Katalog

Nobel Ödülleri 2015 NOBEL TIP ÖDÜLÜ: CBT 1490/9 Ekim 2015 3 Ödül, parazitlerin yol açtığı hastalıkların tedavisini bulanlara 2015 Nobel Tıp Ödülü, parazitlerin yol açtığı en tahripkâr hastalıkların bazıları için tedaviler geliştiren bilim insanlarına verildi. Bu hastalıkların başında Nehir Körlüğü (onchocerciasis), Fil Hastalığı (elephantiasis) ve Sıtma geliyor. Sıtma tedavisinde önemli gelişmelere imza atan Youyou Tu, Nobel ödülüne layık görülen ilk Çinli bilim insanı. Sıtma ise insanoğlu tarih sahnesine çıktığından bu yana bilinen bir hastalıktır. Sivrisineklerin yol açtığı bu hastalığı tekhücre parazitlerleri başlatır. Bunlar alyuvarları istila eder; yüksek ateş yapar; şiddetli vakalarda beyinde tahribatlara ve ölüme neden olur. Dünyada 3.4 milyardan fazla insan sıtmaya yakalanma riski altındadır ve her yıl 450 bin kişi –özellikle çocuklar sıtmaya bağlı olarak yaşamlarını yitirmektedir. P arazitlerlerin yol açtığı hastalıklar binlerce yıldır insanlığı tehdit ediyor ve küresel bir sağlık sorunu olarak ülkelerin sağlık bütçelerine büyük hasar veriyor. Bu hastalıkların özellikle dünyanın en yoksul kesimini etkilemesi de hastalıklarla mücadeleyi zorlaştıran en önemli etmen. William C. Campbell ve Satoşi Omura, Avermectin adı verilen yeni ilacı bularak Nehir Körlüğü ve Fil Hastalığı’na yakalanan hasta sayısında belirgin bir düşüşe yol açtılar. Bu ilaç ayrıca diğer parazitik hastalıklarda belirgin düzelmeler yaratıyor. Youyou Tu ise Artemisinin adı verilen ilacı bularak Sıtma vakalarındaki ölüm riskini büyük ölçüde düşürdü. Bu iki keşif, her yıl milyonlarca insanı etkileyen bu tahripkâr hastalıklarla mücadelede insanoğlunun elini hiç olmadığı kadar güçlendirdi. İlaçların faydası ölçülemeyecek kadar büyük. PARAZİTLER BAŞA BELA Nehir Körlüğü ve Fil Hastalığı’na parazitik solucanlar neden oluyor. İsminden da anlaşılacağı üzere Nehir Körlüğü sonunda korneadaki iltihaplanmadan ötürü körlüğe yol açıyor. Dünyada 100 milyondan fazla insanı etkileyen Fil Hastalığı ise kronik şişliklere yol açtığı gibi yaşam boyu süren tahribatlara neden oluyor. Japon mikrobiyolog Satoşi Omura, Streptomyces adı verilen bir grup bakteri üzerine yoğunlaşmıştı. Yepyeni yöntemlerle bu bakterilerin yeni bir türünü ayrıştırmayı başaran Omura, binlerce farklı kültürler içinden en umut verici 50 tanesini seçti. Bunların içinden bir tanesi Streptomyces avermitilis, Avermectin isimli ilacın etkin maddesini oluşturdu. Parazit biyolojisi uzmanı olan William C. Cambell, Omura’nın Streptomyces kültürlerini alarak etkinliğini araştırdı. Campbell bu kültürlerden bir tanesinin evcil ve çiftlik hayvanları üzerinde etkili olduğunu gördü. Bu biyoaktif ajanı saflaştırarak Avermectin adını verdi. Daha ilerde Avermectin kimyasal olarak modifiye edilerek daha etkili bir bileşim olan Ivermectin’e dö OMURA VE CAMPBELL’İN ORTAK BULUŞU nüştürüldü. Ivermectin bir sonraki aşamada parazitik enfeksiyon hastası insanlar üzerinde denendi.Ve parazit larvalarının öldüğü saptandı. Omura ve Campbell’in ortak katkıları yepyeni bir ilaç sınıfının doğmasına yol açtı. Sıtma geleneksel olarak kinin ile tedavi ediliyordu, ancak Satoşi Omura: 1935 Japonya Youyou Tu: 1930 Çin doğumlu. doğumlu. Tokyo Üniversitesi’den bu tedavi giderek Pekin Tıp Üniversitesi’nden 1955 doktora derecesini aldı. Bugün etkisini yitirmekteydi. yılında mezun oldu. Çin Geleneksel Kitasato Üniversitesi’nde Profe1960’lı yıllarda has Tıp Akademisi’nde doçent olarak sör Emeritus. talıkla mücadele hep çalıştı. olumsuz sonuçlanmış ve hastalık giderek yayılmaya başlamıştı. Bu tarihlerde Çin’de Youyou Tu, geleneksel bitkisel kökenli bir ilaca odaklanarak yepyeni bir sıtma ilacı oluşturmaya çalışıyordu. Tu’nun özünü çıkartmaya çalıştığı bitki Artemisia annua idi. Daha sonra Artemisinin olarak isimlendirilecek olan bu özün sıtma parazitine karşı çok etkili olduğu görüldü. Artemisinin bugün sıtmaya karşı yepyeni bir sınıf ilacı temsil ediyor. Bu ilaç hızla sıtma William C. Campbell: 1930 İrlanda doğumlu. parazitini erken evrede öldürüyor. Avermectin ve Artemisinin’in keşfi para 1952 yılında Dublin Üniversitesi’nden lisans derecesini aldı. 1957 yılında ABD’de Wisconsin zitik hastalıkların tedavisini köklü bir şekilde Üniversitesi’nde doktorasını tamamladı. Çeşitdeğiştirdi. Bugün etkin maddesi Avermectin li araştırma laborativarlarında uzman olarak olan Ivermectin, parazitik hastalıklara karşı çalıştı. Bugün Drew Üniversitesi’nde Araştırma dünyanın dört bir yanında kullanılıyor. Yan Fellow Emeritus konumunda.. etkilerinin çok az olması, çeşitli parazitlere karşı etkili olması ve dünyanın her yerinde birlikte kullanıldığında sıtmadan ölümleyaygın bir şekilde bulunmasına bağlı ola ri genel olarak %20, çocuklarda ise % rak Ivermectin, pek çok hastanın umudu 30 oranında azaltıyor. Bu da yalnızca Afrika’da 100 binden fazla insanın her yıl olmuş durumda. Artemisinin ise kombinasyon terapisi ile kurtulması anlamına geliyor. 2015 NOBEL FİZİK ÖDÜLÜ: Ödül nötrino bulmacasını çözenlere İ Takaaki Kajta: 1959 Japonya doğumlu. 1986 yılında Tokyo Üniversitesi’nden doktorasını aldı. Tokyo Üniversitesi’nde öğretim görevlisi.. sveç Kraliyet Bilimler Akademisi’nin yaptığı açıklamaya göre, araştırmacılar Takaaki Kajita ve Kanadalı Arthur McDonald temel parçacıklardan nötrinonun bir kütleye sahip olduğunu ortaya koyan çalışmalarından ötürü ödüle layık görüldüler. 2015 Nobel Fizik Ödülü’ne layık görülen buluş maddenin içsel davranışlarını daha iyi anlamamızı sağladığı gibi, evren ile ilgili görüşlerimizi değiştirecek. 2000’li yılların başında Takaaki Kajita, atmosferdeki nötrinoların Japonya’daki SüperKamiokande Dedektörü’ne ulaşıncaya kadar yolda iki kez kimlik değiştirdiğini keşfetti. Bu arada Arthur B. McDonald’ın başkanlığında Kanadalı bir araştırma grubu, Güneş’ten ortaya çıkartmış bulunuyor. Bu keşif, uzun zamandan beri kütlesiz olduğu sanılan nötrinoların küçük de olsa bir kütlelerinin olması gerektiğini söylüyor. Parçacık fiziği açısından bu tarihi bir keşif. Maddenin içsel çalışmasını açıklayan Standart gelen nötrinoların Model, 20 yıldan beri modeli yalanlamaya Dünya’ya gelince Arthur B. McDonald: 1943 çalışan tüm deneylere karşı başarılı bir şekilde ye kadar yok olma Kanada doğumlu. 1969 yıdireniyordu. ncak bu modele göre nötrinoların dığını ortaya koy lında Kaliforniya Teknoloji kütlesinin olmaması gerekiyordu. Şimdi yeni du. Tam tersi, nötri Enstitüsü’nden doktora derece gözlemler açık ve net olarak Standart Model’in nolar, Sudbury Nöt sini aldı. Kanada’da Queen’s evrenin temel parçacıkları ile ilgili tamamlanmış Üniversitesi’nde Profesör rino Gözlemevi’ne bir kuram olmadığını gösteriyor. Emeritus erişinceye kadar Işık parçacıkları olan fotonlardan sonra nötfarklı bir kimlik altında ele geçiriliyordu. rinolar tüm kozmosta sayıları en fazla olan parYıllardan beri nötrino bilmecesini çözmeye çacıklardır. Yeryüzü sürekli olarak nötrinoların çalışan bilim adımları böylece çok önemli bir bombardımanı altındadır. buluşa imza atmış oldular. Nötrino miktarının kuSon yıllarda tüm dünyada nötrinoları yakalaramsal olarak hesaplanmasıyla elde edilen sayı mak için yoğun bir çaba sarf ediliyor. Bunların Dünya’daki ölçüm ile karşılaştırıldığında üçte gizemini aydınlığa kavuşturacak yeni keşifler, evbirinin ayıp olduğu sanılıyordu. Oysa şimdi bu renin tarihi, geleceği ve yapısı ile ilgili bugünkü iki deney, nötrinoların yolda kimlik değiştirdiğini algılımızı değiştirecek.