Katalog

Engels'e haksızlık Kitap ekimizin 38. sayısında arkadaşımız İbrahim Kiras, Raymond Williams'ın "Marksizm ve Edebiyat" adlı yapıtını tanıtırken Engels'in estetik anlayışını Alan Swingewood'un bir yazısına gönderme yaparak eleştiriyordu. Halil Berktay ekimize gönderdiği yazısında Kiras'ın, hem iddiasının içeriği, hem de yöntemi bakımından yanıldığını belirtiyor. Sunuyoruz. 'Marksizm yazının otopsi masasında' başlıklı yazı üstüne C umhuriyet Kitap'ın 9 Kasım 1990 tarıhlı sayısında Ibrahım Kıras (s 7), Raymond Wıllıams tanıtımından bır Engels eleştırısıne geçı yor ve Engels'in dıyalektık anlayışı kadar estetik anlayışının da "şematık" olduğunu one surdurdukten sonra şoyle devam edıyor "Engels'e gore Ilyada, do nemındekı nufus artısını yansıtır, Homeros şıırlerı ma hak ettıklerı zaman bıle) geçmıyor Ornegın, Fuat Kop yansıtmaktadır" Bundan sonra Kıras, Engels'in Ailenin, Özel Mülkiyetin ve Devletin Kökeni adlı eserıne, ama kendısıne değıl de Alan Swıngewood'un The Sociology of Literature'da bu konuda yazdıklarına gonderme yapıyor Kiras'ın, hem iddiasının ıçerığı, hem de yontemı bakımından yanıldığını, Engels'e de haksızlık ettığını duşunuyorum Swıngewood'un ağzından burada, kotu bır karıkatur ıle yuz yuzeyız Marx ve Engels ıçın olsa ol sa şu soylenebılır Sanat ıle ılışkılennde, bağımsız ve kendı ozgulluğu ıçınde bır sanat eleştırısını ya da estetik kuramını gelıştırmeye çalışmaktan çok, tarıhın materyalıst yorumunun sanat eserlerındekı ızduşum ya da kanıtlarını yakalamaya uğraşmışlar, sanat eserlerıne bır estetıkçı gozuyle değıl, bır tarıhçı gozuyle bakmışlardır (ayrıca Kıras, bu yaklasımı kapıtalıst pazar/roman ılışkısınde odaklandırmakla da hataya duşuyor) Butunsel bır sanat ve estetik teorısı olarak gostermeye kalkışmadığı surece, tarıhcının bu kadarına hakkı vardır, bunu başka, Marksıst olmayan tarıhçıler de yapıyorlar ve kımsenın aklından onları ındırgemecılıkle suçlamak (hatta hakettıklerı zaman bıle) geçmıyor Orneğın, Fuat Koprulu'nun edebiyat tarıhıne bakışı, hemen tamamen bır "sanatın sosyal tarıhı", daha doğrusu "sanat aracılığıyla toplumun tarıhı" paradıgmasının olçulerı ıçındedır ve bır metın, bır form olarak sanat eserıyle hıç ılgılenmez dense yerıdır Zaten bu eğılımın uzantısında, edebiyat tarıhvılığınden doğrudan doğruya tarıhçılığe sıçramıştır Ama nedense Koprulu'yu, bu açıdan eleştırıl mesı gerektığınde dahı kımse eleştırmıyor da Marx'ın ya da Engels'in uzerıne her fırsatta ındırgemeulık yaf tası asılıverıyor. Oysa Ibrahım Kiras'ın Swıngewood'dan devraldıgı lama, ozellıkle Ailenin, Özel Mülkiyetin ve Devletin Kökeni soz konusu olduğunda, yerını bulmuyor Bılınebıleceğı gıbı Engels'ın bu kıtabı, bır edebiyat ya da estetik çalışması değıl, bır bıleşık antropolojıtarıh ın HALİL BERKTAV telemesıdır Engels, burada başvurduğu kaynakların hıçbırını bırer sanat eserı olarak her yanıyla değerlendır mekle ılgılı değıl, onlara sadece csas konusuna, yanı ka bıle toplumunun bağrında sınıfların belırmesı surecıne ılışkın ıpuçlarını ıçerdıklerı olçude başvuruyor Bu arada "Aıle" ve "Greklerde Gens" bolumlerınde Ilyada ıle Odıseıa'da da kolelık, kadınlar uzerındekı tahakkum, ataerkıl aıle, eskı Yunanlılarda fratrı ve klan bıçımınde tıpık kabıle orgutlenmesının varlığı, savaş ve yağma yoluyla zengınleşme, vb olgularına ılışkın somut anlatım ları açısından yararlanıyor Engels, Homeros şıırlenntn nufus artışını, madenulık, gemı yapımı ve mımarıdekı gelışmelerı "yansıttıgını" (yanı sırf bu maddı sure^lerle açıklanabıleceğını) ne burada, ne başka bır yerde söylemiyor; bunun yerıne, Yunanlıların kabıle yaşantısını, hayvancılığın, tarla tanmının ve zanaat uretımının yol açtığı nufus artıjını, arıstokrasının yuksclışını, vb , Homeros'ta izleyebiliyoruz dıyor Aradakı farkı anla manın hı<, de zor olmadığını sanıyorum Bu bağlamda benı, Kiras'ın "The Orıgın of Ihe I a mily, Prıvate Property and The State'den aktaran Alan Swıngewood, The Sociology of Lıterature, ılh " gıbı bır gönderme yapması aynca duşunduruyor Kıras, "Swıngewood, Engels'ı bu açıdan eleştırnuştır " tarzı bır anlatım ıçınde olsa bır dereceye kadar kabul edebı letegım Ama "Engels böyledir" yollu bır anlatım tut turuyor ve buna Swıngewood'u tanık gosterıyor Engels'ın eserı gıbı bır klasığı, yorumtularından aktarmak dogrusu tuhaf Ailenin, Ozel Mülkiyetin ve Devletin Kökeni'nın Turkçc baiimları detalarca yapıldı, kaldı kı Kıras'ın Ingılızce bıldığı de anlaşılıyor Oyleyse neden "acaba boyle mı'" dıye kendısı açıp Engels'ı okumu yor da Swıngewood aracılığıyla ış goruyor5 Benım tep kım, bıra/ da Kiras'ın yonetımınde Turkıye'nın yay gın bır hastalığının ışaretlerını gormemden kaynakla nıyor Bu toplum "ıkıncı elden", hatta "uçuncu elden" bır toplum Otorıte dujkunluğu, «adece sıyasal erk an lamında otorıte ıle sınırlı degıl, maalesef pek ^ok aydın da kendı kafasını kullanarak meselelerı tozmek yerıne, otorıteye baivurmayı yeglıyor Bın,ok Marksıst de neyın doğru neyın yanhş olduğunu olgulardan hareketle düşünmek yerıne kıtaplara tapmaktan hâlâ kurtulama dı, ne ılgınç kı Marksızmın >u ya da bu olı,ude bır eleştırısı de nakılcı, dogmatık bır zemınde ılerlıyor Ozellıkle gent arajtırmacıların, boyle alıskanlıklardan bır an once sıyrılmasını dılerım D Cüneyt Arcayürek DARBELER VE GİZLİ SERVİSLER CIANIN GÛZLERİ NE ZAMAN AÇILDI CIANINMERAKI MİT E KİM BENZER, KİM BENZEMEZ MİTİN HER YERDE GÖZLERİVAR KÖŞK NE ZAMAN DEVREYE GİRER? ECEVİTI DUŞURME PLANINDA CIA NIN YERI MODERN SORGU ODALARI CASUSLUĞA ALET OLMAK MITTEERSİNDÖNEMİVE BAŞKA TASFIYELER SERVİSLER VE BUYUKELÇİLER Hukumetın Duşeceğını Bıldıren Elçı BAŞBAKANLAR DA IZLENİR BA^BAKANIN ELİNDEKI BELGELER KÖŞKTEKİ MİT NASIL ÇALIŞIR? KARANLIKTAKIİNSAN TİPLERf GURVİTAĞARABASUÇGENİ MITTE KÖSTEBEK KÖŞK MİT ILIŞKILERI 1988 DEKI MİT ÖYKUSUNUN KARANLIK, KARMAŞIK YANLARI Bugün batıda Gladio ile başlayan; Türkiye'ye yansıyan Kontrgerilla tartışmalarma açıklık getiren tüm bilgiler, belgeler ve kişiler daha önce bu kitapta açıklanmıştı. BÜTÜN KİTAPÇILARDA • • KDV dahil 20000 Lira Ederı kadar posta ya da damga pulu gondererek ısteyebılırsınız Kıtapçılara % 25 ındırımlı odemelı gonderılır BILGIYAYINEVI, MeşrutıyetCad 46/A 06420 AnkaraTel 1318122 13116 65 Fax 1317758 BİLGİ DAĞITIM, Babıalı Cad 19/2 34360 Cağaloğlu Islanbul Tel 5225201 5267097 Fax 5274119 S A YFA 2 1 CUMHURİYET KİTAP SAYI 42