Katalog

BUNLARI BİLİYOR MUSUNUZ? ‘Manevi Mirasım Bilim ve Akıldır!’ “Ben, manevi miras olarak hiçbir ayet, hiçbir dogma, hiçbir kalıplaşmış kural bırakmıyorum. Benim manevi mirasım bilim ve akıldır... Zaman süratle ilerliyor, milletlerin, toplumların, kişilerin mutluluk ve mutsuzluk anlayışları bile değişiyor. Böyle bir dünyada, asla değişmeyecek hükümler getirdiğini iddia etmek, aklın ve bilimin gelişimini inkâr etmek olur... Benim Türk milleti için yapmak istediklerim ve başarmaya çalıştıklarım ortadadır. Benden sonra beni benimsemek isteyenler, bu temel eksen üzerinde akıl ve bilimin rehberliğini kabul ederlerse, manevi mirasçılarım olurlar.” Mustafa Kemal Milli Eğitim Bakanı Dr. Reşit Galip’in sorusuna Mustafa Kemal’in yanıtı. Kaynak:?İsmet Giritli, Kemalist Devrim ve İdeoloji, İ.Ü. Yayınları Batıl inanç konusunda bilmedikleriniz.... bir su kaynağının üzerinden geçtiklerinde ellerindeki çatallı çubuk ya da sarkıtta bir titreşme meydana geldiğine inansalar da, bu konuda bilimsel herhangi bir kanıt yok. • Çubukla yeraltında su arayanlar inanıyor. Günümüzde de batıl inancın bir tür artısı olabilir. Alman araştırmacılar 2010 yılında yapılan bir çalışma sonucunda birtakım eşyaların kendilerine uğur getirdiğine inanan kişilerin çok daha özgüvenli bir tavır sergilediklerine tanık oldular. Araştırma katılımcıların özgüveni arttıkça verilen görevleri daha başarılı bir biçimde yerine getirdiklerini de ortaya koydu. Bunun olası bir nedeni kendi kendine yetme yeteneği kişinin belli bir güçlüğün üstesinden kendi başına gelebileceği inancıydı. Bunun da insanların belli bir görevi yerine getirme konusuda gösterecekleri kararlılıkla bağlantılı olduğu belirtiliyor. Belki de beynimiz inançlarımıza baskın çıkıyordur: 1974 yılında, Georgia eyaletinden araştırmacılar akıllı lise öğrencileri arasında batıl inançlılar sayısının ortalama zekalı öğrencilerden daha az olduğunu ortaya koydular. Batıl inançlı olmak kuş beyinlilere özgü bir durum mu? 1940’lı yıllarda, B.F. Skinner sekiz güvercine belli aralıklarla yem verdi. Arada geçen süre boyunca altı güvercinin yemin ilk verildiği sırada sergiledikleri davranış biçimini sürdürdükleri görüldü. Skinner bu davranış biçimini kumar oynayanların uğur getirici eylemlerine benzetiyor. Uğur getiren eşyalar ya da eylemler özgüven duygusunu güçlendirebilir, ama “uğursuz” bir numara onu yok edebilir. 1933’te, Londra yakınlarından araştırmacılar üç yıllık bir zaman dilimi boyunca yapılan incelemeler sonucunda ayın cumaya denk gelen 13. gününde trafiğin cumaya denk gelen 6. gününden daha açık olduğu görüldü. Buna karşılık, nedeni henüz bilinmemekle birlikte, her ayın 13’ünde trafik kazası nedeniyle hastaneye yatırılan insanların sayısında %52 oranında bir artış meydana geldiğine de tanık olundu. Batıl inançların çok daha beter etkileri de olabilir. 2009 yılında, İnterpol Güney Afrikalı kadınların yaşamları boyunca uğradıkları tecavüz olaylarıyla ilgili istatistiksel bir çalışma gerçekleştirdi. Buna göre, Güney Afrikalı her iki kadından biri • tecavüze uğruyor ve kurbanların hemen hemen yarısını 18 yaşın altındakiler oluşturuyor. Bu durum el değmemiş bir kızla cinsel ilişkiye girmenin erkeğin AIDS’den kurtulmasına yol açacağı yönündeki söylencesel bir inanıştan kaynaklanıyor olabilir. Gerginlik boş inançlara yol açabilir mi? 1991 Körfez Savaşı’ndan sonra Tel Aviv’li bir ruhbilim uzmanı SCUD füzelerinin saldırısına uğrayan İsraillilerin SCUD füzelerine hedef olmayan kentlerde yaşayan insanlardan çok daha batıl inançlı olduklarını ortaya koydu. ABD’de 2008 yılında yapılan bir araştırma da, katılımcıların kendilerine ilk kez denetimden ne zaman çıktıkları sorulduğunda birbirleriyle hiç ilgisi olmayan olaylar arasında bağlantı kurma eğilimi gösterdiklerini gözler önüne serdi. Asya’nın kimi bölgelerinde çok sayıda çift “uğurlu” yıllarda çocuk dünya dünyaya getirmeyi tasarlıyor. Dünya Bankası tarafından yapılan bir araştırma “uğurlu” yıllarda dünyaya gelen çocukların çok daha sağlıklı ve çok daha eğitimli olduklarını ortaya koydu. Ne var ki, bu durum büyük bir olasılıkla söz konusu çocukların duygusal ve parasal açıdan çocuk dünyaya getirmeye çok daha hazırlıklı ailelerin çocukları olmalarından kaynaklanıyordu. Olayın “uğurla” yakından uzaktan bir ilgisi olmasa gerekti. Günümüzde Cadılar Bayramı kutlamaları insanların birbirlerini korkutmaya çalıştıkları çeşitli eğlencelerden oluşmakla birlikte, bu bayramın kökenini oluşturan ve • • Nitekim, Fransız kimyacı Michel Eugéne Chevreul gibi, çubukla su arama konusuna kuşkuyla yaklaşanlar 19. yüzyıl gibi erken bir dönemde titreşimlerin kasıtlı kas devinimlerinden kaynaklanabileceğini öne sürdüler. Alman hükümeti, 1980’lerde yaptığı bir araştırma kapsamında, çubukla arama yapan 500 kişiyi deneyden geçirdi. Sonuçta, altı deneğin “güçlükle rastlantısal olarak açıklanabilecek olağanüstü bir başarı sergilediği”görüldü. Sonradan yapılan incelemelerde bu tür “olağanüstü” sonuçlara yeniden tanık olunamadı. Evrimsel dirimbilim uzmanı Kevin Foster batıl inançları, nedensel ilintilerle ilgili yanlış saptamalar olarak tanımlıyor. Foster boş inançlara kapılmanın küçük düşürücü bir yönü olmadığına inanıyor ve insanların belli bir davranıştan yarar sağlamaları için nedenini anlamak zorunda olmadıklarına dikkat çekiyor. Söz gelimi, otlardaki hışırtının genelde yaklaşmakta olan düşmanın habercisi olduğuna inanmak bunun esen yelden mi, yoksa açlıktan gözü dönmüş bir aslandan mı kaynaklandığını bilmeseniz de tabana kuvvet anlamına geliyor. Batıl inançlar anababalardan çocuklara aktarılır, çocuklar da bunları kendi çocuklarına aktarırlar ve bu böylece sürüp giderek insanları otları hışırdatan aç aslanların gazabına uğramaktan korurlar. Foster ilk insanlarda batıl inançların doğal seçilimin bir sonucu olarak önem kazandığına • • • • • Cumhuriyet BİLİM?VE?TEKNOLOJİ Türkiye’nin Haftalık Bilim Haberleri ve Kültürü Dergisi Sayı: 1434 12 Eylül 2014 İMTİYAZ SAHİBİ Cumhuriyet Vakfı adına Orhan Erinç GENEL?YAYIN?YÖNETMENİ İbrahim Yıldız YAYIN?YÖNETMENİ Orhan Bursalı SORUMLU?MÜDÜR Ayşe Yıldırım Başlangıç GÖRSEL?YÖNETMEN Tüles Hasdemir “Sağlık” sayfası VKV Amerikan Hastanesi’nin, “Bilim Kültür ve Eğitim” sayfası İstanbul Kültür Üniversitesi’nin ve arka sayfa konuları ‘Atılım Üniversitesi’nin katkıları ile hazırlanmıştır. • • • • • • YAYIMLAYAN Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş. İDARE?MERKEZİ?VE?YAZIŞMA?ADRESİ Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sokak No: 2 34382 Şişli İstanbul Tel: 0212 343 72 74 Faks: 0212 343 72 64 CUMHURİYET?REKLAM • CBT 1434 2 /12 Eylül 2014 Genel Müdür: Özlem Aydan, Genel Müdür Yardımcısı: Nazende Körükçü, Reklam Koordinatörü: Hakan Çankaya, Reklam Müdürü: Ozan Altaş, Rezervasyon Yönetmeni: Onur Tunalı Tel: 0212.2519874/3437274 • Yerel Süreli Yayın BASKI DPC Doğan Medya Tesisleri Hoşdere Yolu 34850 Esenyurt/İstanbul antik Britanya’da yaşayan pagan Kelt’lere özgü ölüler festivalinin hiç de gülünç bir yanı yoktu. Yazın sona erişi olarak kabul edilen bu günde ölülerin ruhlarının geçmişte yaşadıkları yerleri ziyaret ettiklerine de inanıldığından, aileler öteki dünyaya göç eden sevdiklerinin olası kötücül “oyunlarından” kaçınmak için onlara türlü türlü “ikramlarda” bulunurlardı. Rita Urgan Kaynak : Discover www.cumhuriyet.com.tr