Katalog

Tablo 1. Patentlerin Üniversitelere Göre Dağılımı Ulusal Yeditepe Üniversitesi Koç Üniversitesi Sabancı Üniversitesi İstanbul Teknik Üniversitesi İstanbul Aydın Üniversitesi Adnan Menderes Üniversitesi Atatürk Üniversitesi Bahçeşehir Üniversitesi Anadolu Üniversitesi Ankara Üniversitesi Başkent Üniversitesi Erciyes Üniversitesi Sakarya Üniversitesi Uludağ Üniversitesi Bartın Üniversitesi Bilkent Üniversitesi Boğaziçi Üniversitesi Doğu Akdeniz Üniversitesi Ege Üniversitesi Fırat Üniversitesi İnönü Üniversitesi İstanbul Kültür Üniversitesi İstanbul Üniversitesi İzmir Ekonomi Üniversitesi Karadeniz Teknik Üniversitesi Kastamonu Üniversitesi Kocaeli Üniversitesi Marmara Üniversitesi Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Pamukkale Üniversitesi TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Zirve Üniversitesi Toplam 19 7 2 5 4 3 3 3 2 2 2 2 2 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 76 8 Dünya 2 1 5 Toplam 21 8 7 5 4 3 3 3 2 2 2 2 2 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 841 Şekil 3. Kurumlararası İşbirliği Haritası İnorganik Kimya (C1) ve Fizik Ölçme/Test etme konuları diğer önemli bir kümeyi oluşturmaktadır. Yapılan buluşların/alınan patentlerin özgünlük derecelerini buradaki sayısal verilerle ya da konu başlıkları ile belirlemek her ne kadar olanaklı değilse de konunun bu açıdan da değerlendirilmesi gerektiği açıktır ve çok olumlu bir tablo çıkmayabileceği tahmin edilebilir. incelendiğinde (Şekil 2) 19982008 yılları arasında yıllık 12 olan patent sayısında 2009 yılından itibaren anlamlı ölçüde artışlar olduğu gözlemleniyor. Özellikle, 2013 yılındaki patent sayısının 21’e çıkarak zirve yaptığını görmekteyiz. Elbette, yıllık 21 patent sayısının zirve olmasına ve geçmiş yıllara göre çok büyük bir artışı ifade etmesine karşın Türkiye’de 200’e yaklaşan üniversite sayısı göz önüne alındığında son derece düşüktür. Ayrıca, henüz tamamlanmayan 2014 yılına ait patent sayısı 17 olarak görünmekte ve bu sayının artacağı öngörülmekte. Alınan patentlerin üniversitelere göre dağılımı incelendiğinde (Tablo 1) en çok patent alan üniversite Yeditepe Üniversitesi (21). Bir başka deyişle, 2013 yılında alınan üniversite adresli patentlerin tümünün Yeditepe Üniversitesi’ne ait olduğu anlaşılıyor. Yeditepe Üniversitesi’nde yapılan patent sayısının artışının olası nedeni üniversite yönetiminin çıkardığı Patent Yönetmeliği 2 ile birlikte buluş sahibi üniversite mensuplarına verilen destek olduğu düşünülebilir. Bir Patent Yönetmeliği’nin çıkarılmış olması dahi başlı başına olumlu bir girişimdir. Patent için en çok uluslararası başvuruyu yapan üniversite ise Sabancı Üniversitesi (5). Sabancı Üniversitesi’nin toplam 7 patentinin sadece 2 tanesi ulusal başvuru şeklindedir. Sabancı Üniversitesi’ni Yeditepe Üniversitesi (2) ve Koç Üniversitesi (1) izlemektedir. Patentlerin ortak yazarlık durumu incelendiğinde, buluş sahipleri büyük ölçüde kendi kurumları içinden kişilerle birlikte çalışıyor. Yeditepe Üniversitesi’nden Mustafa Çulha tek yazar olarak patentlerde yer alıyor. Patent alma konusunda kurumlararası işbirliği zayıf (Şekil 3). Yeditepe Üniversitesi diğer üniversitelerle en çok işbirliği yapan kurumdur. Koç Üniversitesi, İstanbul Teknik Üniversitesi ve Atatürk Üniversitesi adresi belirlenemeyen buluş sahipleri ile patent hazırlamışlar. Adresi belirlenemeyen buluş sahiplerinin ortak çalışılan firma temsilcileri oldukları düşünülmektedir. Sabancı Üniversitesi ve Bilkent Üniversitesi TÜBİTAK ile de patent çalışmaları yaptılar. Patentlerin konulara göre dağılımı Türk Patent Enstitüsü’nün verdiği sınıflama numaraları ile belirlendi. İlgili sınıflama numaraları Uluslararası Patent Sınıflaması (IPCInternational Patent Classification)’nın Türkçe’ye çevrilmiş sürümüdür. Üniversitelerin yapmış oldukları patentler konu temelinde incelendiğinde (Şekil 3, Tablo 2) Tıbbi / Dişçi / Tuvalet amaçlı preperasyonlar (A61 K) ile ilgili konular geniş bir küme oluşturmuştur. Teşhis / Cerrahi ( A61 B ) ve Enzim/mikroorganizma gerektiren ölçüm/test prosesleri bir diğer küme olarak görünmektedir. Ayrıca, Temizleme/Kirlenmeyi Önleme (B8), Kimya Tablo 2. Patentlerin konulara göre dağılımı Konu Tıbbi/Dişçi/Tuvalet amaçlı preperasyonlar Kimya–İnorganik Kimya Teşhis/Cerrahi Temizleme/Kirlenmeyi Önleme Biyokimya, bira, ispirto, şarap, sirke, mikrobiyoloji, mutasyon veya genetik mühendisliği Doğal veya suni iplikler veya lifler; büküm Ölçme/Test Etme Yayın Sayısı 11 3 2 2 2 2 2 Türkiye’deki üniversitelerin 1998 yılından bu yana aldıkları patentlerin incelenmesi üzerine kurulu çalışmamızda Yeditepe Üniversitesi’nin patent alma alanında diğer üniversitelere göre daha başarılı olduğu görülmekte. Uluslararası başvuruda Sabancı Üniversitesi ön planda. Uluslararası durum incelendiğinde Türkiye’deki üniversitelerin aldıkları patent sayısının diğer ülkelere göre son derece düşüktür. Örneğin; ABD üniversiteleri 1999–2012 yılları arasında 48.280 adet patent aldı. (USPTO, 2014). Patentler konu temelinde sağlık bilimleri ve genetik alanlarında yoğunlaştı. Patentlerin çoğunlukla ortak yazarlı olduğu da anlaşılıyor. Üniversite adresli patent sayısındaki düşüklüğün aşılması için şunlar yapılabilir: • Üniversite yönetimleri, patent yönetmelikleri ile bünyelerindeki araştırmacıları destekleyici politikalar geliştirmelidirler. • Devletin ilgili kurumları tarafından üniversitelere patent alma konusunda maddi ve teknik konularda destek verilebilir. • Alınan patent akademik yükselmelerde daha yüksek puanlarla değerlendirilebilir. • Özel sektör ile üniversiteler arasındaki işbirliğine yönelik politikalar geliştirilebilir. Elbette, ele aldığımız konuda köklü çözümün Türk üniversite sistemini tüm unsurlarıyla araştırmaya dayalı, çağdaş bir yapıya kavuşturmaktan geçtiği açıktır. Bunun ise, en başta, Türkiye’deki siyaset kurumunun üniversite kavrayışının değiştirilmesine bağlı olduğu söylenebilir. Kaynakça Aygördü, H. (2012). Türkiye’deki patent başvuru sayılarını artırmaya yönelik stratejik öneriler. Yayımlanmamış doktora tezi, Kara Harp Okulu, Ankara. Patent. (2014) Encyclopaedia Britannica. 20 Nisan 2014 tarihinde http://www.britannica.com/EBchecked/ topic/446287/patent adresinden erişildi. Soyak, A. (2005). Fikri ve sınai mülkiyet haklarının tanımı ve tarihsel gelişimi ve GOÜ’ler açısından önemi. Legal Fikri ve Sınai Haklar Dergisi, 1 (1), 1130. USPTO (2014). U.S. Colleges and Universities Utility Patent Grants, Calendar Years 19692012. 28 Haziran 2014 tarihinde http://www.uspto.gov/web/offices/ac/ ido/oeip/taf/univ/geoown/parta2012.htm#PartA11a adresinden erişildi. Yusufoğlu, F. (2008). Patent verilebilirlik şartları. Yayımlanmamış doktora tezi, Galatasaray Üniversitesi, İstanbul. 1 Web sayfası: http://online.tpe.gov.tr/EPATENT/servlet/ PreSearchRequestManager 2 Yeditepe Üniversitesi Patent Yönetmeliği’ne http://www.yeditepe. edu.tr/dotAsset/115095.doc adresinden erişilebilir. ÖNERİLER SONUÇ VE cinin EPO ile benzerlik gösterdiği söylenebilir. TÜRKİYE’DE ÜNİVERSİTE ADRESLİ PATENTLER: BİR ANALİZ CBT 1428 9 /1 Ağustos 2014 Bu çalışmada TPE’deki üniversite adresli olarak alınan patentlerin değerlendirilmesinde gerekli verilerin elde edilmesinde TPE’nin web sayfasındaki “online araştırma” hizmeti1 kullanıldı. Tarama ölçütü (kriteri) olarak buluş sahibi alanına “üniversite” tarama kelimesi girildi. Adresi belli olmayan buluş sahiplerinin adres bilgileri belirsiz olarak tanımlandı. Verilerin analizi için tanımlayıcı istatistikler ve CiteSpace görselleştirme yazılımı kullanıldı. TPE’deki veri tabanında 1998 yılı öncesi patent bilgilerinde patent sahibinin adres bilgisi “üniversite” olarak yazılmadığı, yani bu tarih öncesinde patentlerin üniversite adresli olup olmadığı belirlenemediği için çalışma 1998 yılından itibaren başlatıldı. Çalışmada 1998 yılından bu yana 81 adet patent tespit edildi, ilgili patentlerin buluş sahibi adı, kurum ve sınıflandırma numaraları da değerlendirildi. Üniversite adresli patentlerin yayın yıllarına göre dağılımı PATENT ARAŞTIRMALARI