Katalog

Ekonomimizdeki yeri ne? Gelişimi, Sorunlan ve Özelleştirilmeleriyle Türkiye'de Kamu îktisadi Teşebbüsleri (KİT) / Prof. Dr. Yakup KepenekV Gerçek Yayınları / 192 s. / 8000 TL / Kod No: 052.038 OKTAR TÜREL Gelişimi, sorunlan ve özelleştirilmeleriyle KİTler *. K İ T A P TA B İ R B Ö L İ M Soru 98: KİT, hangi işlevleri üstlenmeli ya da hangi sektörlerde yoğunlaşmalıdır? Hızlı sanayileşme amacına ulaşılmaM ıçin KİT'in, başta teknolojınin yerli üretimine geçış olmak üzere, belirli sanayi dallarında yoğunlaşması, büyük ölçekli yatırımlara girmesi gerekiyor. Bu genel çerçcveden gidilerek somut öneriler geliştirilebilmesi, kuşkusuz, başta ulusal gelişmenin planlanması olmak üzere ayrıntılı çalişmalar yapılmasına bağlıdır. Yapılması gereken, öncelikle var olan makine ve motor üretim birimlerinin dökümünü çıkarmak vc bu konudaki dağınıklığı gidermektir. Makine ve motor yapımında, Makine ve Kınıya, Türkiye Şeker Fabrikaları ve Devlet Demiryollan'nın belli bir birikimi olduğu biliniyor. Ek olarak, Ağır Sanayi Kurumu bünyesinde toplanan üretim birimleri de büyük ölçüde bu aland.ı çalışıyor. Bu üretim gücünün, genel bir sanayileşme prograını çerçevesinde harekete geçirilmesi gerekiyor. Var olan teknolojik durum saptandıktan sonra ikinci aşamada uluslararası düzeyde ycni teknolojilerin gelişme yönlerinin saptanması gerekir. Uluslararası teknoloji, mikrobiyolojidcn bilgisayar parçacıklarına uzanan çok geniş bir alanda hızla ilerliyor. Türkiye, var olan teknolojik birikimine ve sanayi yapısına uygun olarak belirli seçimlere gitmek, planlı, programlı bir yaklaşımla, teknolojınin uluslararası gelışmeleıını ızlemek ve yakalamak zorundadır. KİT'ın bu çerçcvede neleri nasıl yapacakları ancak bundan sonra açıklık kazanabilir. Cîelecekte KİT'in ana işlevinin teknolojinin yerli üretimi olması, öbür işlevlerini tümüyle ortadan kaldırmaz ya da bu alanın dışında KİT'e gerek olmadığı anlamına gelmez. Özellikle iki ek alanda da KİT'in önemli işlevler üstlenmesi, sağlıklı bir ekonomik ve toplumsal gelişme için gereklidir. KİT'in çalışması gereken ikinci alan, temel tüketim malları üretiminde, en azından varlığını sürdürmesidir. Temcl gıda mallarıyla giyim gibi alanlarda piyasa yapılarının işleyişindeki bozukluklar, bu konularda KİT'e belirli işlevler yüklüyor. Temel tüketim malları, niteliği gereği fiyat artışlarının kolayca yapılabildiği ürünlerdir. Bu noktada KİT'in varlığı, fiyatlarda kararlılığı sağlayan önemli bir etmen olabilir. KİT'in sınaı yatırım yapması gereken önemli bir alan da, ülkenin değişik bölgelerinde sanayiin dengeli dağılımını sağlamakla ilgilidir. Bölgesel gelişmişlik farklarının giderilmesi, çevre sağlığının korunması gibi nedenlerle KİT, iinai yatırımlarını ekonomik ve toplumsal gelişmenin uzun dönemli gereksinmelerine uygun bir biçimde yapabilir. Prof. Kepenek, çalışmasına şu sözlerle başlamış: "Bilintneycn konularda kamuoyunu yanıltmak gerçekten eok kolay oluyor. Yanlış görüşler, kanılar TÜRKIYE'DE ve yargılar, çoğu kez Dİnkimli bir bıK A M U IKTISADI TEŞeBBUSLCRI (KİT) çimde yayılıyor, kendi kendini besleyen bir nitelik kazanıyor." Size abarIAKU' ı.îİNII tılı gelebiiir belki, ama değil: Sokaktaki adama değil, üııiversitelerımizde iktisat ve işletme eğitimi görmekte olan gençlerimize gencldc kamu kesıminin, özelde KJT sisteıninin ekonomimizdeki yeri üzerine sorular yöneltinız. Pek çoğundan somut gerçeklerle taban tabana zıt cevaplar alacaksınız. Bu bilgisizlik şaşırtıcı değil. Tam aksine, piyasa mekanı/masının erdemleri, kamusal üretim ve müdahalenin kötülükleri ile ilgili olarak tünı iletişim kanallarıyla yayılmak istenen safsataların kamuoyunda ız bırakmaması şaşırtıcı olurdu. 1980'li yılların iktisadi yönetimi kendisinden önceki yarım asırlık sorunsalı reddedip KİT'e ideoloji planında verimsizliğimizin günah keçisi olarak, eylem planında ıse kamu gelirlerini tekelci fiyaılama yoluyla çalışan yığınlara ödetmenin aracı olarak baktı. KİT, verimlilik sorunlarına ciddiyetle eğilmek yerine KİT üzerindeki tartışmaları kısır alanlara saptırdı. Prof. Kepenek'in özlü kitabı, söz konusu bilgisizliğimizi gidermede sağlayacağı katkı dolayısıyla övgüye değer bir çaba. Prof. Kepenek'in kitabı sekiz bölümden oluşuyor. Kapsam, yöntem ve veri kaynaklarının tartışıldığı Giriş (14. sorular) bölümünü KİT'in tarihsel evrimine ayrılan ikinci bölüm (518. sorular) izliyor. İkinci bölüm sonunda KİT sisteminin bugünkü "fotoğraP'ına da yer veriliyor, kuruluş ve örgütlenme olarak. Kısalığına rağmen, bu bölüm KİT sistemi ve evriminin öncmii kırılma noktalannı yakalayarak verrnekte başarılı sayılabilir. Üçüncü bölüm (1940. sorular) KİT'in üretim, yatırım, istihdam, dış ticaret ve kamu maliyesi açısından ekonomimiz içindeki yerini ayrıntılı ve titiz bir veri derlemesi ışığında tanıtıyor. Bu bölümle organik bir bütünlük içinde olan dördüncü bölüm (4158. sorular) KİT'lcrde sermaye ve işgücü kullanımını ele alıyor vc KİT'tc faktör verimliliği ve KİT'in kamu tasarı ut larına katkısı ile ilgili yalanyanlış bilgilerden arınmamızı sağlıyor. Beşinci bölüm (5969. sorular) KİT özel sekıör ilişkilerine değinerek altıncı ve daha sonraki bölümlere bir köprü oluşturuyor. KİT'in yönetim, işleyiş ve denetimine ayrılan altıncı bölüm (7079. sorular), 1980'li yılların sonu itibarıyla KİT'in ne tür bir üretim örgütlenmesi içinde bulunduğunu somut olarak belgeliyor. Yedinci bölüme adını veren konunun, yani özelleştirmcnin tümüyle ayrı bir inceleme alanı olduğunu düşünebilır ve böyle bir elkitabında yer alışını yadırgayabilirsiniz. Ancak unutmamak gerekir ki KİT ve özelleştirme, 1980'lere egemen olan iktisat anlayısının yapışık ikizleri oldu. Kİ 1 "in gayri millileşmesine karşı çıkan bir iktisatçı olarak Prof. Kepenek'in bu bölümü ekonominin ve KİT'in geleceğinin tartışıldığı sekizinci bölüme (91100. sorular) bir tartışma zemini oluşturmak için kaleme aldığı izlenimini taşıyorum. Sekizinci ve son bölüm, Prof. Kepenek'i normatif bir alana götürüyor: Geleceğin Türkiye ekonomisinde KİT ; W \5* Prof Yakup Kepenek, kitabında salt doflru istatistik verilerı ve bilgılerl kazandırmakla kalmıyor, bu potansiyeli tanıtıyor. in nasıl bir ijlevi olabilir? Bu soruya Prof. Kepenek'in cevabı açıktır: Ülkemizde teknoloji üretimine ve 1980'lerde duralayan sanayileşme hareketinin yeniden hız kazanmasına öncülük etmek. Yargılarına katılmayabüirsiniz; ancak görmezden gelenıeyeceğiniz jey KİT sistemınde Türkiye : nin maddi ve beseri üretim gü^lerini etkileyebilecek önenıli bir potansiyelin varlığıdır. Prot. Kepenek'in kitabı, salt bize doğru istatistik verileri ve bilgileri kazandırdığı için değil, bu potansiyeli tanıttığı için de önemlidir. Kendisine Türkiye ekonomisı ile ilgilenen okurlar olarak teşekkür borçlu olduğumuzu süylemelıyım. F ' P 0 R T R E Prof. Dr. Yakup Kepenek, 1937 yılıncLı Ardefen'de(Rı/ıjdıığdıı. A.LI. Hukuk Fakulten'nı bitıniıkten sonra Millı Eğttım liakanlığı 'mn bunııyla AüD'de ekonotnı doklnrası yaptı. ODTU'dc Ekunorni Bölür/ıu Ba^leatılığı yapan Ke pcrıek 197b'da doçent, 198Vdc (YÖKöncesı) profesör oldu. 1983'te ODTÜ'dekı görevıne 1402 sayılı yasa gereğince son verildi. Kepenek şimdilerde Banka ve Sigorta Isçileri Sendikası 'mn eğıtmı danışmunlığını yupıyor ve SHP Purtı Mechsı üyesı bulunuyor. Türkiye tmalat Sanayiinin Üretim Yapıst, Gelişimi Üretim Yapısı ve Sorunîanyla Türkiye Ekonomisi, Türkiye İmalat Sanayiinde Yoğunlasma, 12 Eylül'ün Rkonomi Politiği ve Sosyal Demokrasi Kepenek'in yayımlanmij yapıtlandır. 1402'liklerden S A Y F A C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI Z