Katalog

I.Kök hücre kursu ve V. TÜBA kök hücre sempozyumu AYLAK BİLGİ Tahir M. Ceylan T ürkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) Kök Hücre Çalışma Grubu, kök hücre araştırmaları ve uygulamalarının güncel önemini göz önünde tutarak kök hücre konusunda her yıl yabancı ülkelerden ve ülkemizden konularında önde gelen bilim insanlarının katkıları ile eğitim amaçlı etkinlikler düzenlemektedir. Bu etkinlikler çerçevesinde TÜBA , 2526. Haziran 2010 tarihlerinde Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Morfoloji Binası Kongre Merkezi’nde Prof.Dr.Abdülkadir Noyan Konferans Salonu’nda “I.Kök Hücre Kursu” ve “V. Kök Hücre Sempozyumu” nu gerçekleştirdi.. 25.Haziran.2010 tarihinde düzenlenen “TÜBA I.Kök Hücre Kursu”nda kök hücre konusunda bilinmesi gereken temel konular ele alındı. Programda Emin Kansu Kök Hücre Biyolojisinde Temel Kavramlar, Işınsu Kuzu Kök Hücre ve Niş Kavramı, Murat Elçin Embriyonik Kök Hücrelerin Biyolojik Özellikleri ve Elde Edilme Yöntemleri, Duygu Uçkan Mezenkimal Kök Hücrelerin Biyolojisi, Fonksiyonel Özellikleri ve Elde Edilme Yöntemleri, Meral Beksaç Erişkin ve Kordon Kanı Kök Hücreleri ve Mutlu Arat Hematopoietik Kök Hücreler ve Klinikte Kullanım Alanları konularını anlattılar. 26.Haziran.2010 Cumartesi günü düzenlenen “V.Kök Hücre Sempozyumu”na A.B.D, Almanya, İsrail ve İngiltere’den ve ülkemizden kök hücre araştırmalarında ve rejeneratif tıp alanında önde gelen konuşmacılar katıldı. Sempozyumun bilimsel programında Alexander Medvinsky (Edinburgh), AGM Bölgesinde Hematopoietik Hücre Yapımı, Ernst Holler (Regensburg) Kök Hücre Naklinden Sonra Hematopoietik Kök Hücrelerin Engraftment, Kimerizm ve Yeniden Yapılanmada Önemi, James Adjaye (Berlin) İndüklenebilir Pluripotent Kök Hücrelerin (iPS) Moleküler ve Genetik Özellikleri, Tamer Önder (Boston) Kök Hücrelerin İyisi ve Kötüsü: Kanser Kök Hücreleri ve İndüklenebilir Pluripotent Kök Hücreleri (iPS), Sara Ferber (TelHashomer) Rejeneratif Tıpta Yeni Ufuklar;Diabetes Mellitusta Otolog Hücre Tedavileri, Can Akçalı (Ankara) Mezenkimal Kök Hücreler ile İmmün Sistem Etkileşimleri:Yeni Tedavi Yaklaşımları, Tayfun Özçelik (Ankara) Kök Hücrelerin Epigenetik Regülasyonu ve Murat Elçin (Ankara) Kök Hücrelerin Takibi konularında konferans verdiler. “V.TÜBA Kök Hücre Sempozyumu”nun son bölümünde sözel sunumlara yer verildi. Bu bölümde Tuğba Bağcı (Boston) Kanserde Kök Hücre Kaynaklı Tedavilerin Uygulanması, Selçuk Sözer Tokdemir (Bursa) Miyeloproliferatif Hastalıkların Patofizyolojisinde Hematopoietik Kök Hücreler ve Bülend İnanç (Van) Rejeneratif Diş Hekimliğinde Kök Hücrelerin Kullanım Potansiyelleri başlıklı sunumlar yaptılar. Web adresi : www.tuba.gov.tr Yapay yaşam oluşturmada ilk büyük adım atıldı minlere göre kırk milyon dolara mal oldu. Venter ve arkadaşları yapay ve isteğe göre üretilen yaİnsanın genetik haritasını çözerek büyük olay yaratan Amerikalı şam biçimleri için çok sayıda genetikçi Craig Venter ile birlikte çalışan bilim insanları şimdi de kullanım alanı düşünüyor. Mesela ilk kez yapay bir yaşam biçimi üretti. Yapay kromozomlardan olu planda karbondioksiti emerek, endüstriyel işlemler için hamşan bir genetik haritaya sahip ilk bakterinin “hayat planları” oluş madde olarak kullanılabilecek turuldu. Science dergisinde yayımlanan araştırmaya göre sentetik hidrokarbür üreten yosun tasarıgenom, kalıtımı çıkarılan bir bakterinin içinde yerleştirildi. Venter mı var. Venter ayrıca yeni aşı madve arkadaşları daha şimdiden endüstriyel alanda kullanılacak ya delerinin daha iyi ve daha hızlı pay canlı biçimleri planlamaya başladı. Nilgün Özbaşaran Dede üretilebileceğine inanıyor. Örneğin mevsimsel grip aşısışarmışlardı. nın üretim süreci %99 kısalacak. inlerce yıldan bu yana sorulagelen “Yaşam Son çalışmada iki yöntem birleştirildi. Ancak Bunların dışında gıdalar için yenedir” sorusu sonunda yanıt buldu. İnsan yapay hücreye giden yol hiç de kolay olmadı. Bilim kalıtımını çözen genetikçi Craig Venter, ya insanları ilk önce Mycoplasma mycoides bakte ni katkı maddeleri veya atık suyu temizleyen mikroorganizmapay yaşam üretme hayaline iyice yaklaştı sayılır. risinin kalıtımını kopya ettiler. ların üretimi de söz konusu. Gelişme onun açısından hem bilimsel hem de felDNA sekansları birkaç adımda maya hücreGenetikçi, artık biyolojik olasefi açıdan önemli bir adım, tabii ekonomik açı lerine ve bağırsakta bulunan Escherichia coli bakrak ihtiyaç duyduğumuz her şeyi dan da. terilerine aktarıldı. Enzimler, sekanslar birbirle tasarlamaya olanak verecek mütVenter daha şimdiden yakıttan ilaca kadar her riyle birleştirildi... Bilim insanları son aşamada yatürlü malzemeyi isteğe göre üreten bakterilerin pay kalıtımı, Mycoplasma capricolum hücresine hiş bir malzeme var elimizde diyor. Üstelik bu vizyonlarıyla yalplanlarını yapmaya başladı. Venter ve ekibi kınız da değil. sa bir süre önce Science dergisinin Sonuçta çalışİnternet sitesinde bu tür organizmanın bir prototipi tanıttı. Venter ve arkadaşları yapay ve isteğe göre üretilen yaşam biçimleri malarının önemli bir kısmı petrol deSentetik kromozomlardan oluşan vi ExxonMobil taiçin çok sayıda kullanım alanı düşünüyor. Mesela planda hücre, kimyasal bileşimlerin karışımıyla üretildi. Genetikçi, ne karbondioksiti emerek, endüstriyel işlemler için hammadde olarak rafından finanse ediolursa olsun yaşamın anlamı ve ya kullanılabilecek hidrokarbür üreten yosun tasarımı var. Ayrıca yeni liyor. Firma 2009 yılında Venter’in şamın ne şekilde işlediğiyle ilgili aşı maddelerinin daha iyi ve daha hızlı üretilebileceğine inanıyor. S y n t h e t i c bakış açımı değişti diyor. Genomics şirketine Örneğin mevsimsel grip aşısının üretim süreci %99 kısalacak. 600 milyon dolarNe tamamen yapay, ne lık yatırım yaptı. de tümüyle yeni bir canlı: Venter’in sınırları Geliştirilen basit yapılı tekhücreli, J.Craig aktardılar ve yapay kalıtım doğal kalıtımın yeriaşmakla ünlü olduğunu söyleVenter Enstitüsü’nde yıllarca devam eden çalış ni aldı. Bu şekilde elde edilen basit organizma çoyen Konstanz Üniversitesi evrim manın bir ürünü. Ve aslında bu ilkel organizma ğalmaya başladı. Yapay kalıtımda 14 gen devre dıbiyologu Axel Meyer, çalışmanın ne tamamen yapay ne de tamamen yeni bir can şı bırakıldı ama sentetik hücre buna rağmen lı. Çünkü hücrenin kılıfı doğal ve Mycoplasma Mycoplasma mycoides bakterisinin görünümünü büyük felsefi ve etik hatta dini tartışmalara yol açacağından capricolum bakterisine ait. alarak, aynı proteinleri üretmeye başardı. emin. Ekip, iki yıl önce bir bakterinin kalıtımını ya [email protected] Yakıttan ilaca kadar her türlü malzemeyi isteğe göre üretecek yapay bakterilerin ilk planları tamam! Herkes bir yengi sahibi olmaya çalışıyor; oysa yengiden çok yenilginin yüksek bir işlevi vardır yeryüzünde. Canlıları beslemek için kurulan vahşi ya da değil bütün sofralara oturmak bir yenilgi sonucu mümkün olur. Yenilginin İşlevi Yapışkan dilleriyle böcek avlayan sürüngenler, böceklerin yenilgisi olmasaydı yaşayamazdı. Kurbağalar yenilerek yutulmasaydı yılanlar olmazdı ve erkekler birbirine yenilerek en kuvvetlilerini seçmeseydi, dişiler güçlü oğullar doğurmak yolunda alfa erkeği bulamazdı. Çocuklar “birdir bir”, “yağ satarım bal satarım” ve “beş taş” oyunlarında birbirlerine yenilmeseydi, dünyanın kendileri için yaratıldığı yönündeki narsistik düşüncelerden vazgeçmezlerdi. Hep yenen insanlarda ne kadar bönlük varsa, sürekli yenilenlerde de bir o kadar derinlik vardır. Yenilerek ayakta kalmak çünkü, zorunlu olarak derinliğine bilmeyi, sabretmeyi, en düşkün yerlerde iz sürmeyi, sesini kesmeyi, “bir gün yenilginin anlamının anlaşılacağı ve o gün takdir göreceği” gibi bir hayali sonsuza dek sürdürmeyi, kendini yenenleri çocuksu bir küskünlükle beraber sevebilmeyi, içteki yenilgi tedirginliğine rağmen, yenginin hoşnutluğunu yaşamak isteyen güçlülerin savaş davetlerini geri çevirmemeyi gerektirir. Yenilgi, bir insanı yenemeyecek kadar büyüklüğü ancak olan kesintisiz bir güç demektir. Güçlüler çünkü, seni zayıf bir rakip olarak daima karşılarında görmek isterler. Bir boksörün karşısındaki kum torbası gibidir bu güç. Yumruklar kendini iyi hissettiği zaman gelir vurur, bilmez ki ama, o kötü hissettiği zaman da kum torbası orada durur ya da belki bilir de, torbanın kendisi olmadığında da, çengele asılı duracak, hep duracak kadar bir gücü olduğunu unutur. Dünyanın kahramanlarını ismi olmayan mağluplar yaratmıştır; anıt ağaçları gübrelerin, simgeleşmiş arabaları tenekelerin, heykel Davut gibi ölümsüz bedenleri hücrelerin, anısına taklar dikilen zaferleri ölülerin, her kulak için tanıdık türküleri bitmiş tükenmiş sevgilerin yaratması gibi. Viyana’da kappelmeister Antonio Salieri, Mozart’a yenilmiş, o çalarken ardından, yenilgiyi apaçık itiraf eden “ah Allah’ım neden ben değil de o” demişti. Beethoven’in, Liszt’in hocasıydı, elliye yakın operası vardı, “Kıyamet Günü” kantatı ve “Trofonio Mağarası” operası çok şey sayılırdı ve tabii ki bütün orta Avrupa için azımsanmayacak bir ustaydı. Çok kişileri yenerek belki de bu unvanı almıştı. Salieri gibi bir ustayı yenmek Mozart’a iyi gelmiş olmalıydı. Bir devin üstüne çıkmak genç bir besteci için, atlara yapılan iğne gibi doping etkisi yapmış olmalıydı; mesafeyi daha da açmak için pistten çıkmamış, koştukça koşmuş, Salieri bitkinleşirken o yıldız olmuştu. Belki de Salieri olmasaydı, Mozart bu kadar uzak koşamazdı. Salieri Mozart kadar Schubert’i de sevmezdi. Kendisi Mozart’a yenilirken, Schubert’de Beethoven’a yenilmişti. Demek Schubert’in yenilgisi ona, kendi yenilgisini hatırlatıyordu ve böyle bir ortamda aynı kaderi paylaşmışlar arasında sevgi kurulamıyor, daha çok arada bir küçümseme duygusu oluşuyordu. Onun, öğrencisi Beethoven’ı sevdiği kadar, kompozitör Beethoven’ı da sevdiğini düşünüyorum. Çünkü yenilenler, ancak kendilerini yenmemiş yenenleri severler. Yenilenler, iyice güçten düşüp de yeryüzünden çekildiğinde her şey biter ama. Kum torbası pörsüdüğünde boksörler, böcekler geçip gittiğinde sürüngenler, işçiler grevdeyse kapitalistler çöker. Son ekonomik kriz de öyle olmadı mı? Tüketiciler boğazına kadar borçlandığı halde üretim fazlasını eritemediler, o zaman da üreticiler tükenip bittiler. Yenilenler olmadan, kimse bir yenginin sarhoşu olmasın, çünkü bir adım sonra yeni yenilenler bulunmak zorunda kalınacaktır ve bunlar da şimdiki yenenler arasından çıkacaktır. En soylusu onun için kendini yenen olmaktır. Yenilenin de yenenin de sen olduğu, dökülen kanın ve alınan ganimetin içte kaldığı, bir taraftaki gönencin, karşı taraftaki yitikliğin birebir karşılığı olduğunu anlamak için önce kendini yenmek, hayata doğru sonra geçmek gerek. B Yapay DNA Doğal DNA pay olarak üretmeye başlamıştı. Araştırmacılar kalıtım sekansının parçalarıyla harıl harıl çalışarak, tüm kalıtım bilgilerini taşıyan DNA olarak birleştirdiler. 2007 yılında da bir bakterinin kalıtımını, diğer bir bakterinin hücresine aktarmaya ba KIRK MİLYON DOLARLIK PROJE Venter’in yirmi kişilik ekibi bu başarıya ulaşmak için on yıldan fazla uğraştı ve proje tah FELSEFİ DİNİ TARTIŞMALAR “Doğa kötüye kullanılıyor” veya “Bilim insanları Tanrıyı oynuyor” gibi suçlamalarla Venter ve ekibi aslında 1990’ların sonlarından itibaren tanıştı ve bu yüzden düzenli olarak biyoetik tartışmalarına katılıyor. Ancak yapay canlı biçimlerinin olası riskleri nedeniyle araştırmalar yarım bırakılmayacağı da bir gerçek. Venter, Science dergisindeki yazısında, etik tartışmaların en başından itibaren tetiklendiğinden yakınmakta. Science dergisinde yayımlanan diğer bir makalede, birçok araştırmacının yeni gelişme ve olası etkileriyle ilgili farklı görüşlerine yer verilmekte. Pennsylvania Üniversitesi, Biyoetik Merkezi’nden Arthur Caplan örneğin, Venter’ın başarısını “İnsanlık tarihindeki en önemli bilimsel kazanım” olarak överken, Harvard Tıp Okulu genetik profesörü George Church, bu teknolojinin kullanımı sırasında yapılması gereken ayarlamalara ve masraflara dikkat çekiyor. Diğer bazı araştırmacılar ise yeni gelişme sayesinde uzun süre önce soyları tükenen bakteri türleri ve yaşam biçimlerinin geri kazanılabileceği Uluslararası bilgi ve inovasyon zirvesi Y CBT 1210/10 28 Mayıs 2010 Yapay kalıtımlı hücrenin oluşumu (üstte) ve çoğalma süreci (yanda). Yapay kalıtımlı hücre çoğaldıktan sonra, doğal kalıtım tamamen yok oluyor. CBT 1210/11 28 Mayıs 2010 editepe Üniversitesi ve Bosphorus Conferences işbirliğiyle düzenlenen Uluslararası Bilgi ve İnovasyon Zirvesi, 2627 Mayıs 2010 tarihlerinde Sheraton Maslak’ta gerçekleştirildi. Günümüzün rekabetçi iş ortamında, bilgi ve inovasyon yönetiminin hem strateji yaratmada hem de aksiyon planı oluşturmadaki önemi çok büyük. İnovasyon amacıyla harekete geçirilmemiş bilgi ve enformasyon tam anlamıyla yönetilemiyor demektir. Zirvede, sanayi ve sektör işletmelerinde rekabetin ve çevresel şartların yıkıcı etkilerine karşı, bilginin kurumsal bir kaynak olarak nasıl yapılandırılarak yönetileceği ve sürdürülebilir stratejiler oluşturarak inovasyon süreçlerinin nasıl harekete geçirileceği tartışıldı ve inovasyon modelleri değerlendirildi. ni düşünüyorlar. Venter ve ekibinin tüm başarılarına rağmen, tamamen yeni bir organizma üretmek için bilimin önünde daha uzun bir yol var. Fakat uzun vadede yeni özelliklere sahip yapay organizmalar düşünülebilir. Ayrıca bitkilerden biyolojik yakıt elde etmek için uzun bir süredir biyoteknolojik yöntemlerle çalışılmakta. Çok sayıda araştırma grubu genetik yapı taşlarını çıkardıkları veya yenilerini ekledikleri mikroplarla çalışıyorlar. Amerikalı araştırmacı Jay Keasling, göreceli olarak yeni sayılan sentetik biyoloji alanında öncü sayılır. Araştırmacı laboratuarda bir maya türü ve adi pelin otunun (Artemisia vulgaris) DNA sekanslarını birleştirdi. Bu yeni genetik karışım o zamandan beri, sıtmaya karşı bir etki maddesinin üretilmesine yardımcı olan bir metabolizma sürecini çalıştırıyor. Birçok uzman isteğe göre biçimlendirilen bakterilerin pratikte kullanımına daha uzun yıllar var dese de Venter bu konuda herhalde daha iyimser olmalı. Sonuçta birçok araştırmacının cesaret edemediği alanları zorlamakta ünlü.