Katalog

AYLAK BİLGİ Tahir M. Ceylan [email protected] Canlıları çeşitlenmeye zorlayan nedir? Araştırıcılar buna, seçilme baskısı altında yarış, özgün ismiyle “evrimsel kolların yarışı” diyor (Krebs, Dawkins 1979). Bu yarış, türler arasında olduğu kadar, tür içinde de o kadar baskındır ki, canlı, yaşamsal olarak temel sağlayacak bir noktaya oturup, kısmen öldürücü yarışın dışında kalmayı arzular. İnsanların araba, ev, iş sahibi olmaya çalışmaları yarış dışına çıkma çabasından kaynaklanır. Çünkü yarış o kadar zorludur ki, buna ancak bir süre katlanılabilir. Üniversite tercihleri öncesi öneriler... Üniversite puanları açıklandı, yeni bir hayata adım atmak üzere olan öğrenciler şimdi de tercih telaşı yaşıyor. Yenibiris.com*, üniversite maratonunun son etabında geleceğin gözde mesleklerini açıklıyor. Seçilme Baskısı Öte yandan kalabalık topluluklarda pozitif yönde seçilme baskısı, negatif yönde seçilmeme baskısına dönüşebilir. Çünkü yoğunlukta (örneğin Çin) işçiler, işverenin zorlamasıyla “ayın çalışanı” seçilmekten çok, bir hata sonunda işlerini kaybetmemek isterler daha çok. İş kaybederlerse eğer, dışarıdaki milyonlarca işsizin arasından yeniden seçilme baskısına uğrayacaklardır. İçerdeki binlerce çalışanın arasında negatif yönde seçilmemek, dışarıdaki milyonlarca işsizin arasından pozitif yönde seçilmekten daha kolay gelir. Negatif yönde seçilmeme baskısı, bugünün dünyasında pozitif yönde seçilme baskısının yerini almış durumdadır, bu durum, yaratıcılığı düşürüp, sıradanlığı arttırır. Türkiye gibi nispeten mutedil bir nüfusa sahip yerlerde o kadar değil ama, Pakistan ve Bengaldeş gibi kontrolsüz çoğalan ülkelerde bu noktaya gelmek kaçınılmazdır. Pozitif yönde seçilme baskısı, insanın pozitif özelliklerini daha çok ön plana getirmesine ve başkasının pozitif özelliklerini de desteklemesine(çünkü bu kendi pozitivitesini daha da arttırır) neden olurken, negatif yönde seçilmeme baskısı, kendisini hata yapmamaya, başkasını ise hata yapmaya zorlar. Buna rağmen, kimse hatasız olamayacağına göre, yapılan hataları gruplaşarak savunmak eğilimi de, bu tür toplumlar için aynı derecede söz konusudur. Etnik kökende, cinsiyet ve hemşerilik temelinde birleşmeler kendi büyük hatalarını kolay savunup, başkalarının küçük hatalarını ortaya dökmek amacını güder. Bir toplum, düşük nüfus yoğunluğu nedeniyle pozitif yönde seçilmek baskısındayken, yoğunlukta eşik aşıldıktan sonra birkaç on yıla kalmadan negatif yönde seçilmeme baskısı altına girer. Bu dönüşüm, toplumu çölleştiren bir mekanizma getirerek üyeler arasındaki insani ilişkiyi bitirir. Bu durumda ortak benliğin dışlaşması daha güç ve keskin olur. Otistikler, şizoidler, kaçıngan kişilikler dışlaşmak için hemen hiç alan bulamazlar, bir dereceye kadar narsisist ve paranoid kişilikler başarıyla kendilerini korurken, hiç hata yapmayan kupkuru yapılarıyla özellikle obsesif kişilikler öne çıkar, toplumun kilit noktalarını ele geçirirler. Dolayısıyla, nüfus belli bir noktayı aştığında ortak benlik kendisini, yaratıcı bir nesne benliğine döndüremeyip, ancak kısır ve savunucu bir benlik yaratabildiğini gördüğünde, gidişin gelişime doğru değil, gerilemeye doğru olduğunu fark edip, sistemi yenilemek için varolanı yok etmek düzeneğini işletir ve negatif yönde seçilmeme baskısını, hayatta kalma basıncına çevirir ki bu da “kendin hayatta kalmak için, başkasını yok et” demektir. Nüfus bu yolla minimuma indikten sonra, yeniden pozitif yönde seçilme baskısı kurulur, yardımlaşma üst düzeye çıkar, bağımlı kişilikler avantajlı duruma geçerek herkesin tek yaşadığı alanlarda birbirlerine bağlanarak grup oluştururlar; bu sefer de narsisist, paranoid kişilikler insanlara yaklaşamadıklarından eski avantajlı konumlarını yitirirler. Ortak benlik bu durumda, kişiler üzerinde birer insan adası oluşturma baskısı kurar. Üreme artar, üreme özelliği en yüksek olan gençlerin toplum içi değeri yükselir. Her insan adacığı kendi içindeki çiftleşmelerden doğan üreme şeklinde sakat doğumların oranı arttığı için komşu adadan çiftleşme geleneğini başlatarak, adacıkların birleşmesine ve yeni bir toplum yaratmaya doğru yol alır. Sonuçta ortak benlik için kitlesel anlamda nesne benliklerinin yaratılması sürecinde pozitif ve negatif seçim dengesinin korunması gözetilecek önemli değişkendir. Bu denge, pozitif seçilme baskısının olduğu toplumları, negatif seçilmeme baskısı olanlara göre, sayı ve kapasite olarak hafifçe ileride tutacak biçimde kurulmalıdır. Son on yıllarda dünya nüfusu bir eşiği aşmış ve ortak benliğin pozitif/negatif dengesini yukarıdaki ölçülerde tutturması güçleşmiştir, dengesizlik negatif yönde derinleşmektedir; proaktif toplumların kendini buna göre konumlandırma zamanı gelmiştir. Dawkins R, Krebs JR ‘Arms races between and within specieces’ Proceeding of Royal Society of London, B,205 489511 1979 T ürkiye’nin iş ve insan kaynakları sitesi Yenibiris.com, üniversiteye adım atacak gençlere, doğru bölüm seçimi konusunda yol gösteriyor. Nitelikli eleman açığının giderek arttığı iş dünyasında, hangi mesleklerin ön planda olduğu ve hangi uzmanlık alanlarının gelecekte önem kazanacağına ilişkin bilgi veren Yenibiris.com verileri, küresel ekonomik krize rağmen geçen yıl işsizliğin daha az yaşandığı sektörlerin sağlık – tıp, yapı – inşaat ve perakendecilik – toptancılık olduğunu gösteriyor. Geçen yılın son çeyreğinde ayrıca bilişim sektöründeki eleman arama ilanlarının sayısı da ciddi ölçüde artmış bulunuyor. Bu yılın ilk altı ayına bakıldığında ise yukarıda belirtilenlerin yanı sıra eleman arayışını sürdüren diğer sektörlerin hizmet, gıda, tekstil, üretim – imalat ve turizm – otelcilik şeklinde sıralandığı görülüyor. Hangi sektörde, hangi pozisyon için eleman aranıyor? Nitelikli eleman ihtiyacının sürdüğü pozisyonların sektörlere göre dağılımı ise şöyle: Sağlıktıp: “İşsizliğin en az olduğu sektör” olarak nitelendirilen sağlık – tıp alanında hemşire ihtiyacının bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de geçerli olduğu görülüyor. En çok aranan diğer uzmanlık alanları ise yoğun bakım hemşiresi, yenidoğan yoğun bakım hemşiresi, dahiliye uzmanı, radyoloji teknikeri, anestezi teknikeri, hasta danışmanı ve acil tıp teknikeri olarak sıralanıyor. Yapıinşaat: Yurtdışı (özellikle kuzey ve Arap ülkeleri) işlerin artması, yurtiçinde yeni projeler istihdam piyasasını hareketlendiriyor. Bu nedenle mimar, inşaat mühendisi, teknik ofis uzmanı, ihale uzmanı, şantiye şefi, saha mühendisi, işçi sağlığı ve iş güvenliği uzmanı (mühendisi) pozisyonlarındaki istihdam açığı devam ediyor. Perakendeciliktoptancılık ve mağazacılık: Yabancı yatırımcıların ilgisi nedeniyle rekabetin daha da arttığı bu sektörde yerli girişimcilerin yanı sıra yeni açılan AVM’ler de istihdama olumlu katkıda bulunuyor. Bu sektörde ihtiyaç duyulan uzmanlık alanlarının başında kasiyer, satış danışmanı, mağaza müdürü ve görsel düzenleme uzmanı geliyor. Bilişim: İstihdam açığının hızla arttığı bilişim sektöründe en çok arananlar veritabanı yöneticisi, yazılım geliştirme uzmanı, sistem ve ağ uzmanı, java uygulamaları uzmanı, iş analisti ve web master. Yükselen iş dalları ve geleceğin meslekleri Küreselleşme ve Türkiye pazarına giren yabancı şirketlerin sayılarının giderek artması nedeniyle İngilizceye hâkim mali işler uzman ve yöneticileri, özellikle uluslararası hukuk, Avrupa Birliği ve Dünya Ticaret Örgütü mevzuatına hâkim hukukçular, yönetici asistanları ve pazarlama ile ilgili tüm pozisyonlarda nitelikli iş gücüne duyulan gereksinim günden güne artıyor. Son dönemde yükselen iş dallarının bazıları şunlar: Sosyal medya uzmanlığı SEO (Arama Motoru Optimizasyonu) uzmanlığı Konsept yaratıcılığı Tasarım ARGE ve teknoloji Gelecekte ön planda olacağı tahmin edilen mesleklerden bazıları şunlar: Genetik mühendisliği Moleküler biyoloji Uluslararası hukuk müşavirliği Modern hayvancılık Organik tarım nedeniyle gıda ve ziraatle ilgili meslekler İşletmelerin iyi satışçılara duyduğu ihtiyaç sürekliliğini koruyor. Üç aylık “Yenibiriş İstihdam Rapor”larıyla istihdam alanında yaşanan değişiklikleri göz önüne seren Yenibiris.com’da nisan, mayıs ve haziran aylarında yayınlanan ilanlara göre ise en çok eleman aranan pozisyonlar şöyle sıralanıyor: Satış ile ilgili pozisyonlar Muhasebe ile ilgili pozisyonlar Yönetici asistanı Sekreter Eğitim danışmanı – eğitim sorumlusu Müşteri temsilcisi Tüm sektörler için geçerli olan bir başka konu da, okurken sektörü takip etmek gerektiği. Bir başka deyişle gençlerin daha okul yıllarında, hangi yeniliklerin olduğu, hangi alanların öne çıktığı ve nerelerde istihdam ihtiyacının oluşacağı gibi konulardan haberdar olmaları büyük önem taşıyor. CBT 1220/8 6 Ağustos 2010