Katalog

TARTIŞMAEDİTÖRE MEKTUP TÜBİTAK yayın teşvik sistemini değiştirmeli! Uluslararası Bilimsel Yayın Teşvik Sınıflamasının (UBYT) Akademik Yükseltme ve Atamalarda Kullanılması önemli sorunlar yaratıyor. Bu yazıdaki analiz, kullanılan dergilerin, bilim dünyasındaki yerini tam anlamıyla temsil yeteneğinden yoksun olduğunu göstermekte.. CBT 140918 / 21 Mart 2014 ler barometre gibi düşüp yükselmektedir. 2013 yılı ve öncesinde sakıncalı sayı, atıf yarılanma süresi adı verilen sübjektif bir sayıdır. UBYT son 2013 yılında kullandığı yöntemde dergilerin 5 yıllık etki faktörü ve atıf yarılanma süresini ana çarpanlar olarak hesaplamada dikkate aldığını bildirilmektedir. Formül olarak, “Teşvik miktarı = Minimum teşvik miktarı +(Max TeşvikMin Teşvik) x ((5 Yıllık Etki Faktörü x Atıf Yarılanma Süresi)/100)2(2)” sunulmaktaydı. Bir derginin 5 yıllık EF gerçekten kullanılabilecek en önemli sayıdır. Fakat bir derginin Atıf Yarılanma Süresi (Cited Half Life) WOS tarafından yazılan açıklamaya göre “Atıf yarılanma süresinin yüksek veya daha düşük olması, dergi için herhangi bir değer anlamına gelmez(3)”. AYS değerinin hiçbir şekilde dergileri sınıflama için kullanılmaması gerekmekte. UBYT, Thomson Reuters’in Türkiye temsilciliğinin yaptığı uyarı ile 2014 yılında atıf yarılanma süresini bırakarak yeni bir sınıflama yöntemine geçmiştir. UBYT’nin web sitesinde yeni hesaplama “Uluslararası düzeyde yayın olarak ISI Citation Index veri tabanlarınca taranan dergiler; TÜBİTAK tarafından yapılan konu sınıflamasına ve her bir derginin Article Influence Score (Makale Etki Puanı) değerini temel alan bir yönteme göre sıralanmıştır.” cümlesiyle duyurulmakta. TÜBİTAKUBYT sonuç olarak, yayınlara nasıl para vereceğine kendisi karar verebilir. Fakat bu sınıflamanın atama yükseltmelerde ciddi bir sorun doğuruyor. Çünkü bu sınıflama binlerce akademisyenin kadrolarda ilerlemesi veya atanmasında kilit rol oynuyor. Örneğin, yerbilimlerinde yayın yapmanın güç olduğu 5 yıllık etki faktörü 3,86 olan Tectonics, 2013’te 76,26 değeri ile A grubunda iken, 2014’te 53.60’a düşerek A grubundan B grubuna indi. Tectonics, tüm yer bilimcilerin ortak görüşü ile, konusunun en iyi dergilerinden biridir. Aynı sorun, 5 yıllık etki faktörü 2.5 üzerinde olan 16 derginin, bir alt kategoriye düşürülmesinde görülmekte (1,UBYT). Üstelik bu dergilerin 5’i 2013 yılında A yerine B katagorisindeydiler ve 2014 te C’ye düştüler. Bu çok çarpıcı değişiklik nasıl olabilir ve dünyanın konusunda en iyi dergilerinin başında olan dergiler nasıl olur, bir anda bu kadar değer kaybedebilir? S a d e c e Şekil 2. A: Web of Science verilerinde yerbilimleri dergilerinin 5 yıllık etki faktörü dağılımı B: Üç bileşenli sıralama dağılımı Tectonics’in değil, 2014’te, yerbilimlerinUBYT sınıflamasında en dikkat çeken konu, bazı ya de 286 dergiden 160 tanesinin yüzde sırası düştü, bu deryınların bir sene önceki sınıfının ve yüzdesinin ani yük gilerin 31’i bulunduğu sınıfın altına indi (3, UBYT). 113 seliş veya düşüşe geçmesidir (1). Örneğin, yerbilimlerinde derginin yüzdesi artarken 24’ü de bir üst sınıfa terfi ettirildi. dünyanın en iyi dergilerinin yüzdelerinde ve sıralamadaki Bu rakamlar listenin nasıl yıldan yıla allak bullak olduğunu yerindeki ani değişimler, bu derginin yayın sayısı, h faktö gösteriyor (1). rü, atıf sayısında olmadığı halde bir şekilde gerçekleşmekte. Söz konusu dergilerin son beş yılda yayın sayısı mı, topBunun temel nedeni dergileri sınıflamada kullanılan ra lam atıf sayısı mı, 5 yıllık etki faktörü mü dramatik olarak kamların değişken ve bilimsel yayın kalitesiyle doğrudan değişti? Bunları kontrol ettiğimizde bir değişiklik görmedik ilgisi olmamasıdır. Bir tür rakam fetişizmi ile karmaşık yol (1). Bu sorunun cevabını alabilmek için UBYT’nin 2014 lardan gelen sayıların çekiciliğinin bir sonucu olarak dergi için yayımladığı excel dosyasındaki (3) değerler kontrol on 10 yıldır üniversiteler, kadro atama ve yükseltmelerinde uluslararası yayınlarda TÜBİTAK yayın teşvik değerlendirilmesinde yapılan sınıflamaları kullanmaktadır. Son 2 yıldır Uluslararası Bilimsel Yayın Teşvik (UBYT) programında yapılan bir değişiklikle dergiler 100 üzerinde değerlendiriliyor, ilk %25 A ikinci %25 B ve son %50 C olarak gruplandırılıyor. Bu sınıflamanın yapılma yöntemi olarak ta UBYT, Web of Science (WOS) tarafından üretilen sayıları çeşitli şekillerde kullanıyor. Bu yazıdaki değerlendirmenin sonucu şu: UBYT sınıflaması dergiler bilim dünyasındaki yerini tam anlamıyla temsil yeteneğinden yoksundur. Akademik atama ve yükseltmelerde kesinlikle kullanılmamalı. Bu sonuca nasıl ulaşıyoruz? Örneğin, WOS üzerinde yerbilimleri olarak 6 grup bulunur. Bunlar, mühendislik jeolojisi, jeoloji, paleontoloji, mineraloji, jeofizikjeokimya, yerbilim leri çok disiplinli olarak tanımlanmıştır. Bu alanlarda yerbilimleri konulu olan dergi sayısı 286’dır. Bu Şekil 1 UBYT sıralaması ile 5 yıllık etki faktörü sıralaması çalışmada karşılaştırması (Kırmızı UBYTYeşil 5 yıl EF) değerlendirilen dergiler, (A) 5 yıllık etki faktörü, (B) 5 yıllık kendine atıf hariç atıf/yayın sayısı, (C) 5 yıllık hkatsayısı, (D) makale etki puanı ve (E) UBYT 20132014 sınıflaması ile yapılan sıralama incelendi (1). Ayrıca ilk üç faktörü içine alan, ikide bir kolayca değişmeyen (grup olarak) bir yaklaşım, bu makalede önerilmekte. S Cenk Yaltırak, İstanbul Teknik Üniversitesi, Maden Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü Ayazağa/İstanbul [email protected] edildi. Sonuç olarak, bu değişkenliğe ilk başta 2013 yılında AYS (2)’nin kullanılmasının sebep olduğu anlaşıldı. AYS hesaplamasının terk edilmesine rağmen 2014 yılında listede aynı şekilde çarpıcı değişiklikler olduğu UBYT web sayfasında görülüyor (4). Bu sefer, yayın etki katsayısı ve WOS grup sıralamasının yanlış kullanımı ile sorun daha da derinleşmekte. UBYT son uygulamasında 5 yıl etki faktörü 2.5 üzeri olan ve A grubunda olması gereken 73 dergiden 36’sı yanlış olarak alt gruplara yerleşmiş (1, UBYT). B grubunda olması gereken 130 dergiden (5 yıl EF, 2.51) 103’ü C grubuna dahil edilmiş. A ve B grubu dergilerin içinde olması gereken 139 dergi, yani yerbilimlerindeki dergilerin %49’u yanlış konumlanmış durumda. Üstelik yeni kullanılan yayın etki katsayısı artık hızlı değişmeyeceği için, yanlış bir sınıflama yerleşmiş olacak. UBYT sıralaması ile etki faktörü arasında ciddi bir uyumsuzluk vardır (Şekil 1). Yayın etki katsayısı, bir alanda derginin makale üretme sayısı ile ilişkilidir. Yerbilimlerinde review dergileri dışında çok sayıda makale üreten dergi var (1, Üç Faktör). Yayın etkisi ile üç faktörün dikkate alındığı bir yaklaşım karşılaştırıldığında, yayın etkisi sıralaması ciddi miktarda sıra sapması gösteriyor (şekil 1) (1, Karşılaştırma). Hesaplama için bir ölçüt kullanılacaksa, tüm yayınlar için geçerli 5 yıl etki faktörü, en kolay kullanılabilecek değerdir. Yerbilimlerinde UBYT listesinden ayıkladığımız 286 derginin 5 yıllık etki faktörü grafiğinde ilk 6 dergi hariç, açık biçimde düzgün bir sayısal dağılıma sahiptir (Şekil 1A). Eğer hesaplamada daha hassas olunmak isteniyorsa bir derginin 5 yıl Hkatsayısı, 5 yıllık derginin kendine atıf ile toplam atıf arasındaki oran ve 5 yıllık etki faktörü kullanılabilir (1). Bu durumda da bu sayıların çarpımı ile elde edilen değerler tekrar bir normalizasyona tabi tutulsa dahi 5 yıl ef. ile yapılan sıralamada çok değişiklik olmamakta, elde edilen eğride üç adet farklı eğime sahip kesime göre üçlü grup yapılabilmektedir. Bu hesaplamada 69 dergi A, 97 dergi B, 120 dergi C grubuna düşmektedir (1) (Şekil 1B). UBYT ödülleri için istediği sistemi kullanabilir. Akademik yükseltme ve atama da bir derginin değerini sübjektif sayılarla belirlenmesi bırakılıp 5 yıllık e.f. geçilmesi en yerinde hareket olacaktır. 3 faktörlü yaptığımız değerlendirme de A grubu yayınların neredeyse tamamını korumakta sadece sınıra dayalı değişikliklerle sıralarda küçük sapmalara sebep olmaktadır. 3 faktörlü işlemde sınırlar (Şekil 2) ancak o bilim dalı için uzman olanların danışmanlığı ile saptanabilir. Böylece dergiler istikrarlı olarak akademik atama ve yükselmede kullanılabilirler. Yayın yapanlar da dergilerinin yerini bildiğinden bilimsel kaygı duymadan yayınlarını yaparlar. UBYT’nin sınıflamasının en çarpıcı sonucu ise, üç faktöre göre C grubuna giren dergilerin UBYT’de A ve B gruplarına yükselmesidir. Bunun sayesinde daha kolay yayın yapılan dergilere doğru bir yönelim oluşacak ve bu maddi olarak teşvik edilmiş olacaktır. Uzun vadede atama yükseltme kriterlerinde yayın faktörü de böylece yozlaşmış olacaktır. Kaynaklar SONUÇ gilistesi.xls 1 https://www.researchgate.net/publication/259900822ubytyenihesaplama(1)?ev=prfpub 2.http://www.ulakbim.gov.tr/cabim/ubyt/hesaplama.pdf 3http://adminapps.webofknowledge.com/JCR/help/hctdhl.htm 4http://www.ulakbim.gov.tr/cabim/ubyt/ UBYT2014der