Katalog

Türkiye ve Almanya’da elektrik üretiminin kaynakları Almanya’da Yenilenebilir Kaynaklardan Elektrik Enerjisi Üretimindeki Gelişmeler Nükleer Enerjiyle ve Türkiye’deki Elektrik Enerjisi Üretimiyle Karşılaştırmalar 10 yıldır sürekli olarak arttığı görülüyor. Almanya, YE’nin payını 2020’de %35’e, 2030’da %50 ve 2050’de de %80’e çıkarmayı öngörüyor. Grafik 2’de, Almanya’da lmanya’da 1 Nisan 2000’de Yenilenebilir Enerjiler Yason 10 yıldır yenilenebilir kaynaklardan üresası’nın yürürlüğe girmesi sonrasındaki 10 yılda, bu yoltilen elektrik enerjisindeki gelişmeler (yılla üretilen elektrik enerjisindeki artışın, toplam eleklara göre, GigaWattsaat) gösteriliyor. trik enerjisi üretimindeki payı %7’den %17’ye yükseldi. Bu arRüzgâr’dan elde edilen elektrik enerjisi tışın sağlanmasındaki tüm giderler, elektrik kullanıcılarının elek2001’de 10.000 GWst iken bu değer trik faturalarına kiloWattsaat (kWst) başına 3,5 EuroCent’lik‚ 2011’de 4,5 kat artarak 45.000 GWst’ı bulçevre (ekoloji) vergisi eklemesiyle gerçekleşti. muştur. Su (hidrolik) kaynaklı elektrik Bu vergi 2013’te 5,2 EuroCent’e yükseltiliyor. Bunun soenerjisi, son 10 yılda salınımlarla yılda nucu olarak her geçen yıl, elektrik kWst fiyatının artacağı ve 24.000 GWst’tan 17.000 GWst’a düşmüşartışın ileride %50’yi bulması bekleniyor. 2011 yılında devlet tür (Almanya’da su kaynakları daha fazla sadece fotovoltaik kaynaklı elektrik üretimine toplam 13,5 mikullanılamıyor). Fotovoltaik kurulu güç 2001’de neredeyse sıyar Avro’luk destek sağladı. Çatılarına güneş enerji panelleri fır iken 2011’de bu kaynaktan elde edilen elektrik enerjisi 19.000 yerleştirilip tüm ilgili sistemleri kurulmuş evlerden genel GWst’a yükselmiştir. Gerek rüzgâr gerekse fotovoltaik kaynaklı elektrik enerjisi üretimindeki son yıllardaki artışın nedeni, havanın daha rüzgârlı ya da daha güneşli olmaGrafik2. Almanya’da son 10 yıldır yenilenebilir kaynaklardan üretilen sından çok, devreye giren yeni rüzgâr ve güneş enerelektrik enerjisindeki gelişmeler (yıllara göre, GigaWattsaat) jisi santrallarıdır. Grafik 3’te, Almanya’da 2011 yılında brüt elektrik üretimi çeşitli enerji kaynaklarına göre yer alıyor. YE’lerin toplamdaki payı 2011’de %20’ye yükselmiştir. 2010’a oranla daha rüzgârlı olan 2011’de rüzgâr enerjisinin payı %8 olurken, fotovoltaik’in katkısı %3’e yükselmiştir. Biyokütle (odun vb. yakılması) %5’lik yüksek bir katkı sağlarken, %3’lük su enerjisi (barajlar) daha önceki yıllardaki payını bir miktar azalarak sürdürmüştür. Elektrik enerjisi üretimindeki en büyük katkı ise yine fosil kaynaklardan (linyit %25, taşkömürü %19 ve doğalgaz %14) ve %18 ile nükleer enerjiden gelmiştir. Rüzgâr enerjisi daha çok sonbahar ve kış aylarında, güneş enerjisi ise yaz aylarında, doğal olarak, en yüksek değerler alıyor. 20032011 yılları arasında nükleer kaynaklı elektrik üretimindeki‚ aylık ortalama 12.500 GWst olmuştur. Rüzgâr kaynaklı elektrik üretiminde son yılların‚ aylık ortalaması 3.100 GWst ve fotovoltaik kaynaklı enerjide ise aylık ortalama 1.600 GWst kadardır. Rüzgâr ve fotovoltaik kaynaklı üretim bazı aylarda oldukça yüksekken, yıl boyunca hesaplanan aylık ortalama değerler, nükleer kaynaklı aylık ortalamanın çok altında kalıyor. Türkiye’de enerji üretiminin %25’i yenilenebilir kaynak olarak nitelendirilen su (hidrolik) kaynaklarından, %75’i ise fosil yakıtlar olarak adlandırılan termik (doğalgaz, linyit, kömür, fueloil gibi) kaynaklardan sağlanmaktadır. Türkiye’de kuramsal hidroelektrik potansiyel 433 milyar kWst, teknik olarak değerlendirilebilir potansiyel ise 216 milyar kWst olarak hesaplanıyor.İşletmede olan 267 adet hidroelektrik santralının kurulu gücü 15.660 MW ve ortalama yıllık üretimi ise 54.000 GWst olup, toplam teknik potansiyelin %25’ine karşılık gelmektedir. Bugün yapımı süren 145 ve planlanan da 1300 adet çoğu küçük hidroelektrik santralı (HES) bitirildiğinde bunların toplam kurulu gücü 44 GW’a ve bunlardan sağlanabilecek ener Yüksel Atakan, Dr., Radyasyon Fizikçisi – Almanya; ybatakan@gmail.com A TÜRKİYE’DEKİ ÜRETİMİ CBT 1335/ 14 19 Ekim 2012 elektrik ağına (şebekeye) aktarılan her kWst için devlet 25 Euro Cent’lik destek vermiştir. 2010 yılında tüm dünyada fotovoltaik kaynaklı kurulu güç 15.000 MegaWatt (MW) artarak 40.000 MW (= 40 GigaWatt) düzeyine yükselirken fotovoltaik sistem sayısı da 2 milyonu bulmuştur (Bu sistemlerin yarısından çoğu Almanya’da). Grafik 1’de, Almanya’da Yenilenebilir Enerjilerden (YE) üretilen elektrik enerjisinin toplam üretimdeki payının, son Kaynaklar: /1/ BDEW Bundesverband der Energieund Wasserwırtschaft eV. Juli 2012, /2/ EPIA (European Photovoltaic Industry Association, http://www.epia.org/), /3/ Güneş Enerjisinden Elektrik Üretimi: Fotovoltaik Dönüşüm, Prof.Dr.Metin Çolak, TÜBiTAK Bilim ve Teknik dergisi, Mayıs 2008)., /4/ DSI 2009 ve 2010 Çalışma Raporları: www.dsi.gov.tr Yazıda geçen birimlerle ilgili açıklamalar: Elektriksel Güç birimi: 1 Watt: 1 saniyede üretilen ya da tüketilen enerji miktarıdır (Watt= 1 Joule (enerji)/1 saniye). Gözümüzde canlandırmak için bir örnek: 100 gramlık bir çukulata paketini 1 metre yukarı kaldırmak için 1 Joule’lük enerji gerekiyor (Enerji= iş yapabilme yeteneği) 1 Watt, pratikte çok küçük olduğundan bunun katları kullanılıyor. 1 kiloWatt(1kW) = 1000 W; 1 MegaWatt = 1 MilyonWatt(1MW); 1 GigaWatt= 1000 MegaWatt= 1 Milyon kilo Watt = 1 MilyarWatt 1 GigaWattsaat= 1 Milyon kWst = 1 MilyarWst (=1000 MegaWSt) 1 TeraWsaat (1 TrilyonWst)=1000 MilyarWatt st (=1012 Watt st)= 1012 Wst=109 kWst =1 Milyar kWst. jinin de yılda 140 milyar kWst’a yükseltilmesi amaçlanıyor. Ancak, HES’lere karşı Türkiye’de çevrecilerin çok duyarlı oldukları ve bunların bir çoğunun yapımını önleyebilecekleri de bekleniyor. Türkiye’de Rüzgâr Enerjisinden Elektrik Üretimi: Türkiye’de, rüzgâr enerjisinden elektrik üretimi projeleri ve rüzgâr santrallarının yapımı sürüyor. Bugüne kadar birçok yerde kurulan ve işletmeye açılan 1135 MW kurulu güçteki rüzgar santrallarının toplam elektrik üretimindeki payı %1,5 kadar. Türkiye Rüzgâr Enerjisi Birliği’nin(TÜREB) Şubat 2012 raporuna göre toplam kurulu güç 1,8 GW (2011 raporuna göre: 1,4 GW). Mart 2011’de yayımladığı bilgilere göre her bir rüzgâr santralında 1 ile 54 arası türbin bulunuyor. Yapımı süren rüzgar santrallarının kurulu gücü ise 0,750 GW kadar. TÜREB yayınlarında bu kurulu güçlerden, yılda Gigawattst olarak ne kadar elektrik üretilebildiği ise açıklanmıyor. Türkiye’de Fotovoltaik Kaynaklı Elektrik Üretimi: Türkiye’de 8 Ocak 2011 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan yenilenebilir enerji yasasına göre güneş enerjisi sistemleri ile üretilen elektriğe, devlet alım garantisi sağlıyor. Buna göre, güneş enerjisi sistemlerinin ürettiği her kWst için 13,3 cent verilmekte, sistem elemanlarında yerli malı kullanıldığında ise toplam destek 16 cent’e yükseliyor (ilk 10 yıl için). Ülke çapında toplam kurulu güç tam olarak hesaplanamıyor, 35 MW arası olduğu sanılıyor. Avrupa Fotovoltaik Endüstrisi Derneği (EPIA)’nin verilerine göre Türkiye’de toplam kurulu güç 2020’de 20 GW’ a ulaşabilir. Ancak bunun nasıl sağlanacağı belirsiz. Öte yandan güneşi bol Türkiye’de, çatılara yerleştirilen panellerle güneş enerjisinden yararlanılarak su ısıtılması, tüpgaz gibi enerjilerden tasarruf sağladığından, daha da artırılmalı.