Katalog

Rehabilitasyonda Ufkun Ötesi: Rehabilitasyon ünümüzde hayatımız için önemli görevleri bizim için yerine getiren robotlarla birlikte yaşamaktayız. Genel olarak baktığımızda bu robotların en sık kullanılan türü endüstriyel robotik kollar olsa da Yrd. Doç. Dr. gerçek anlamda yaHasan Kerem şam kalitesini artıran Alptekin tasarımlar sağlık sekBAU Sağlık Bilimleri Fakültesi töründe karşımıza çıkmaktadır. Endüstriyel ve teknolojik alanlardaki gelişmeler zaman içinde kendisini sağlık sektörü içinde de göstermiştir. Bu gelişmeler sayesinde insanlar hastalıkları daha erken teşhis edilebilmekte, cerrahiler daha az risk ile atlatılmakta ve engellilik durumunda rehabilitasyon daha kısa zamanda tamamlanabilmektedir. Hastalıkları teşhis eden ve cerrahi yapan robotlar arasında rehabilitasyon robotları biraz daha geri planda bırakılsa da aslında hastaların günlük yaşantılarına dönebilmelerinde oldukça kritik rol oynamaktadırlar. Rehabilitasyon alanında en sık kullanılan robotik sistemler; beyin makine arayüzü, üst ekstremite robotları ve yürüyüş smilatörleri olarak sıralanabilir. Robotik G sinir hücrelerinden aldığı elektriksel sinyalleri motor hareketi açığa çıkaracak şekilde makinelere iletmektedir. Beyin makine arayüzleri tedavi ya da rehabilite edici bir sistem olmamakla birlikte rehabilitasyona özellikle de robotik rehabilitasyon sistemlerine hastanın uyumunun sağlanmasında oldukça önemlidir ve temel rolü rehabilitasyona yardımcı olmaktır. ÜST EKSTREMİTE ROBOTLARI Üst ekstremite robotları eller, dirsek ve omuz eklemleri ve bunlarla ilişkili yapılarda görülen problemlerin rehabilitasyonunda kullanılan teknolojik cihazlardır. Felç durumlarında, Spinalkord yaralanmalarında, bazı ortopedik sorunların giderilmesinde, Parkinson ve serebralpalsi gibi nörodejeneratif hastalıklarda kullanılırlar. Üst ekstremite robotları prensip olarak 3 farklı şekilde rehabilitasyona katılırlar. Bunlardan birincisi; hastanın katılımı olmaksızın pasif olarak eklem mobilizasyonu yaptıran program, ikincisi hasta katılımını da içeren ve hastanın yaptığı hareketlerde hastanın ekstremite ağırlığını taşıyarak kas kuvvetlenmesini teşvik eden program, üçüncüsü ise konuyla ilişkili ya da hedefe yönelik dirençli hareketlerle ve sanal gerçeklikle kombine fonksiyonel hareketi teşvik eden programdır. Robotik rehabilitasyonda bahsedilmesi gereken bir diğer önemli nokta ise fonksiyonel elektrik stimulasyon ve nörofeedback ile sağlanan hasta robot ilişkisi. Aslına bakıldığında sistem beyin makine arayüzleri ile benzerlik göstermektedir. Kas gruplarına sinir hücreleri tarafından verilmesi gereken ama verilemeyen kasları uyarıcı elektrik bu işe spesifik geliştirilmiş elektrikli rehabilitasyon cihazları tarafından verilir; bu yöntemle kasların rehabilitasyonuna fonksiyonel elektrik stimulasyon(FES) adı verilir. FES ve EMG (elektro myografi) yöntemlerinin birlikte kullanılması ile robot ve insan arasındaki iletişim sağlanarak hastalara uygun şekilde rehabilitasyon yapma imkânı sağlanmakta ve buna nörofeedback yöntemi denilmektedir. ve sanal gerçeklik yazılım desteğini sağlayan bilgisayar işlemcisinden oluşan Yürüyüş simülatörleri sistemleri ise yeniden öğrenme modeli ile hastayı rehabilite ederken, rehabilite olamayacak hastalarda yürüme aktivitesini pasif olarak yaptırarak hastaları uzun süreli yatışın komplikasyonlarından korur. Beyinde hipotalamusu da içerisine alan uykuuyanıklık döngüsü, motivasyon, duygusal kontrol ve en önemlisi öğrenmehafıza gibi işlerden sorumlu beyin alanına limbik sistem adı verilmektedir. Yürüyüş simülatörleri cihazları başta olmak üzere birçok robotik rehabilitasyon sistemi hasta rehabilitasyonunda limbik sistemi kullanarak yürümeyi ya da yapılamayan hareketleri yeniden öğretir. Bu nedenle beyin hasarı sırasında limbik sistem üzerinde özellikle hipokampus adı verilen öğrenme ve öğrenilen bilgilerin uzun süreli işlenip saklanmasından sorumlu, bir nevi işlemci görevi gören bölgede hasar oluşması durumunda bu sistemlerin başarıdan uzak kalması oldukça yüksek ihtimaldir. BEYİN MAKİNE ARAYÜZÜ Elektro Ensefalo Grafi cihazları ile makinelerin beyinle kontrolünün sağlanması fikri birleşince beyin makine ara yüzleri geliştirilmeye başlanmış ve bu cihazların gelişimi hâlâ devam etmektedir. Özellikle kullanımla ilişkili sorunların çözülmesinde hâlâ aşılması gereken fazla sayıda basamak bulunmaktadır. Yapılan bilimsel çalışmalarda beyin makine arayüzü kullanımında kullanılan cihazların kişilere özel kalibre edilebilir olması gerektiği bildirilmektedir. Beyin hasarı bulunan ve bulunmayan bireyler üzerinde yapılan bir araştırmada beyin hasarı olan bireylerin olmayanlara göre daha fazla kullanım güçlüğü yaşadığı sonucuna ulaşılmıştır. Ek olarak komplike bir yaratılışa sahip olan insan beynindeki duygu ve düşüncelerin karmaşıklığı da kullanımı zorlaştırabilmektedir. Temel olarak çalışma şekline bakıldığında beyin makine arayüzü merkezi sinir sistemindeki YÜRÜYÜŞ SİMÜLATÖRLERİ Robotik uzun yürüme ortezi, hasta ağırlığı taşıma sistemi, yürüyüş bandı ve makine parçalarının, birbirleriyle, hasta ile ve fizyoterapistle iletişimini