Katalog

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 SOLDAN SAĞA 1. “Ernst von …” (1879’da, elektrik döşenmiş bir hat üzerinde giden ilk elektrikli treni sergileyen Almün mucit ve fabrikatör) – Bir tür güneş saati. 2. “Charles …” (Çirozname adlı şiiri de olan Fransız bilimadamı) – İnancılık, fideizm – Telli bir çalgı. 3. İterbiyumun çözüşmesi ile oluşan, renksiz tuzlar veren, henüz uygulama alanı olmayan çok ender bir element – Kişisel. 4 “Üç” anlamında önek – Vilayet – Etçil. 5. Kar fırtınası – Bir sergide ya da fuarda malların sergilendiği yer – Bir tür karides. 6. Bir barın binde biri değerinde atmosfer basıncı ölçü birimi – Saka destanı. 7. Kasaplık hayvanların sırtında, dikensi çıkıntı boyunca iki yandaki et – Balgamtaşı – İrlandalı sanatçı George William Russell’ın takma adı. 8. Eşyaya, hayvanlara vurulan damga – Sonbahar – Bir alaşımdaki madenlerin erime derecesi farkından yararlanarak bunları birbirinden ayırma işlemi. 9. Afrika’da bir ırmak – Güç – Türk canlıların içinde yaşadıkları, yetiştikleri çevre. 10. Yapma, etme – Sarmısaktaki doğal antibiyotik – Bir harfin okunuşu. 11. Ucu halkalı cıvata – Alaz – Albino. 12. Ağırlık ve uzunluk ölçüleri için kabul edilmiş yasal ölçü modeli – Bir hayvan – Japon Buda rahibi. 13. Denizin çekilmesiyle oluşan yurlanmaya elverişli arazi – Bir nota – Asta tin simgesi. 14. Taşbilim – Yüz suyu. 15. Antik kent devleti – Alkol – Gün, gündüz. ilginç SORULAR Yeryüzündeki en yumuşak malzeme Soru: Yeryüzündeki en yumuşak malzeme nedir? Yanıt: Popular Science, Kasım 2012 Kısa yanıt: “Yumuşak” sözcüğü ile ne denmek istendiğine göre değişir. Uzun yanıt: Herkes dünyadaki en sert malzemenin elmas olduğunu bilir. Tennessee Üniversitesi İleri Malzemeler Enstitüsü George Pharr, dünyadaki en yumuşak malzeme ile ilgili birden fazla tanımlama olduğunu belirtiyor. Metalürji uzmanları ve mineraloglar, “yumuşaklığı” malzemenin basınç altında deforme olma eğilimine ve bu deforme olmuş şeklinde kalma becerisine göre tanımlar. Ancak bu tanımlama, kauçuk gibi elastik malzemeler söz konusu olduğunda geçerliliğini yitirir, çünkü bunlar basınç altında deforme olsa da basınç kalkınca eski şekline döner. Bu belirsizlik nedeniyle, bilim insanları ne tür bir malzemeye ihtiyaç duyduklarına bağlı olarak bir dizi sertlik ve yumuşaklık testinden yararlanır. Mineraller için klasik (çok basit) Mohs Sertlik Skalası adı verilen testi uygularlar. Bu testte minerallerden biri diğerine sürtülür ve hangisinin çizildiğine bakılır. Mohs Skalası’na göre sabuntaşı olarak da bilinen talk en yumuşak mineraldir. Talk birbirine zayıf olarak bağlanan ve basınç altında birbirinden ayrılan tabakalardan oluşur. Konu metal olduğunda bilim insanları sertliği mutlak terimlerle belirlemeyi tercih eder. Söz konusu materyale küre veya piramit şeklinde bir parça ile önceden belirlenmiş bir basınç altında ve belirli bir süre içinde basınç uygulanır. Bilim insanları daha sonra basıncın geride bıraktığı oyuğu ölçerler. Pharr, bir metalin sertliğinin kovalent bağlarına bağlı olduğunu söylüyor. Kovalent bağ, atomlar arasında elektronların ortaklaşa kullanılmasıyla oluşan bağa verilen isimdir. Altın gibi yumuşak metallerde bu bağlar, tungsten ve molibden gibi daha sert metallerden daha azdır. Sezyum ve rubidyum gibi düşük erime noktasına sahip, yüksek reaktif metaller ise spektrumun en yumuşak ucunda yer alır. Pharr bu konuda şu uyarıyı yapıyor: “Mutlak olarak en yumuşak malzemeyi belirlemek için yapılan tüm girişimler tartışmaya açık olacaktır.” YUKARIDAN AŞAĞIYA 1. “Robert Falcon …” (İki kez Antarktike seferini yöneten ve dönüşte kaybolan Britanyalı kaşif) Olay, olgu. 2. İridyumun simgesi – İtalya’da bir kent – Doğuştan meme ucu yokluğu. 3. Heron’un bulduğu, bu buharının itici gücünü göstermeye yarayan cihaz – Riyolit. 4. İstanbul’daki bir üniversiteyi simgeleyen harfler – İncirsineği – Nitelik. 5. Boru sesi – Dalaşı olur – Sümer su tanrısı – “Kendi kendine” anlamı veren önek. 6. 18851912 yılları arasındaki yaşayan Danimarkalı atom fizikçisi – Bir tür gemi halkası. 7. Cep telefonu mesajı – Tantalın simgesi – Pek akıllı – İMKB’de bin hisseye verilen ad. 8. “… Kadısı” (Musahipzade Celal’in bir oyunu) – Dudak – Almanca evet. 9. Bir Afrika antilobu – Cümle bilgisi, sentaks – CGS sisteminde bir gramlık bir kütlenin hızını saniyede bir santimetre artıran güç birimi. 10. İyilik bilir kimse – Jüpiter’in bir uydusu. 11. Rey – Birleşik Krallık (kısa) – Bir kimsenin egemenliğini tanıma – Hile, entrika. 12. Elektrondan ağır, protondan hafif bir atom cisimciği – Bir tür çöl sürüngeni – Bir kan grubu. 13. Okyanusların en derin yeri – Satrançta bir taş – Tören ve alaylarda padişahın, vezirin yanında yürüyen görevliler. 14. Söylev – Halita – Yüz, çehre. 15. Gökkuşağı – Çelişme, aykırılık. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Hazırlayan: İlker Mumcuoğlu S E R E N İ T Y K O N T A K A M U E L T F R E O B O T M U E R H A M T A P U İ R OM A L A M U R I H R A G İ R E T A N A M K A R İ G O N A A R A L Ü Z K M N E M O T E K N İ O O S İ T G A N D R E OM M İ A R S E L O J N D N E O K R T İ A A M İ R T E D İ S U Y A U E T R S U A R P İ D A V Y Y A R İ Y A K O T B A R S İ E S İ N P E N K O A A U M Ç A B İ R O P U K A R A T A Y d ü ş ü n SORULAR DOLLY Kaynak: New Scientist, 24 Mart 2012 –Türkçesi: Ender Aktulga Dolly, İngiltere’nin Roslin Enstitüsü’nde 1996 yılında klonlanan ilk koyunun adıdır ve bulmaca Dolly adında yer alan harflerin temsil ettiği sayıların belirlenmesi ile ilgilidir. 1 ile 26 arasındaki sayılar İngiliz alfabesinin harfleri ile temsil edilmektedir. Bu 26 harfin ilk 16'sıyla aşağıdaki matris oluşturulmuştur. a b c d Söz konusu matris 4x4 boyutlu e f g h bir "sihirli kare"dir. Sihirli kareler, tüm satırlarındaki, tüm süi j k l tunlarındaki ve iki ana m n o p köşegenleri üzerindeki sayıların toplamı aynı olan kare matrislerdir. Matriste yer almayan harflerle, "clone" sözcüğündeki harflerin temsil ettiği sayılar, bu harflerin İngiliz alfabesindeki sıra sayılarına eşittir. Diğer harflerinse bu kurala uymak zorunluluğu yoktur. SORU: Dolly adında yer alan harflerin temsil ettiği sayıların toplamı (d + o + l + l + y) kaçtır 1335.sayıdaki “Asalın İki Yarısı” isimli bilmecenin yanıtı: 8 3 .2 3 3 B i l m ecey i doğr u çözen okuyucularımız: Ahmet Çetinbudaklarİzmir, Halise yıldız SaraçoğluDenizli, Melike SaraçoğluDenizli, Sebahattin BektaşSamsun, Necah BüyükduraAnkara, Can ParanAnkara, Hamdi AtmacaKonya, Yücel GünDenizli, Özen Günİstanbul, Duygu Gün Yargıcıİstanbul, Daniel Osman Yargıcıİstanbul, Naim UygunAntakya, Celal Erelİzmir, Güngör Bingölİstanbul CBT 1337/ 16 2 Kasım 2012