi Seyahatnamesi'nin bırınu kitabı olan Istanbul, Topkapı Sarayı Bağdat 304 yazmasının tıpkıbasımı geçen baharda Harvard Unıversıtesı'nce yayımlandı Ikıncı kısmın hazırlıkları surduruluyor Kıtabın yayıncıları Şinasi Tekin ve Gönül Alpay Tekin, yaklaşık 18 yıldır devam eden çalışmalara Fanir tz ıle bırlıkte bajladılar O zamanlar Chıcago Unıversıtesı'nde bulunan I ahır Iz ıle bır araya geldıklerınde Evliya Çelebı'nın nasıl yayımlanacağı konusunda ^eş,ıtlı fıkırler gelıştırdıler Bu tartıjmalara Istanbul'da Orhan Şaik Gökyay da katıldı. Uzun araştırmalar sonucunda Evliya Çelebi Seyahatnamesi'nin bırıncı cıldını tıpkıbasım ha lınde yayımlamaya karar verdıler Gonul Alpay Tekin, Çelebı'nın Topkapı Sarayı Kutuphanesı'nde, Bağdat Koşku'nde bulunan "Bağdat 304" rumuzlu yazma nushasını tarayarak yuz bınden fazla fış çıkardı. Bu fışlere dayanarak duzenlenen dızın, ana serının 12 cıldı olarak cuzler ha lınde yayımlamyor Şınası lekın, tıpkıbasımın önsözünde okuma kolaylığı sağlamak uzere sayfa duzenlerını şöyle anlatıyor "Yuka E rıya ortaya devam eden tıpkıbasım sayfa numarasını, sol koşeyc de aslındakı vaıak nıımjıasım koyduk Ya7ma bu yuk boy olduğu ıı,ın her saytada % adel saıır vardır, dı/ınden metne geı,erken kolaylık olması ı<,ın sag kcn.ıra satır numaralarını verdık B14 H tarıhındc Istanbul'da bası lan nusha ıle yayınımız arasında bır tlı^kı kurmak ıçın her saytanın sağ ve sol kcnanna bu matbu nushanın tekabul eden sayta numaralarını koyduk Bu suretle tıpkıbasım nes rımız aratılığıyla Evliya Çelebı'nın aslını kullanan oku yucu, yazmada bulundugu satırdan kolaylıkla hcmen mat bu nushaya gcçcbılecek Oıe yandan matbu nushayı kullanan bır okuyucu da aynı kolaylıkla yazmaya ge^ebıle cektır Bılındığı gıbı yazma ve matbu nusha arasında bu yuk farklar ve tutarsızhklar vardır " Tekin, Boston'da yaptıgımız goruş,mede uzun yıllar suren tıpkıbasım <,abalarını "gayesi araştırma olan okuyucu ya kaynak oluşturmak" olarak tanımladı Yayını kullanmak ısteyenlerın eskı yazıyı bılmelerı geıektıgını vurguladı Tekin, "Bız okunsun dıye yayın yapmıyoru/, U7erınde çalıjılsın dıye yayın yapıyoruz, ama bunu yapmca hemen 'kım okur bunu' şeklınde eleştırılıyoruz, halbukı genış. halk kıtlelerı okusun dıye degıl, aıa^tırmau aslına gerek duymadan bunu okusun dıye yayımlıyoru/, aslının fotograiını vermıs, oluyoruz" dedı Kitabı ılk hazırlayan Fahır Iz, onsozunde genış şekılde L vlıya Çelebi Seyahatnamesrnm daha onte yayımlanmış olan orneklerıne değındı I ahır Iz, Tanzımaı donemıne degın Turk kaynaklannda rastlanmayan 10 cıltlık seyahat namenın, yuzyılın bas,ında Joseph Von Hammer tarafından Batı'ya tanıtıldıgına ve o zamandan berı Evliya Çelebi uzerıne <,ok sayıda araştırma yapıldıgına dıkkat \ekiyor Scyahatnamenın aslı konusunda <,ok tartışma olmasına ragmen K.KKreutel ve Pierre A.Maı.kay yazmaların en guvenılır nushasını saptadılar S sımgısı ık gosterılen bu nusha şu anda Topkapı Sarayı Kutuphanesı'nde duruyor Kreutel " S " nushasının I vlıya Çelebı'nın clyazısı ıle ya zılan esas nusha oldugunu ıddıa edıyor Mackay ıle Fvlı Harvard Unıversıtesı'nce yayımlanan Evlıya Çelebi Seyahatnamesi nın bırıncı cıldı 'Istanbul Topkapı Sarayı Bağdat 304 yazması ya Çelebı'nın kendı yazmadığını, bır yazıcıya yazdırdıgı nı one suruyor Iz tartışmanın sonunda S nushasının Evliya Çelebı'nın el yazısı olmadıgı, son kopya da olnudığı, buna karşın asıl nusha i(,ın son musvedde oldugu sonucuna varıldıgını kaydedıyor Sarayın kuvuıncubaşısının oğlu 1611 dogunılu P vlıya Çelebı'nın 10 cıltlık seyahatnamesi, 17 yuzyılın en onemlı tarıhı belgelerınden bırı olarak dcgerlendırılıyor Iz, seyahatnamenın F vlıya Çelebı'nın kendı gorup ışıttıklerı, gorgu tanıklarından dınleyıp aktardıkları, mızacının etkısı ıle hayal gucuyle abarttıkları, halk arasında ınanıhn vt anlatı lan olaganustu olaylaı, kerametler, buyuler, dogaustu ya ratıkları, ba^ka yazarlard.ın bııa/ degiitııerek ya dı kısaltarak, kımı zaman da oldugu gıbı, ı,okluk benımsejerek anhttıkhrından ıbaret oldugunu be'ıırtıvor Styahaıname bazen kısaltılarak, imlası yemleştırılerek, ozelltnerek, okunnıayan kelımelerm \erıne yenı kehmcler konularak, dıl ve uslubıı degıjtııılerek, bazı ytrlen sansurlenerek bırı,ok biı,ımde yayımlandı Yayınlar tvlıva Çelebi u/erıııe pek <,ok tartışmayı gundeme getırdı, uslubu, metnın aslının ne olduğu, ıvenğı konusundakı yorunılar vs. Pahır Iz'ın başladıgı ve Şınası Tekin ıle Gonul Alpıy 1 ekın'ın Harvard Unıversıtesı'nden vayımladıkları, Istanbul nldı ve Index'ın 10'da bırı Gonul ve Şınası Tekın, Turk luk Bılgısı Ara>tırmaları ıle Doğu Dıllerı ve I debıyatlarının Kaynakları adlı sureklı yayınlarını (.ıkararak (,e>ıtlı aıaştırmıları vayımlıyorlar 1 ] K İ T A P T A N B İ R B Ö L Ü M Evliya Çelebi nın de Seyahatnamesınde sözunu ettığı hasta tedavı yontemlerınden bırı Kırık çıkıkçılar (Sabuncuoğlu Şerafeddırı Kitabı Cerrahıye) Meılıum Mıırad 11 ın tuvana vıgıt olımgık nıt/kur fununlarun ı,ogunu bılup ıcra edup elbetu hasnıun bır fen ıle zahrın yere geturuıdı Ia bu mertebc guıbuz cr ıdı .. Bır gun saadetle harem hamaınıncian ta>ı ı has od ly ı arak alud olup ı,ıkduk^a cumleve selanı verup '^ıııulı bır hanı manı faslı eyedum' dedılcr Cumlc 'sıhhan ve afıyen' dedıler Hakır eyıtdum 'Hunkarım, pak olup nuı olmuş sız, bugun artık yaglanıp guleş etmın, zıra iı,eıı haıemde salavatsı/ gulejup damarunu/ kırılup kusvetunu/ kalma mıjdur Hattat gıbı mckk gıbı hasnıun vardır' dcduın 'Ya kuvvctum kalmamış mıdur2 gor ımdf deyup bu hakırı hcmen kemerumdcn ukab var kapup dogantılaı ntttLrt'sı vt sıbya fırlagı gıbı bu /aıfı ser ı saadıtı u/re fıralır ^evurup deveran etdırurken hakır eyıtdum 'Brt hunkarum, bu duacın sakın yenme ve koyvcrup du^urnıe' dedugumde hemen 'kendunı pek tut' dedı 'lîe nıtded hunkar hemen Al lah duta yohsa ıj ı^den ge(,dı' deyu leryad ede gordum Yıne hakırı gurz gıbı c,<.vırur 'Bre hunkarum donmedın gon lum bulandı, kusatağum geldı, cdcbde Başun^un o da geldı deyınce gulmeden bı tab ve bı nıeeal olup latıleden sat ı edup hakırc kırk sekız alıun ıhsan e)lcdı C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 7 SAYFA 11