Katalog

POLİTİK BİLİM Aykut Göker harunaykutgoker@gmail.com 8 İstihdam CBT 1473/12 Haziran 2015 Çin’in Yenilik Yolu... Geçen hafta Akyos bu köşede soruyordu: “Bir oya ne sığar?” Biraz umut sığdı galiba... Başlık, Haluk (Tosun) Hocanın çantama koyduğu, 2015 yayını bir kitabın adı: China’s Path to Innovation... Hoca bir kitap verdi mi, bileceksiniz ki bu bir ev ödevidir; o kitap incelenecektir. Ödevimi yapmaya çalışayım: Yazarı Xiolan Fu, bir bilim kadını... Oxford Üniversitesi’nde Teknoloji ve Uluslararası Kalkınma Profesörü... ‘Kalkınma için Teknoloji ve Yönetimi Merkezi’nin kurucu direktörü... ‘Yenilik, teknoloji ve sanayileşme’, ‘doğrudan yabancı yatırımlar ve ekonomik gelişme’, ‘yükselen Asya ekonomileri’ başlıca araştırma konuları... Bu kitabında Çin’in yenilikçilikte yetkinleşmek için izlediği yolu inceliyor. ÜniversiteSanayi İşbirliği Merkezleri Platformu’nun, bu yazının yayımlanmasından hemen önce, 910 Haziran’da, Konya’da yapmış olacağı “Geçmişten Geleceğe Sürdürülebilir Üniversite Sanayi İşbirliği” konulu kongreyi vesile ederek, bugün size, kitapta ele alınan konulardan biri olan Çin’in üniversitesanayi işbirliği deneyiminden söz edeceğim. İncelemeye göre, Çin’de sanayinin Çin üniversiteleri ile yaptığı işbirliğinin, uç teknolojilerin yayınmasında (difüzyon), ayrıca ülke ya da firma düzeyinde yaratıcı yenilikler ortaya konmasında önemli rolü var... Ancak bu işbirliğinin, Birleşik Krallık’ta gözlenen durumun tam aksine, Çin’in dünyada ses getiren yenilikler ortaya koymasındaki rolü sınırlı kalmış... Oysa gelişmiş bir sanayi ülkesi olan Birleşik Krallık’ta, firmaların dünya çapındaki yeniliklerinde ülkenin üniversitelerinin oynadığı rol belirleyici... Yabancı üniversitelerle yapılan uluslararası işbirliklerinin ise, Çin firmalarının dünya çapında yenilik yapabilme yeteneklerinin gelişmesi açısından verimli sonuçlar doğurduğu görülmüş. Özellikle de, Doğu Asya’nın Hong Kong, Tayvan, Singapur ve Kore gibi yeni sanayileşmiş ekonomilerinin ve Batı’nın gelişmiş sanayi ülkeleri dışında kalan, örneğin Rusya, Brezilya, Hindistan ve Avustralya gibi ülkelerin üniversiteleriyle yapılan işbirliklerinin bu konudaki katkıları büyük olmuş. Bu noktada ortaya çıkan sonuç bir hayli çarpıcı... Görülmüş ki, Batı’nın gelişmiş sanayi ülkelerinin üniversiteleriyle yapılan işbirliklerinden beklenen düzeyde yarar sağlanamıyor. Oysa sayılan ülke üniversiteleri ile yapılan işbirlikleri Çin firmalarının yenilikçilikte yetkinleşmeleri açısından çok daha etkin sonuçlar doğuruyor ve daha verimli oluyor. Açıkçası, varılan sonuç şu: Ülkeler arasındaki teknolojik ve kültürel farklar büyüdükçe bilgi ve deneyim aktarımı zorlaşıyor ve geriden gelen ülkeler bu aktarımdan bekledikleri yararı istedikleri düzeyde sağlayamıyorlar. Oysa Çin deneyiminde görüldüğü gibi, ekonomi ve teknolojide birbirleriyle karşılaştırılabilir konumda olan ve benzer kültürleri paylaşan ülkelerin üniversitelerinden, geriden gelen ülke sanayilerinin küresel bilgi kaynağı olarak sağladıkları yarar dünyada ses getirecek düzeyde yenilikçilik becerisinin kazılması açısından daha büyük oluyor. Ama kültür farkları meselesi bir yana, Çin firmaları uluslararasılaştıkça yabancı üniversitelerle kurdukları bağlar da giderek artıyor... Çıkarılan bu sonuçlara ek olarak altı çizilen bir diğer noktaysa, Çin’de yenilikçi firmaların yenilikçilik ortağı olarak en çok üniversiteleri görüyor olmaları... Üniversiteyle işbirliği yaptıklarını belirten firmaların büyük bir çoğunluğunun, bu işbirliğinde, devletin izlediği güçlü bir politikayla birlikte Çin’in bilim ve teknoloji sistemini pazardan gelen taleplere açan reformun belirleyici etkisi olduğuna işaret etmeleri kayda değer bir diğer nokta... Çin’in izlediği yenilik yoluyla ilgili olarak kitapta değinilen diğer konuları da, gerekirse ileride konuşuruz. Ama ondan önce Haluk Hoca’nın verdiği başka bir ev ödevinden, sonra da Sayın Arslan B. Sanır’ın değerli bir çalışmasından söz edeceğim. Bilgi Toplumunda Türkiye’yi Aramak Son yıllarda teknolojide meydana gelen hızlı gelişmelerin neden olduğu sosyoekonomik dönüşümleri nitelendirmek için çeşitli kavramların kullanıldığı görülüyor. Bu kavramlardan en çok bilinenleri; “information societyenformasyon toplumu”, “knowledge economybilgi ekonomisi”, “information economyenformasyon ekonomisi” ya da “knowledge societybilgi toplumu”... hiç kuşkusuz bu terimler arasında en popüler olanı bilgi toplumu... B Bayram Ali Eşiyok ilgi Toplumu; “hayat damarlarından bilgi akan, üretim tarzı bilgiye , bilgi kullanımı ve üretimine dayalı bir toplum ve bunun maddi altyapısını olusturan bilgiye dayalı BİLGİ EKONOMİSİ VE ekonomi” olarak tanımlanıyor.1 Karşı karşıya BİLEŞENLERİ bulundugumuz bu yeni toplumsal –kurumsalBilgi ekonomisi bileşenlerine ilişkin farkiktisadi gelişmeler nasıl adlandırılırsa adlandı lı göstergeler kullanılmakla birlikte, Dünya rılsın, hepsinin ortak payBankası’nın yaklaşıdasında tartışmasız olarak Tablo 1:Bilgi Ekonomisi Endeksine (KEI) mı daha bütüncül bir hızlı teknolojik gelişmeler , Göre İlk On Ülke ve Türkiye çerçeve çizdiği için 2000 2000’e Göre “bilgi teknolojileri” yer alı 2012   tercih ediliyor. Dünya   Sıra Değişim yor. Bilgi teknolojilerinin Sıra Bankası’nın sınıflanİsveç 1 0 üretim faaliyetlerinde kul 1 dırmasına göre bilgi 2 Finlandiya 8 6 lanımı ile birlikte çogu kez 3 Danimarka 3 0 ekonomisi dört temel ürünlerin ekonomik ömür 4 Hollanda 2 2 bileşenden oluşuyor. Norveç 7 2 leri dolmadan teknolojik 5 Bunlar; inovasyon, eğiY.Zelanda 9 3 ömürleri dolmaya başlıyor 6 tim ve beceri, bilgi ve 7 Kanada 10 3 ve üretim sisteminde ve üst 8 iletişim altyapısı, ekoAlmanya 15 7 yapıda köklü değişikliklere 9 Avusturalya 16 7 nomik teşvik sistemi ve neden oluyor. 10 İsviçre 5 5 kurumsal rejim ögeleTürkiye 62 7 Bilgi toplumuna geç 69 rinden oluşuyor. tiği kabül edilen gelişmiş Kaynak: World Bank, Knowledge for Development Bu dört bileşene ülkelerde üniversitelerin ProgramK4D’den hareketle düzenlendi. göre oluşturulan bilgi bu süreçte önemli bir işlev ekonomisi endeks degördüğü, bilgi toplumuna geçişi önceleyen alt ğeri göz önüne alındığında (Tablo 1), Türkiye yapıyı hazırladıkları biliniyor. Oysa Türkiye’de 2000 yılında 62.sırada iken, izleyen yıllarda eğitimin ve üniversitelerin geldiği nokta göz 7 basamak gerileyerek 2012 yılında 69.sıraönüne alındığında, bilgi toplumuna geçiş için ya düşüyor. İlk on sırada ise İsveç, Finlandiya, gereken altyapıyı kurma kapasitelerini önemli Danimarka, Hollanda, Norveç, Y. Zelanda, ölçüde yitirdikleri, temel bilimler başta olmak Kanada, Almanya, Avusturalya ve İsviçre gibi üzere, bilimsel bilgi üretiminde son derece gelişmiş ülkeler yer alıyor. yetersiz kaldıkları izleniyor. Bu yazıda ilk olaEn başarılı ilk on ülke ile birlikte Türkiye’ye rak bilgi ekonomisi ve bileşenleri açısından ilişkin bilgi ekonomisi bileşenleri incelendiTürkiye’nin göreli konumu çözümleniyor. İzğinde (Tablo 2) ise, Tablo 2: Bilgi Ekonomisi Endeksi ve Bileşenleri (İlk On ve Türkiye)   İsveç Finlandiya Danimarka Hollanda Norveç Y.Zelanda Kanada Almanya Avusturalya İsviçre Türkiye KEI 9.43 9.33 9.16 9.11 9.11 8.97 8.92 8.90 8.88 8.87 5.16 KI 9.38 9.22 9.00 9.22 8.99 8.93 8.72 8.83 8.98 8.65 4.81 Ekonomik Teşvik S. 9.58 9.65 9.63 8.79 9.40 9.09 9.52 9.10 8.56 9.54 6.19 İnovasyon 9.74 9.66 9.49 9.46 9.01 8.66 9.32 9.11 8.92 9.86 5.83 Eğitim ve Beceri 8.92 8.77 8.63 8.75 9.43 9.81 8.61 8.20 9.71 6.90 4.11 Sıra 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 69 BİT 9.49 9.22 8.88 9.45 8.53 8.30 8.23 9.17 8.32 9.20 4.50 leyen bölümde ise temel bilimlerde yaşanan çöküşün bir bilançosu çıkarılarak, Türkiye’nin mevcut eğitim sistemiyle bilgi toplumuna geçişte karşılaşacağı sorunlar üzerinde duruluyor. Kaynak: World Bank, Knowledge for Development ProgramK4D, 2012. Türkiye 5.16 bilgi ekonomisi endeks değeri (Knowledge Economy IndexKEI) ve 4.81 bilgi endeks değeri (Knowledge IndexKI) (KI bir ülkedeki genel bilgi gelişimi potansiyelinin bir göstergesi olarak kullanılıyor) ile 69. sırada yer alarak son derece kötü bir başarım sergiliyor. Diğer taraftan Türkiye’nin