Katalog

Patron ve politikacılarda psikopatlık eğilimi (hepimizden daha çok) • Kendine hayran olmak (narsisistik eğilimler) • İkna yeteneği • Yüzeysel bir karizma • Acımasızlık, duygusal sığlık • Pişmanlık duymamak, vicdan yoksunluğu • Empati kuramama • İnsanları yönlendirme arzusu Hannibal Lecter” Robert erçek yaşamdaki “H Maudsley gibi şiddete yatkın ve kurnaz biriyseniz, hapishanede hücre arkadaşınızı rehin aldıktan sonra kafatasını parçalayıp beynini kaşıklayabilirsiniz. (Bu arada Maudsley, İngiltere’de Wakefield Hapishanesi’nin bodrum katında kurşun Psikopat seri katillerin belli başlı geçirmez bir kafesin içinde tek başına 30 ortak özelleri kendini yıldır tecrit ediliyor.) beğenmişlik, ikna yeteneği, Yok eğer yasalara yüzeysel bir karizma, karşı gelmek istemiyorsanız, parlak bir beyin acımasızlık, pişmanlık cerrahı da olabilirsiniz. duymamak ve diğer insanları Bu konumda da duygumanipüle etme eğilimi gibi sal sığlığınızı, empati yoksunluğunuzu koruniteliklerdir. İlginç olan bu yabilirsiniz. Scientific özelliklerin politikacılarda da American dergisinin görülebilmesidir. Başka bir konuyla ilgili makalesinde, gerçek adı açıkdeyişle, suçlu kategorisine lanmayan böyle bir cergirmeyen kişilerde de bu rah, ameliyat sırasında özelliklere rastlamak mümkün. hissettiklerini şöyle anlatıyor: “Ben ameliyat Bu kişiler istedikleri zaman ettiğim kişilere karşı en istediklerini yapar ve ufak bir acıma hissi yaptıklarının sosyal, ahlaki ve duymam. Böyle bir lüksü yaşama şansımın olyasal sonuçlarını kesinlikle madığını düşünürüm. düşünmezler. Her ameliyata girdiğimde soğuk, kalpsiz bir makine olarak yeniden doğarım. Neşter, matkap ve testere ile bütünleşirim. Hastanın beynini keserken, ölümü kandırdığımı düşünürüm. Duygusallık bir entropidir, mesleğe ihanettir. Yıllardır mesleki yaşamımda duygusallığı en derinlere gömdüm ve oradan çıkmasına izin vermiyorum” dakçı, paralel evrende yangın sırasında canını tehlikeye atarak evinize dalıp, sevdiklerinizi dışarı çıkartan bir kahraman da olabilir. Veya gecenin karalığında, elinde bir bıçakla insanların arkalarından sessizce yaklaşıp soygun yapan (hatta direnenleri bıçaklayan) bir kişi, başka bir zamanda bıçağını insanları kurtarmak için kullanan cerrah olabilir. Bu tür senaryolara inanmak zordur ama bunların hepsi gerçektir. Piskopatlar korkusuz, kendine güvenen, karizmatik, acımasız ve dikkatini yoğunlaştırabilen tiplerdir. Genel kanının tersine, mutlaka şiddet yanlısı olmak zorunda değildirler. İnsanlar ya psikopattır ya da değildir gibi kesin bir yargı gerçeği yansıtmaz. Tam tersi, metrolardaki bölge haritası gibi, hastalığın iç ve dış bölgeleri vardır. Başka bir deyişle hepimiz psikopati spektrumunun üzerindeki bir noktada yer alırız. Psikopatik özellikleri stüdyolardaki mikser konsolları gibi düşünün. Tüm ayarları maksimum düzeye çıkarttığınızda elde ettiğiniz ses dayanılmaz olur. Eğer ayarların bazıları korkusuzluk, dikkati yoğunlaştırma, empati eksikliği gibi yukarıda, bazıları aşağıda olduğu zaman, örneğin bir beyin cerrahı elde edebilirsiniz. Kuşkusuz cerrahi, psikopatik “yeteneklerin” avantaj sağladığı tek meslek dalı değildir. Başka uğraşlar da bu özellikten büyük yarar sağlar. Örneğin 2009 yılında yapılan bir çalışmada, havaalanlarındaki güvenlik noktalarında görevlendirilecek kişilerin, psikopatik eğilimler taşımaları durumunda, potansiyel suçluları daha iyi tespit ettikleri ortaya çıktı. Bu kişiler, şüpheli davranışları tespit etmekte daha yetenekliydiler. Bu da seri katillerin kurbanlarının zayıflıklarını tespit etmekte ne kadar başarılı olduklarının bir göstergesi. Herhangi bir mesleği yaparak para kazanmanın yolu, bize verilen görevi iyi bir şekilde yerine getirmektir. Ancak başarılı ve hatta üstün başarılı olmak için harcanan çabanın yanı sıra bir takım özelliklere de sahip olmak gerekir. 2005 yılında İngiltere’deki Surrey Üniversitesi’nden Belinda Board ve Katarina Fritzon, iş dünyasında başarılı bir lider olmak için ne gibi özelliklere sahip olunması gerektiğini araştırdı. Board ve Fritzon bunun için üç ayrı grubu inceledi. Bunlar şirket yöneticileri, psikiyatri hastaları ve psikiyatri kliniklerinde tedavi gören suçlulardı (Bunlara psikopati ve diğer psikiyatrik hastalık tanısı konmuştu). Bu üç grup, psikolojik profillerini ortaya çıkartan testlere tabi tutuldular. , şirket patTestleri inceleyen Board ve Fritzon, ronlarındaki psikopatik özelliklerin suçlulardan daha fazla olduğunu keşfetti. Patronlarda baskın olan özelliklerin başında yüzeysel bir karizma, egoizm, ikna yeteneği, empati yoksunluğu, korkusuzluk ve dikkati odaklama yeteneği geliyordu. Suçlularda ise yasaları çiğneme, fiziksel saldırganlık ve tepkisellik daha üst düzeylerde seyrediyordu. Diğer çalışmalar da bu mikser konsolu benzetme PSİKOPATLARIN İKİLEM KARŞISINDAKİ DAVRANIŞLARI Harvard Üniversitesi’nden psikolog Joshua Greene, psikopatların ahlaki konularla ilgili ikilemleri nasıl çözdüğünü izledi. Bunun için iki farklı senaryo düzenledi. Bunlardan biri “sıcak”, biri “soğuk” empati ile ilgiliydi. Birinci senaryoda frenleri tutmayan bir troleybüs yokuş aşağı hızla inmekte ve yolunun üzerinde kaçma şansları olmayan 5 kişi bulunmaktadır. Neyse ki bunu önlemenin bir yolu vardır: Bir şalteri indirdiğinizde troleybüs bu hattan çıkıp başka bir hatta girebilecektir. Ne var ki bu hattın üzerinde bir kişi bulunmakta ve bu kişinin de kaçma şansı bulunmamaktadır. Şimdi soru şu: Bu durumda şalteri indirir misiniz? İnsanların pek çoğu bu gibi bir durumda karar vermekte zorlanır. Yine de 5 kişi yerine bir kişinin ölümüne yol açmak “en az kötü seçenek” olarak görünmektedir. İkinci senaryoda aynı birincide olduğu gibi frenleri patlak bir troleybüs 5 kişinin üzerine doğru hızla ilerlemektedir. Ancak bu sefer, yolun tam üzerindeki bir köprünün üzerinde hiç tanımadığınız iri yarı bir adam durmakta ve siz de o kişinin tam arkasında bulunmaktasınız. Bu iri yapılı adamı arkasından itip aşağı yuvarlarsanız, troleybüsün önünü kesecek ve beş kişi kurtulacaktır. Ancak iri yapılı adam bu durumda kesinlikle ölecektir. Şimdi soru şu: Bu adamı arkasından iter miydiniz? Hannibal Lecter: Thomas Harris’in yazdığı kitap Bu ikinci vakada serisindeki kurgusal karakter. yine kurtulacak insan2002 yılında bu kitaptan ların sayısı 5, ölecek uyarlanan filmde karakteri adam sayısı 1’dir. AnAnthony Hopkins canlandırdı. cak durum daha farklıdır Peki bu farklılığı yaratan nedir? Green bu farkın beyindeki iki farklı bölgenin devreye girmesi ile ilgili olduğunu söylüyor. Birinci vakadaki ikilem kişisel değildir ve karar verirken beynin prefrontal korteks ve posterior parietal korteks bölgeleri aynı anda çalışır. Bu bölgeler genellikle soğuk empatinin objektif deneyimi ile ilgilidir. Başka bir deyişle muhakeme ve mantıklı düşünce bu bölgelerde işlenir. İkinci vakada ise kişisel ahlaki bir ikilem söz konusudur. Sıcak empati burada devre girer ve duyguların merkezi olan amigdala çalışmaya başlar. İnsanların pek çoğu gibi psikopatlar da birinci vakada şalteri indirir. Ancak ikince vakada psikopatlar iri yapılı adamı arkasından itmekte en ufak bir tereddüt yaşamazlar; hatta bu işi yaparken mutlu bile olurlar. Sorunu daha da içinden çıkılmaz hale getiren bu davranış farklılığının beyinde yansımasını bulmasıdır. Kişisel olmayan ahlaki ikilemlerde, psikopatlarda ve normal insanlarda aynı sinirsel devreler aktif hale gelir. Oysa ikilemlerde kişisel doz arttıkça bu ikisi arasındaki fark dramatik boyutlara ulaşır. Kişisel ahlaki kararların alınması sırasında psikopatların amigdalaları kesinlikle devre dışıdır. Yani duygular söz konusu değildir. HEPİMİZ BİRAZ PSİKOPATIZ! G PSİKOPATLAR ARAMIZDA sini doğrular nitelikte. İşlevsel ve işlevsel olmayan psikopatlar arasındaki fark, söz konusu özelliklerin bulunup bulunmamasına değil, bu özelliklerin ne düzeyde ve hangi oranda karışmış olmasına bağlıdır. Sydney’deki Macquarie Üniversitesi’nden Mehmet Mahmut ve meslektaşları, hem adli suçlularda, hem de suçlu olmayan psikopatlarda izlenen beyin faaliyetlerinin boyutsal farklılıklar içerdiğini ortaya çıkarttı. Başka bir deyişle, bu iki grup nitelik açısından farklı iki ayrı grup değildi; aynı düzlem üzerindeydiler, ancak durdukları nokta farklıydı. ‘İNSANLARIN ÜZERİNE BASARAK ZİRVEYE ULAŞIN’ Oxford Üniversitesi Magdalen College’dan psiko Psikopatlar koku alma özürlü mü? Avustralya’daki Macquarie Üniversitesi Psikoloji Bölümü’nden Mehmet Mahmut ve Richard Stevenson, psikopatik eğilim gösteren 1921 yaşındaki suça karışmamış 79 kişinin koku alma yetisi ile sakinlik, düzensiz yaşam biçimleri ve suça olan meyillerini inceledi. Portakal, kahve veya deri kokan 16 çubuğun koklatıldığı bu kişilerin kokuları doğru şekilde CBT 1335/ 10 19 Ekim 2012 İKİSİ DE AYNI KİŞİLİK Bir de şu örneğe bakalım. Evinizi yakan bir kun James Molmes: 20 Temmuz 2012’de Colorado’da bir sinema salonunda seyircilerin üzerine ateş açarak 12 kişiyi öldürdü, 58’ini de yaraladı. CBT 1335/ 11 19 Ekim 2012 saptayamadığı görüldü. Çalışmaları Chemosensory Perception dergisinde yayımlanan bilim adamları, beynin koku almayı denetleyen bölümünün psikopatik eğilim gösteren kişilerde daha az etkili olduğunu ileri sürüyor. Bulguların, psikopatların bu sonuçlardan yola çıkarak belirlenmesini kolaylaştırabileceğini belirten bilim adamları, koku alma duyusu zayıf olan her kişinin psikopat olarak algılanmaması gerektiğine, koku alma bozukluğunun şizofreni, Parkinson ve Alzheimer hastalarında da görülebileceğine dikkati çekiyor. log Kevin Dutton, bir araştırmasında üniversitenin birinci sınıfındaki öğrencilerine, acımasız, korkusuz, karizmatik ve ahlaki değerlere önem vermeyen insanların hangi mesleklere daha uygun olduklarını sormuş. Dutton, öğrencilerinin yanıtlarını şöyle sıra: CEO, casus, cerrah, politikacı ve yüksek rütbeli lıyor: subay. Bu mesleklerin psikopatik eğilimler taşıyanlara daha uygun olduğunu düşünen öğrencilerin farkında olmadan konuya ışık tuttuklarını söyleyen Dutton, seri katil, banka soyguncusu, suikastçıların listenin altlarında yer aldığına dikkat çekiyor. Başarılı bir CEO, başarıya uzanan yolu şöyle tarif ediyor: “Zirveye çıkan yolu tırmanmak zordur. Ama diğer insanların üzerine basarak daha kolay çıkarsınız. Hatta üzerine bastığınız insanlara yaptıklarının kendileri için bir ayrıcalık olduğuna ikna ederseniz daha da kolay tırmanırsınız.” Londra’nın en başarılı girişim sermayesi ortaklarından Jon Moulton, Financial Times ile yaptığı söyleşide şöyle diyor: “Kararlılık, merak ve duyarsızlık benim temel özelliklerimdir. Kararlılık ve merak herkes tarafından kabul gören üstün niteliklerdir. Ama duyarsızlık başkaları uyuyamazken, benim uyumamı sağlıyor” Derleyen: Reyhan Oksay Kaynak: Scientific American, Ekim 2012 http://www.sciencedaily.com/articles/p/psychopathology.htm http://www.livescience.com/16585psychopathsspeechlanguage.html http://crime.about.com/od/serial/a/psychopaths.ht m http://www.psychologytoday.com/blog/handypsychologyanswers/201103/whatdoweknowaboutpsychopathy