Katalog

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 YUKARIDAN AŞAĞIYA 1. Benzeni, butileni, paslanmaz çeliği de bulan İngiliz fizikçisi ve kimyacısı. 2. Fethetme – Eşkenar dörtgen – Bir elektrolitteki eksiuç. 3. Ksenonun simgesi – Lümen (kısa) – “Marie …” (Radyoaktiviteyi bulan Fransız bilgini). 4. Yıldızlarla gezegenlerin hareketleri hakkında Almagest’i yazan İskenderiyeli astronomi ve coğrafya bilgini – “… Robinson” (Simon and Garfunkel şarkısı). 5. Bir deri hastalığı – ilginç SORULAR Işınlanan Gıdaların Güvenilirliği Soru: Yiyeceklerin ışınlanması insan sağlığı açısından güvenilir midir? Yanıt: Işınlama işleminde yiyecekler iyonlaştırıcı ışınlara maruz bırakılır. Sonuçta insanlara zarar veren bakterilerin DNA’sını veya proteinlerini bozar. Kimyasal maddelerdeki bağları koparttığınız anda kaçınılmaz olarak bazı değişiklikler meydana gelir. Dolayısıyla bu değişikliklerin yiyeceklerde toksik bir etkiye yol açmaması gerekir. Işınlama bu açıdan güvenli gibi görünür. Bu süreç kendisine özgü bazı yan ürünler üretir, ancak bunların insanlara zarar verdiği yönünde herhangi bir bulgu henüz söz konusu değildir. Bir görüşe göre, yağ asitlerinden elde edilen 2alkilsiklobütanon hücre mutasyonlarına yol açıyor. Bu da kansere neden olabilir. Ancak son bulgular bunun tam tersini gösteriyor. Işınlama iki temel kaynaktan elde edilir: Biri kobalt 60 gibi radyoaktif elemanlar, diğeri ise eışın veya elektron ışınıdır. Kobalt 60 bir izotoptur; gama ışını çıkartan bir elementin radyoaktif şeklidir. Oysa eışını elektron bazlı bir kaynaktır. Kobalt 60’ın doz hızı düşüktür, dolayısıyla ışınlaması daha uzun süre alır (dakikalar ile ölçülebilecek zaman dilimi içinde). Eışını daha yoğundur; doz hızı yüksektir (saniyelerle ölçülebilecek zaman dilimi içinde). Ayrıca yeni bir yaklaşım olarak xışınları üzerinde de bu amaçla denemeler sürüyor. ABD’de, ışınlama diğer ülkelerde olduğu kadar yaygın değildir. Burada bozulmayı önlemek yiyecek güvenliğine büyük katkı sağlar. Amerikan İlaç ve Gıda Dairesi (FDA) taze ürünler arasında, yiyecekle taşınan hastalıkları azaltmak için, yalnızca ıspanak yapraklarının ve göbek salatanın ışınlanmasına izin veriyor. Fakat ışınlamayı diğer yiyecek yönetimleri için onaylıyor. Örneğin, ithal edilmiş ürünlerde ışınlamaya zararlıların gelişmesini ve yayılmasını engellemek için onay veriyor. Et söz konusu olduğunda Escherichia coli veya Salmonella gibi organizmaları öldürmek için ışınlama onaylı bir pastörizasyon işlemidir. Işınlama, tek seferde, aynı dozda, ayırım gözetmeden uygulanan bir işlem değildir. Uygulayıcılar, belirli bir yiyecekte en fazla bulunması muhtemel ve en öldürücü patojenler için ışınlama süresini ve dozunu ayarlarlar. Örneğin, etin pastörizasyonu için radyasyon, Clostridium botulinum’u değil, e.coli’yi hedef alır, çünkü e.coli’in bulunması daha yüksek bir olasılıktır. Işınlama virüsleri bakteriler kadar etkilemez. Kaldı ki virüsler tipik olarak servis amaçlı unsurlarda daha fazla bulunurlar. Bu noktada, devreye işlemden geçmiş yiyecek değil, kişisel hijyen girer. Işınlama pek çok koşulda işe yarasa bile, yerfıstığındaki Salmonella salgınını önlemekte başarısız kalabilirdi. Yağ oranı yüksek ürünler bu işleme uygun olmayabilirler, çünkü yağlar parçalandığı zaman istenmeyen tatlar üretebilir. 2001 ve 2004’teki Salmonella salgınlarından sonra ABD Tarım Bakanlığı artık Kaliforniya’da yetiştirilen bademlerin ısıl işlemden geçirilerek pastörize edilmesini veya kimyasal olarak işlenmesini talep ediyor. Yerfıstıklarına da benzer düzenlemelerin getirilmesi bekleniyor. Başka bir deyişle yerfıstıkları için ısıl işlem –ateşte kavurmak veya sıcak yağın içinde kızartmak daha uygun olabilir. Kaynak: Scientific American, Mayıs 2009 SOLDAN SAĞA Sih dininin kurucusu – Kalıtım. 6. “… Aksel” 1. Kuantum kuramını geliştiren Alman fi(aktris) – Birmanya’nın başkenti. 7. Ateş – zikçi – Maun. 2. Mesaj – Plato’nun öğrenEnerji – Büyük fare. 8. Kromun simgesi – Klorün cisi olan Yunanlı filozof – Hile. 3. simgesi – Sümer su tanrısı – Kürklü bir hayvan. Santimetrenin kısa yazılışı – Telli balıkçıl 9. Uçamayan bir kuş – Kırık Testi oyununun ya– “Alessandro …” (İlk elektrik üreticini, zarı – Güney Anadolu’da bir ırmak. 10. Güneş pili yapan İtalyan fizikçi). 4. 76 yılda bir enerjisi – Üç öneki – “… Yılmaz” (sinema yöDünya’nın yakınından geçen kuyrukluyılnetmeni). 11. Coğrafya haritaları derlemesi – dız – Parlaklık veren madde – Adale. 5. Simge, sembol – Bir nota. 12. Bir bilgiyi gösteKalıtım teorisini geliştiren, genetik bilimiren simgeler dizgesi – Uzaya çıkan ilk canlı olan nin temellerini atan İskoçyalı botanikçi – köpek – Tamburaya benzer Bulgar halk çalgısı. Birincil. 6. İlaç – Güzel sanat – Kriptonun 13. Sözleşme – Bir yüzey ölçüsü – İkinci Yeninin simgesi – Eski Mısır’da bir tanrı. 7. Keşişi’ni simgeleyen harfler. 14. Almanca evet – Yapısalcı psikanalizin babası – Söz – Boru Bir sayı – Kurul. 15. Theo Angelopoulos’un bir sesi – Niyobyumun simgesi. 8. Çok eski tafilmi – Temel ağırlık biriminin simgesi. rih sözü – Ödünç verme – Kropotkin yapıtı. 9. İtalya’da bir kent – Kendi başına bir 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 varlık olan ticari işletme – Namuslu. 10. 1 G E O R G E E A S T M A N K 2 E C K E R T D İ N AM İ T Bıkkınlık – Zülfü Livaneli’nin bir filmi – 3 İ R A GA T E T Y A R A N Fayda, çıkar. 11. 52 ar değerinde eski bir 4 G İ R Y A N P B T R E V İ 5 E M A S A L E K A N I C alan ölçüsü – Bin gramın kısa yazılışı – 6 R İ A Y E T E E P İ GR A Spielberg’in bir bilimkurgu filmi – Alaca Hazırlayan: 7 S O L A A B A M L İ M 8 benekli. 12. Sürekli, sonsuz – Sınır nişanı – F İ R A V U N R E Z E S E İlker 9 A L T A N A R T R İ S E N Erik – Bir soru eki. 13. Gümüşbalığı – Mumcuoğlu 10 R İ M A R E M F A S K A Astatin simgesi – Dudak. 14. Hayır ünlemi 11 A T T İ L A İ A S ON O 12 D O L EM İ S A S L İ Y E – Stronsiyumun simgesi – Kıyas – 13 A R T E K İ T M İ A K A D Suyosunu. 15. Toryumun simgesi – Yalnız 14 Y U A N K A R A K U T U İ 15 M İ A T P U S R I L P bir türe özgü olan – Koca. d ü ş ü n SORULAR 191.sayıdaki “Telefon Numarası” isimli bilmecenin yanıtı: EN ÇOK KULLANILAN RAKAM (II)Ender Aktulga [email protected] SORU: Üç basamaklı heksadesimal sayıların asal olanlarında en çok kullanılan rakam hangisidir? Kaç kez kullanılmaktadır? (Üç basamaklı heksadesimal sayıların en küçüğü 100'dür, desimal 256'nın karşılığıdır; en büyüğü ise FFF'dir, desimal 4095'in karşılığıdır.) 720721 Bilmeceyi doğru çözen okuyucularımız: Necah BüyükduraAnkara, Ender Aktulgaİstanbul, Fethi Kutmanİstanbul, Sait Eslikİzmir, Ahsen Canatİzmir, Ali AysuKonya, Adil Sezer, Metin GüvenBalıkesir, Levent Karabeyİstanbul, Namık Çatalsakalİstanbul, Güngör Bingölİstanbul, Hüseyin ErgönülEdirne, Nurdan Seyrek, Tolga TopçuKastamonu, Barış Koçgürbüzİstanbul, Elif Hacıhasanoğluİstanbul