Katalog

2012 NOBEL KİMYA ÖDÜLÜ: Ödül, hücre yüzeyindeki akıllı alıcıları keşfedenlere 2012 Nobel Kimya Ödülü Gproteini alıcılarının işleyişiyle ilgili çalışmaları nedeniyle ABD’li Robert J. Lefkowitz ile Brian K. Kobilka’ya verildi. Tanzimat Döneminde İktidarın Sınırları Babıâli ve Hıdiv İsmail, Hayrettin Pınar Yayına Hazırlayan: Bülend Tuna 186 sayfa, 15 TL Ekim 2012 Tarih ve Coğrafya Dizisi Sultan II. Mahmud’un saltanatı sırasında iki defa isyan eden Mehmed Ali Paşa’nın, Osmanlı varlığına yönelttiği tehdit, Avrupa devletlerinin yardımıyla gündem dışına itilebildi ancak paşanın bıraktığı miras, 19. yüzyıl boyunca Mısır’ı, Osmanlı Devleti’nin en hassas bölgelerinden biri haline getirdi. 1863’te Hıdiv İsmail’in Mısır valiliğine getirilmesi ile birlikte Mehmed Ali Paşa’nın merkezi otoritenin kontrolü dışına çıkma hevesi, bambaşka bir program ile yeniden hayat buldu. Hıdiv İsmail’in, dedesinden kalan anılara samimi bir itaatle hizmet ederek bağımsızlık ya da en azından İstanbul’un gözetiminden kurtulmak uğruna attığı her adım, Tanzimat Dönemi boyunca Osmanlı iktidarının esas aktörü konumuna yükselen Babıâli tarafından yakından izlendi ve kontrol edilmeye çalışıldı. Âlî Paşa’nın deyişiyle, “Osmanlı Devleti’nin yaşamaya devam etmesi için vazgeçilmez öneme sahip olan Mısır”ın, Hıdiv İsmail’in hayalindeki gibi bağımsız bir devlete dönüşmesini engellemek adına her türlü gayret gösterildi. Nitekim Babıâli, Mısır’ı feda etmemek için Avrupa devletleriyle mücadele etmeyi de göze alarak sahip olduğu bütün diplomatik hünerleri sergilemiş ve Hıdiv İsmail’in merkezi otoriteye bağlı, sıradan bir vali olduğunu ispat etme kararlılığından vazgeçmemiştir. Dolayısıyla Babıâli’nin, Hıdiv İsmail ile 1860’lı yıllar boyunca giriştiği mücadele, Osmanlı ıslahat çağının temel esprisini oluşturan merkezileşme refleksini gösterdiği gibi, Osmanlı diplomatının siyaset üretebilme yeteneğini de berrak hale getirmektedir. Hayrettin Pınar, ODTÜ Tarih Bölümü’nden mezun olup Hacettepe Tarih Bölümü’nde Yüksek Lisans ve Doktora çalışmasını tamamladı. V ücudunuz milyarlarca hücre arasındaki etkileşimin oluşturduğu bir sistemdir. Her hücre sahip olduğu minik alıcılar ile çevresini algılar; böylece yeni koşullara uyum sağlar. İşte 2012 Nobel Kimya Ödülü bu alıcıların önemli bir ailesi olan Gproteini alıcılarının işleyişini ortaya çıkartan çalışmaları nedeniyle Robert Lefkowitz ve Brian Kobilka’ya verildi. Brian K. Kobilka: BD vatan Robert J. Lefkowitz: ABD daşı. 1955 yılında Little Falls’ta doğdu. Stanford Hücrelerin çevrelerini nasıl algıladığı Üniversitesi Tıp Fakülteuzun zamandır gizemini koruyordu. Bilim si’nde moleküler ve hücreinsanları adrenalin gibi hormonların güçlü et sel fizyoloji öğretim görevlisi olarak çalışıyor. GİZEM ÇÖZÜLÜYOR vatandaşı. 1943’te New York’ta doğdu. Duke Üniversitesi Tıp Merkezi’nde biyokimya öğretim görevlisi olarak çalışıyor. kileri olduğunu biliyordu. Bunlar tansiyonu arttırıyor ve kalbin daha hızlı atmasını sağlıyordu. Hücre yüzeyinde hormonlar için bir tür alıcı bulunduğundan kuşkulanılıyordu. Ancak 20.yüzyıl boyunca bu alıcıların nelerden oluştuğu ve nasıl çalıştıkları bilinmezliğini korudu. 1968 yılında Lefkowitz hücrelerin alıcılarını izlemek için radyoaktiviteden yararlandı. Birtakım hormonlara iyodin izotopları bağladı ve radyasyon sayesinde bazı alıcıları tespit etmeyi başardı. Bunların arasında ß adrenerjik alıcı denilen adrenalini algılayan alıcı da vardı. Lefkowitz’in ekibi alıcıyı hücre duvarında saklandığı yerden çıkartmayı başardı ve alıcının nasıl çalıştığına ilişkin ilk kez bilgi edindiler. Ekip 1980 yılında ikinci büyük adımını attı. Ekibe yeni katılan Kobilka devasa boyuttaki insan genomundan ßadrenerjik alıcının genini ay BENZER ÖZELLİKLERE SAHİP ALICI AİLESİ rıştırma işini üstlendi. Yaratıcı bir yaklaşımla hedefine erişti. Araştırmacılar geni inceledikleri zaman alıcının gözdeki ışığı yakalayan alıcıya çok benzediğini keşfettiler. Bunun sonucunda aynı alıcı ailesine üye olduğu tahmin edilen, birbirine benzeyen ve benzer şekilde çalışan bir grup tespit ettiler. Bugün bu aileye Gproteini alıcıları adı veriliyor. Işık, tat, koku, adrenalin, histamin, dopamin ve serotonin gibi yaklaşık bin kadar gen, bu alıcılardan sorumludur. İlaçların yarısı Gprotein alıcıları üzerinden etkisini gösterir. Lefkowitz ve Kobilka’nın çalışmaları Gprotein alıcılarının nasıl çalıştığına ışık tutan çok önemli çalışmalardır. Dahası Kobilke 2011 yılında başka bir keşifte daha bulundu. Ekibiyle birlikte ßadrenerjik alıcının görüntüsünü, hormon tarafından faaliyete geçirildiği ve hücreye sinyal gönderdiği anda yakaladı. Bu görüntü moleküler bir sanat eseridir. DaisyScience International Publishing House markası altında yabancı dillerdeki saygın ve yetkin kitapları Türkçeye çevirerek yeni bir açılım yapmayı hedefleyen yayınevi, aynı zamanda Türkçe yayınlanmış kitapları da İngilizceye çevirerek yayınlayacak. İlk kita; olarak Brian W. Kernighan ve Dennis M. Ritchie tarafından yazılmış olan “C Programming Language” adlı kitabı derslerde kaynak kitap olarak kullanılmak anmacıyla çevrildi. Bu kitap daha önce başka bir yayınevi tarafından 2003’te Türkçe olarak yayınlanmıştı. Kitabın Türkçe yayın hakları satın alındı ve yeniden çevrilerek satışa sunuldu. Bu yeni çeviri C programlama dili konusunda oldukça deneyimli akademisyenlere kontrol ettirilmiş. Çeviride, Prof. Dr. Aydın Köksal, Prof. Dr. Tuncer Ören ve Dr. Rifat Çölkesen’in bilgisayar mühendisliği konusunda yaptıkları terminoloji çalışmaları göz önüne alındı. Ayrıca yine ilk Türkçe basımından farklı olarak kitapta yer alan programların daha rahat anlaşılması ve daha rahat kod okunabilirliği için kullanıcı tarafından tanımlanmış değişken ve fonksiyon adlarının tümünün Türkçe karşılıkları verildi. Çeviri editörü Rıfat Çölkesen www.daisyscience.com, tel: 0212 527 52 96 C Programlama Dili 2012 NOBEL EKONOMİ ÖDÜLÜ: Ödül, istikrarlı dağılım kuramına Nobel Ekonomi Ödülü bu yıl istikrarlı dağılım kuramını geliştiren Lloyd Shapley ve piyasa tasarımı uygulamalarında verim arttırıcı yöntemler geliştiren Alvin E.Roth arasında paylaşıldı. CBT 1335/ 9 19 Ekim 2012 B u yılın Ekonomi Ödülü ekonominin şu temel sorularına yanıt veren çalışmalara verildi: Farklı unsurları birbirleriyle olabildiğince uyumlu bir hale nasıl getirebilirsiniz? Örneğin öğrenciler nasıl bir dağılım ile giderecekleri okullara yerleştirilir? Organ naklinde vericiler, organa ihtiyaç duyan alıcılarla nasıl eşleşir? Böyle bir eşleşme verimli bir hale nasıl getirilir? Hangi yöntemler hangi gruplar için yararlı olur? İşte Shapley ve Roth, istikrarlı dağılım konusunda soyut kuramdan pratik tasarıma uzanan yolda bu sorulara yanıt oluşturdular. Lloyd Shapley işbirliği ile ilgili oyun kuramından yararlanarak farklı uyum yöntemlerini inceledi ve karşılaştırdı. Uyumun istikrarlı olması için yeni yöntemler geliştiren Shapley ve ekibi GaleShapley algoritması adı verilen yöntemle ekonomiye yeni bir kavram kazandırdı. Shapley, belirli bir yöntem tasarımının, sistematik olarak piyasa kurumlarındaki taraflara nasıl yararlı olabileceğini ortaya koydu. Alvin Roth, Shapley’in kuramsal sonuçlarının, önemli piyasaların işlerliğini etkileyebileceğini fark etti. Bir dizi deneysel çalışma sonucunda Roth ve ekibi, belirli bir piyasa kurumunun başarısının, istikrarlı olup olmamasına bağlı olduğunu kanıtladı. Roth daha sonra bu sonuçları sistematik laboratuvar deneyleriyle somut bir temele oturttu. Var olan kurumları yeniden tasarlayarak yeni doktorları Alvin E. Roth: ABD vatandaşı. 2951 yılında ABD’de doğdu. Harvar Üniversitesi’nde öğretim görevlisi Lloyd S. Shapley: ABD vatandaşı. 1932 yılında ABD’de doğdu. Kaliforniya Üniversitesi’nde öğretim görevlisi hastaneleriyle, öğrencileri okullarıyla, organ bağışçılarını hastalarla buluşturdu. Bütün bu reformlar GaleShapley algoritması üzerine dayanıyordu. Bu iki bilim insanı birbirlerinden bağımsız çalışmalarına karşın, Shapley’in temel kuramı ve Roth’un deneysel araştırmalarının bileşimi pek çok piyasada verimi arttırdı. Özet olarak bu yıl ödül, ekonomi mühendisliğin sıra dışı bir uygulamasına verilmiş oldu.