Katalog

Bilim ve Düşünce Tarihi CBT 1499/ 11 Aralık 2015 12 OOOF OFF LİNE Tanol Türkoğlu [email protected] Elektrikelektronik mühendisliği öğretiminin durumu ve sorunları Prof. Dr. Duran Leblebici, elektrikelektronik mühendisliği öğretiminin durumu ve sorunları hakkında bazı temel tespitler yapıyor. Nesnelerin Hizmeti E Osman Bahadır [email protected] lektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi 2007 yılları arasında ABD’de doktora yapmış tarafından düzenlenen ElektrikElektronik Mü olan İTÜ Elektrik Fakültesi Zayıf Akım Kolu ve İTÜ hendisliği Kongresi (EEMKON 2015), 1921 ElektrikElektronik Fakültesi Elektronik ve HaberleşKasım 2015 tarihlerinde Harbiye Askeri Müze Kül me Mühendisliği Bölümü mezunlarından % 61.8’i tür Sitesi’nde toplandı. İTÜ ElektrikElektronik Fa doktoralarını ABD’nin ilk 25’e giren üniversitelekültesi emekli öğretim üyesi Sayın Prof. Dr. Duran rinde, % 34.5’i ise doktoralarını ABD’nin ilk 10’a Leblebici bu kongrede “Türkiye’de Elektronik Sana giren üniversitelerinde yapmışlardır). • Elektrikelektronik mühendisliği öğretimi alayiinin Durumu” başlıklı bir bildiri sundu ve “ElektrikElektronik Mühendisliği Öğretiminin Durumu ve nında ABD’de başlayan ve yayılan eğilim, yeni ve Sorunları” konulu panele katıldı. Duran Leblebici pırıltılı alanlara yer açabilmek için temellere ayrıher iki konuşmasında da bazı önemli tespitlerde lan zamanı kısıtlamak şeklinde olmuştur. • Bu eğilimin sonucu olarak birçok konuda bulundu. Elektronik sanayii konusunda, 1965 de PTT “malumat” sahibi olan ama hiçbir konuyu “derinleArLa’nın kurulması ile başlayan gelişmelerde mesine kavramamış” bir mühendis türü yetişmeye Üniversite’nin (1950’li yıllara kadar sadece İTÜ başlamıştır. • YÖK’ün özellikle en buyurgan olduğu ilk on vardı) “hazırlayıcı” rolünü vurguladı. 1990’ların ortalarına kadar devam eden sağlıklı gelişmenin, yıl içinde öğretim programlarının büyük ölçüde YÖK tarafından belirlenmesi, bunun küreselleşmenin getirecekleri ve göyanı sıra geniş katılımlı kurulların ortürecekleri konusunda yapılan yanlış tadan kalkması, kurumların bu konu öngörülerle TELETAŞ’a yabancı ortak ile ilgili birikimlerinin ve şevklerinin alınması ile başlayan sorunlara deyok olması sonucunu vermiştir. ğindi. Sonraki yıllarda ise gerek ha• Türkiye’de mühendislik öğretiberleşme elektroniği gerekse tüketici minde kaliteyi olumsuz yönde etkileelektroniği alanlarında teknolojideki yen bir husus da öğretimin İngilizce hızlı gelişmelere ayak uydurulamayapılması hastalığının yaygınlaşmış ması nedeni ile başlayan gerileme olmasıdır. Bu eğilim birçok öğretim sonucunda gelinen durumu anlattı. kurumunda ABD kaynaklı İngilizce Elektrikelektronik mühendisliği ders kitaplarının benimsenmesi ve öğretimi ile ilgili olarak da bu öğretibununla bağlantılı olarak “madem min kapsamı, ülkemizdeki durumu ve Prof. Dr. Duran Leblebici iyi (?) bir ders kitabı var, öyleyse sorunlarıyla ilgili olarak yaptığı çok dersi – konulara hakim olsun olmaönemli tespitleri ise şunlardı: • “Elektrikelektronik mühendisliği yeni ihtiyaç sın – herkes verebilir” anlayışının yaygınlaşması lar ve yeni buluşlarla kapsamı ve etkileme alanı sonucunu vermiştir. • Bu durumun bir başka olumsuz etkisi de sürekli olarak genişleyen, yenilenen bir mühendisTürkçe bilimsel ve teknik içerikli ders kitapları ürelik alanıdır. • Elektrikelektronik mühendisliği, bilimsel te timinin önemli ölçüde azalması olmuştur (örneğin 19452000 yılları arasında İTÜ’de her yıl ortalamellerini fizik biliminden alır. • Yeni gelişmeler elektrikelektronik mühendisli ma 30 kitap basılıyor, yani her yıl yaklaşık olarak ğinin fizik içindeki temellerini gittikçe daha geniş 60.000 kitap yayılıyordu). • Bütün bunların sonucu, bugün herkesin şikâ letmekte ve daha derinleştirmektedir. • Bu temellerden gözlemler ve deneylerle anla yetçi olduğu yeni yetişen mühendislerin kalitesinin şılabilenler dışında kalan konuların kavranabilme geçmiş dönemlere kıyasla çok daha düşük olmasısi ve işlenebilmesi, çok yönlü ve sağlam bir mate dır. Bu durum Türkiye’nin “daha yüksek katma değerli ürünlere” yönelmesinde öncü olması gereken matik altyapısını gerektirir. • Bu faydacı yaklaşımın ötesinde göz ardı elektrikelektronik sanayiinin geleceği bakımından edilmemelidir ki matematik tıpkı müzik gibi, tıpkı yaşamsal bir risktir. • Sorunun sebepleri ne olursa olsun çözümün edebiyat gibi zihni besleyen ve zenginleştiren bir sorumlusu öğretim kurumlarıdır. kültürdür. • Üniversitelerin bu sorumluluğun farkına va• Elektrikelektronik mühendisliği alanına sürekli olarak yeni yeni konuların girmesi, öğretimde rarak “bu işi nasıl daha iyi yapabiliriz” arayışına temellere ve uygulamalara ayrılacak zamanların katılımcı bir yaklaşımla ve gecikmeden girmeleri gerekir.” dengesini belirlemede önemli bir etkendir. Görüldüğü gibi Prof. Dr. Duran Leblebici’nin • Türkiye’de bu temeller/uygulamalar dengesi, YÖK öncesi dönemde her kurumun önemle üze elektrikelektronik mühendisliği öğretiminin hem rinde durduğu, geniş katılımlı fakülte kurullarının dünyadaki, hem de ülkemizdeki durumu ve sorunlarıyla ilgili tespitleri son derecede önemli tespitsürekli olarak tartıştığı ve geliştirdiği bir konu idi. • Örneğin İTÜElektrik Fakültesi’nde geliştirilen lerdir. Bilim ve eğitim dünyası ilgilileri ile okurlave uygulanan öğretim programları sayesinde dün rımızın bu yaşamsal tespitlerin her biri üzerinde ya standartlarında bir düzey tutturulmuştu (1950 düşünmesini, çözüm önerileri geliştirmesini dileriz. Belki de binlerce yıl önce insanoğlunun erişebilir durumda olduğu bir başka internet vardı. Global bir katastrofinin yerle bir ettiği. Piramitlerin (cihaz), kil ya da taş tabletlerin (kullanma kılavuzu) kalan son kalıntıları olduğu. Nesnelerin internete erişebilir hale gelmesi büyük bir devrimin habercisi olabilir. Nesnelerin “fıtratında” şu an pasif olarak vermeleri beklenen hizmeti sunması var. Ancak günün her anı internete bağlı hale gelmelerine istinaden yapılarında da ister istemez değişiklik olacaktır. Çünkü o nesneleri tasarlayan insanlar artık bu özelliklerini de dikkate alacak. Bu çerçevede nesneler kendilerine tanımlandığı kadarıyla “akıllı” hale gelecek. Bilim kurgu öyküleri hep insan görünümlü robotların hayalini kurdu. Onun yerine yaratıcı insanlar daha kolay bir yolu tercih edip, kademeli gelişimi tercih etti. O da nesneyi mevcut haliyle ele alıp, onu internete bağlayarak ona biraz “akıl” katmak. Bu yolun sonunda belki insana benzer hale gelecek nesneler de ortaya çıkabilir. İnsan görünümlü robotları bir kenara bırakırsak, dijital akıl ile akıllandırılmış nesneler daha aktif olarak yeryüzü kültüründe yer işgal edebilirler. Gündelik hayatta bu insanoğlunun pek çok angarya iş yükünü onun üstünden alabilir. Nesnelerin Interneti (IoT) yerini Nesnelerin Hizmeti’ne (Service of Things, SoT) bırakabilir. Örneğin bir kaç saatliğine bir otomobil kiralamak istiyorsanız, artık muhattabınız otomobilin kendisi olabilir. Açarsınız akıllı telefon üzerinde çalışan ilgili uygulamayı, bulunduğunuz yere en yakın ve müsait olan otomobilleri belirlersiniz. Sonra onunla fiyat pazarlığı yaparsınız. Bu arada araçlar artık sürücüsüz çalışabilir hale geleceği için, fiyatta anlaşıp da ödemeyi yaptığınız anda araç sizi almak için bulunduğunuz yere doğru gelmek üzere yola çıkar. Bu akıllı hizmet nesneleri bozulduklarında da kendi başlarının çaresine (doğrudan ya da dolaylı olarak) bakabilirler. Bu çerçeveden bakıldığında nesnelerin interneti altyapısal bir başlangıçtır. Peki her şey birbiri ile bağlantılı hale geldikten sonra yaşam nasıl olacak? Ya da bu olguyu tersine çevirip dijital öncesi yaşam ile bir paralellik kurmak söz konusu olabilir mi? Yani karbon temelli insanların da aslında sürekli erişebilir durumda oldukları bir “internet” var mı(ydı)? Belki de binlerce yıl önce başa gelen global bir katastrofi bu karbonik interneti yerle bir etti, sağda solda bu altyapının bileşenleri (piramitler vb.) ile el kitapları kaldı (tabletler, el yazmaları vb). Evrensel zekâ denilen şey belki de nesnelerin internetinin altyapısını oluşturacağı o müthiş dijital teklik olgusunun, eski zamanlardaki karşılığı idi. İnsanoğlu şu an nasıl kullanacağını unutmuş olduğu vücudundaki bazı özellikleri kullanarak bu ortak akıla ulaşabiliyor ve bilgiyi, deneyimi oradan alabiliyor ya da o yapı üzerinden iletişim kurabiliyordu. Dijital çağda çokluğun birlik haline doğru yol alması, müstakilen var olabilen canlı ya da cansız şeylerin önce internet denilen şeyi oluşturması, sonra bunun temel bileşenleri ile iletişim kurabilmesi en nihayetinde de her bir tekin öteki bir tek ile haberleşebilir hale gelmesi, belki de dünyada ilk defa gerçekleşen bir olgu değildir. Belki de insanoğlu bunu daha önce de başarmıştı; şimdi dijital bir kopyasını yapmakla meşgül. Bu kez bağlantılara ya da ağın kendisine bir zarar geldiğinde, fiziksel olarak yok olmasın, cana geleceğine mala gelsin diye. Bir üst boyuta geçemiyorsan, bir alt boyut yarat; böylece ona izafen bir üst boyuta geçmiş ol!