Katalog

Popüler yazar Erich Fromm 'un umut mesajı: r~~ Tbynbee'nin 6 ciltlik incelemesinin özeti f Kanın tadını alan kılıç Militarizmin Kökenleri / ArnoldToynbee A Yayınlan 7İ42 sT A5.50CTTL 7~Kod No: 025.001 M|LİTARİZMİH KÖKENLERİ Yüz yılların sorunu miliıarizm: Neredcn gelip nereye gidiyor? Ünlü İngiliz tarihçısi Arnold Toynbee, Türkçeye yeni çevrilen Militarizmin Kökenleri kitabında bu soruya yanıt arıyor. Kitabın girişinde karsılaştığımız şu cümleler, militarizmin en güçlü savunucularının kimler olduğunun bir kanıtı: Mutluluk ve sevgiye dönmek İSMAİL MURAT Psikanaliz ve Din / Erich Fromm / Çeviren: Şükrü Alpagut / Kabalcı Yayınkrı / Tp9 s. / 4000 TL. 7 Kod No: 161.014"' "Putlar yalnızca tastan ve ağaçtan yapılmaz. Sözcükler put haline getinlebılir, makineler put haline getirilebılır; önderler, devlet, ıktıdar ve Myasal gruplar da aynı ıjlevı yüklenebilir. (...) birçokları Tann'yı da bir put haline getirmışlerdır. (...) ilgilendiğimiz jey görüntü değıl de öz, sözcük değil de deneyim, kılise değil de insansa putperestliği kesinlikle yadsıma amacında birleşebilir ve belki de böylece, Tanrı hak kında olumlayıcı yargılardan daha geçerli bir ortak inanca ulaşabiliriz. Böyle yaparsak daha çok alçak gönüllülüğc ve daha çok kardeşçe s>evgiye kavuşacağımız kesindir." Popüler yapıtlarıyla ünlenen bir düşünür olan Erich Fromm (19001980) Psikanaliz ve Din adlı kitabını yukarıda alıntıladığımız bir 'umut mesajı' ile bitirıyor. Fromm, yapıtlarında, kendince eksik bulduğu Freud'u Marx'la, Marx'ı da onlardan daha sonraki bir kuşaktan olmanın, yani bugünkü endüstri sonrası toplunıun bunalımını yaşamış bir insan olarak kendinin güncel gerçeklerden kaynaklanan düşünceleri ile tamamlayıp senteze vardırdığını uman bir dü^ünür. Yalınlıgı, materyalıne egcmen olması, dili iyi kullannıaM eibi nitelikleriyle popülarite kazanan Fromm, kitaplarınua, ne /.amandır çılgın bir yarış ortımında unuttuğumuz iç cevherimi/e, insanlıgımıza, mutluluğa, sevgiye dönmemizi salık verir. Iromm, bu umudun ekseninde, din olgusuna geniş kapsamlı bir tanım eetirir. Ona göre din bir grubun bireyleri tarafından kabul cdilen ve paylaşılan bir davranış ve düsünce sistemine verilen addır. Bu sistem, bireylere saygt duyulacak ve yüceltilecek bir ncsne ile davranışlarını ayarlayabileceklerı ve onlara yön vercn düzenlemeler sunar. Bu anlamda Fromm'un gözünde geçmiş ve gelecekteki bütün toplum biçimleri "dındar" sayılabilır: "Din inancı, insan türünün doğal bir özelliğidir." Öte yandan dü^ünüıe göre "sosyoekonomik yapı, karakter ve dinsel yapı birbirlerine ayrılmaz derecede baglıdır." Yani dinsel sıstem toplumsai pratik ile çelisecek olursa bos bir idecıloji olmaktan öteye gıdcmez. Dinsellik tanımını bu sekılde genişleten Fronıın'un sorusu "din ya da dinsizlik" değil, "ne tür bir din" sorusudur. Toplumsal belirleyenlerin dinsel inanç üzcrindeki etkısini açıklarken Fromm, baskı altındaki topluınlarda dinsel pratiğin ıster istemez yetkeci (otoriter) bir yönelim gösterdiğini, buna karsın bircyin keııdisini özgür ve kendi yazgısımn efendisi gıbi hissettıği ortamlardadındeki insancı yanın ağır bastığını ileri sürüyor. Düsunür, din konusundaki psikanalıtık yaklaşımın da düşünce sistemlerinin arkasındaki insan gerçeklığinı anlamayı amaçladığını söylüyor. İnsan ruhunu çö/ümleyen psıkanali/e, bu ruhun ortaya çıkardığı bir yapı olan dınsel düşünceleri çöiümleme işlevini yüklüyor. Bu çözümlemenin hedefi, insanı tutsak eden bir din anlayışı yerine onu özgürleştiren, kişinin vicdanıyla barışık olmasını sağlayan, bireyi evıensel bütünlüğe uyunılu kılan bir ınanc ortaklığına zemın hazırlamaktır. Çozünısel ruh sağaltımı, hastalara doğruyu gorme, sevme, özgür ve sotumluluk sahıbı olma, kendi vicdanlarının sesıne kulak verme yetısinı kazandırıııaya çalışır. İştc psikanaliz sürecı ile dinsel pratik arasındaki ilijki, her ıkisinde de benliğin sınırları aşılarak (Fromm'un anladığı anlamda) bir bilını,dısıyla ırtıbata ge "Değişiyoruz ve savaşçı bir ulus oimak istediğimiz için gittikçe deftişeceğiz. Militarist bir ulus olacağımızı ekleyeceğim, çünkü sözcüklerden korkmuyoruz." İtalyan faşizminin kurucusu Mussolini militarizmc böylesine sıcak ve sevecen yaklasıyor ve bir başka yerde bu düşüncelerini şu sözlerle tamamlıyor: "Tüm insan enerjilerini en yüksek düzeyde tutan ve değerini bilen halklara yücelik damgasını vuran yalnızca savaştır." Toynbee, Mussolini'nin bu sözlerine kaynaklık eden tarihe bir yolculuk yapmıj. İçi sevda dolu değil, içi ölüm dolu bir yokuluk bu. Önce eski Yunan dünyasının bilinen devleti Isparta'ya konuk olmuş. Tüm Helen topluluğunu korkutan militer devletin geri planında neler yatıyor onu incelemiş. Ispartalı bir koca, çocuklannın yetkin olması için karısının kcndinden üstün herhangi bir adamdan gebe kalmasına özen gösteriyor. Bu özen, halkın beğcnisini kazanıyor. Yüzyıllar sonra, Hitler'in Almanya'da sağlıklı gcnçleri damızlık olarak kullanmak için bir kenara ayırmasına ne kadar benziyor. Platon'un ütopyasını kurmasına esin olan bu sıte devlet, kendi meşrebine uygun bir sonla noktalandı. Kan ve şiddet Isparta'nın sonu oldu. Kitabın ikinci örneği Asurlular. Toynbee, incelemesine Asur dcvletinin acımasız bir şiddetle ortadan kaldırılmasını anlatarak başhyor. Sonra diğer devletlcrden ve çevresinden farklarına dikkat çekiyor. Asurlular, tarihlerinin son çeyrek yüzyılhk dönemlerinde, savaş makinesini sürekli gözden geçirerek düzeltip yeniliyorlar. Zırhlı donanıma büyük önem veriyorlar ve tekniklerini büyük bir özcnlc geliştiriyorlar. Fakat Asur, militer gücünün en yüksek noktasma uUstığı an, sonunun da başlangıcı oluyor. Düsmanlarının gözüpek ve sonuca götürücü darbelerı, bu "zırhh kadavra"yı tarihin çöplüğüne atıyor. Şarlman ve bızim Timur militarizmin iki çarpıcı örneği olarak inceleniyor. Zafer sarhoşluğunun da militarizmin bir başka zaafı olduğunu ortaya koyuyor. Calud ve Davut öyküsü, eskı ve yeni teknik çatışmasının bir örneğidır. Toynbee, bu kitabın sonunda, "kılıç kullanan kıhçla ölecektir" özdeyijinden yola çıkıyor. Bunun tarihsel planına göndermeler yapıyor ve sözlerinı şöyle nokıalıyor: "lncelememiz, kanın tadını aldıktan sonra, kınına sokulan bir kılıcın, can sıkıcı kendi kendini yıkışını gözler önüne sermiş bulunuyor." Militarizmin Kökenleri kitabı, her ne kadar Toynbee imzasını taşısa da onsözden anlaşıldığı gıbi Albert V.Fovvler'in, Arnold Toynbee'nin Study of History adlı 6 ciltlik incelenıesinden yazara danışarak yaptığının bir özettir. Türkçe çevirisinin özensizliğinın, dizgi hataları ve inıla bozukluklanmn okumayı zorlaştırdığını söyleyelinı. Böylesine önemli bir inceleme, daha dikkatli yayrmlanmalıydı. U Oral Çalışlar çilmcsidir: "Bilinçdışının bu koparılmış dünyasıyla ilişkiye gcçen birisi, bastırma ilkcsinin yerine, yayılma vc bütünlcşme ilkesini koyar." Fromm'un düsüncelerıne kaynaklık eden Marx, ınsanların mutluluk yanılsaması olan dinin ortadan kaldırılmasının insanın gerçek mutluluğu için gerekli olduğunu, "Din yalnızca insan kendi çevresindc dönmediği sürece insanın çevresinde dönen sahte bir güneştir" sözleriyle dile getirmişti. Fromm'un hocası Freud da insanın, kendısınden gizîi iş gören asıl güçlerın bilincine varmakla ö/gürlük alanını genişlettiğini, bilinçdişı güçlerin yöneuigi çaresiz ve kukla olmaktan çıkıp kendi yazgısını belirleyen bilinçli ve özgür insana dönüşebileceği kanısındaydı. Bu iki ana düşünce damarından beslenen Fromm, özgürleşmenin temel koşulunun insanın yanılsama(illüzyon) /.incirlerini kırma yeteneğinde bulunduğu umudunu taşıyor. Fromm'un gözunde din inancı, insan türünün doğal bir ozellığıdır P 0 R T R E Marx'a yakın görüşler Alman asıllı ABO'lı psıkanalisı, toplum lilo/olu ve v.ı/ar Dr.Erich Fromm, 1900'da dogdu, 1980 yılıtıda oldu Heidelberg Universiıesi'nde Joktora öğrenimıni tamanıladı; ayrıca Münilı ve Berlın'de ruhçözümleme eğitimi gördü. Hitler yönetiminin Yalıudiltı ve aydınlar ü/erindekı lıas kılan nedcniyle 1934'te ABD'ye yerlcşti. Freud vc Marx'ııı görüşlerıni bağdaştırnıaya çalı>an Fromm, bireylc toplum arasındaki ihskıye ve insanın kendisini ger^ekle>tirmcM sorununa özel oııem verdı. Heı türlü totaliıer egılime M yabancılaşmaya karsı ^ıkaıı I ronım, 'insanca planl.una1 dedıgı bu ahlak anlayışı gcrı,c'klestırdı. Türkçede Fromm Psıkanalızin Bunalımı (038.008), Sevme Sanaıı (096.008), Sevginin ve Şiddetın Kaynağı (096.009), Sağlıklı I oplum (096.010), İnsanda YıkiLilığın Kokeni (096.032), C)/gürlükten Kaçış (096.050), Sevme Sanatı (102.015, Kendını Savunan İnsan (102.023), Psikanaliz ve '/en Budi/m (133.003), Özgürlük Korkusu (142.007), İtaatsızlık Üzerine (142.031). S A Y F A T 5 C U M H U R I V E T K İ T A P SAYI 7