Katalog

GÖNÜLDEN BİLİME TÜBA’dan iki ders, bir etik kitabı Türkiye Bilimler Akademisi, 2007 yılında başlattığı bir uygulama ile üyelerinin telif ve çeviri eserlerini basıyor. Bu program çerçevesinde TÜBA Şeref Üyesi Prof. Dr. Erdoğan S. Şuhubi’nin Matematik alanında yazdığı Dış Form Analizi ile TÜBA Asli Üyesi Prof. Dr. Metin Balcı’nın Organik Kimya alanında yazdığı Reaksiyon Mekanizmaları adlı kitapların baskısı gerçekleştirildi. Her iki kitap da Ekim ayı boyunca yüzde 30 indirimli olarak satılacak. TÜBA, bu programıyla ülkemizdeki mevcut nitelikli ders kitabı açığının giderilmesini hedeflemektedir. TÜBA yayınları arasında ayrıca bir de etik konulu kitap yayımlandı; aşağıda kitaplar hakkında bilgileri sunuyoruz. Ahmet İnam ainam@metu.edu.tr Sorun, “Nasıl bir bilim adamı yetiştirmeyi düşünüyoruz” sorusuna verilecek yanıtlarda yatıyor. Fizik sorunları gökten zembille inmiş gibi, ders kitaplarındaki bölümlerinin sonlarına konmakta; çoğu kez mekanik olarak, bir formül uygulaması biçiminde çözülen sorunlarla fizik öğretilmekte. Bilimde Birey, Toplum, Tarih Evet, “çırak”, genç bilimci, ustasından, kendinden önce bu sorunlarla uğraşmış kişilerden öğrendiklerine saygı duyacaktır. Çalıştığı alanın geçmişinden gelen sorunları, bu sorunların çözüm önerilerini gerektiği biçimde kavrayacaktır. Ama bu, geçmişe ve bilimdeki otoritelere körü körüne teslim olmak demek değildir. Yoksa, bilime yeni katkılar geliştiremez, geçmişteki yanlışları düzeltemez. Böylece, bilimin yaratıcı yapısı korunamaz. Yaratıcı cesurdur. Bu saygılı cesaret, bilgisel ve ahlaksal sorumluluk yaratıcılığın çekirdeğini oluşturacaktır. Öyleyse, bilimsel etkinlik, tarihiyle, toplumsal yapısıyla, bu yapı ve geçmiş içindeki yaratıcı, sorumlu bireylerle anlaşılabilir. Bilimin tarihi, toplumsal düzeni, bilim adamlarının birey olarak yaşayışları, düşünüşleri, buluşları, onları kuşatan kültürden bağımsız olarak anlaşılamaz. Eski Yunan bilimini, eski Yunan kültürünü anlamadan, kavrayamazsınız. Bunun için bir kültürdeki, dili, sanatı, siyasal ve ekonomik etkinliği, başka türlü düşünme ve düşünce biçimlerini (felsefe gibi) incelemek gerekiyor. Böylesi bütüncül bir anlama kaygısı içinde bilimi görmeli, irdelemeli, eleştirmeliyiz. Nedir eksik ve özürlü olan? Yaptığını anlayabilecek, sorumluluğunu taşıyabilecek bir fizikçi nasıl bir fizik eğitimi almalıdır? Dünyadaki kaç fizik bölümünde fizik sorunları, fizik tarihiyle birlikte işlenmektedir? Kaçında fizikkültür tarihi sorunu tartışılmaktadır? Fizik sorunları gökten zembille inmiş gibi, ders kitaplarındaki bölümlerinin sonlarına konmakta; çoğu kez mekanik olarak, bir formül uygulaması biçiminde çözülen sorunlarla fizik öğretilmektedir. Öğrenci, lisans eğitimi sonunda fizikte ilerleyecekse, böylesi bir eğitimle elde ettiği bilgileri nasıl geliştirecektir? Onu nasıl yaratıcı kılabileceğiz? Tesadüflere, kişisel yeteneklerin çaresiz arayışlarına mı burakacağız bu işi? Böyle bir ders kitabından ya da buna benzer ansiklopedilerden fiziği anlamaya çalışan fizikçi olmayan biri, fiziğin işleyişi konusunda nasıl bir görüş elde edecektir? Bu kitaplarda, çözümler, şekiller, formüller vardır. Sorular ve onların belli, belirlenmiş çözümleri vardır. Araştırıcı bir kafa, bu dar kalıplarla mı yürüyecektir yolunda? Onları ne zaman yaratma cesaretini gösterecek, kendini kanıtlayabilecektir? Bilim adamları akademik merdivenleri çıkmak için, moda olan sorularla uğraşıp, bilimsel derginin yazı kurullarındaki hakemlerin ölçülerine göre makale yayınlayacak, böylece uluslararası yayın listelerine, indekslerine adlarını yazdıracaklardır. Peki, bir Einstein bütün bu kalıplarla, alışkanlıklarla yürütülen eğitime ne kadar tahammül edebilirdi? Sorun, “Nasıl bir bilim adamı yetiştirmeyi düşünüyoruz” sorusuna verilecek yanıtlarda yatıyor. Einstein bir istisna idi, herkes Einstein olamaz; eğitim, katılık ve disiplin ister; önce hazır bilgileri iyice sindirmelidir ki, yapılacak katkılar bunlar üzerine kurulsun denilebilir. Oysa şu var: Hazır bilgiler nasıl bir tavırla, niyetle, ruhla verilmelidir? Onlara yaratıcı heyecanı, bitmek tükenmek bilmeyen arama araştırma tutkusunu; düşünce, düşünme özgürlüğünü hangi aşamada, nasıl sunacağız? Sorunun çok boyutu var. Bu kısa yazı bunların tümünün kısa da olsa incelenmesine olanak vermiyor. Birkaçını anmakla yetinelim. Gerçekten de bilim adamının yaratıcı olmasını istiyor muyuz? Yoksa, ondan daha önce ortaya konmuş soruları, sorunları çözülmesini mi bekliyoruz? Hele bizimki gibi, yetenekli, kendini iyi yetiştirmiş gençlerin, tıp doktoru, bilgisayar ve elektronik mühendisi olmak istediği bir ülkede, örneğin fizik gibi, bilimin yetkin örneklerinden biri sayılan bir bilim dalında, kaç yetenekli öğrenci bulacaksınız ki, onlara heyecan ve yaratıcılık vereceksiniz? Böylesi bir karşı çıkış, bizi yine, bilimin sağlıksız yorumuna götürür kolayca, kapana kısılıverirsiniz. Yaratıcılık, bilime bütüncül bakmayı, onun gerçekten nasıl olup bittiğini bütün kültürel etkiler içinde kavramayı gerektirir. Bilim (bilim teriminden bu yazıda özellikle fizik, astronomi, biyoloji gibi temel bilimleri anlıyorum) eğitimi, kültür eğitimiyle birlikte yürütülmelidir. Tarihini, toplumunu birey olarak içinde taşıyan bilim adamı, sorunlar karşısında, aranan çözümlerde, öğrenciye gösterilmelidir. Bu ise, bilimci, tarihçi, sosyolog, kültür adamı, sanatçı, felsefeci işbirliğini gerektirir. Ülkemizde ve birkaç istisnanın dışında dünyadaki eğitimde bu işbirliği yoktur. Dış Form Analizi Prof. Dr. Erdoğan S. Şuhubi Kitap, Dış Cebir, Türetilebilir Katmanlar, Lie Grupları, Katmanlar Üzerine Tansör Alanları, Dış Diferansiyel Formlar, Homotopi Operatörü, Lineer Bağlantı, Dış Formların İntegrasyonu, Diferansiyel Denklemler, Varyasyonlar Hesabı ve Bazı Fiziksel Uygulamalar olmak üzere 11 bölümden oluşmaktadır. Bu kitap matematik, fizik ve mühendislik kökenli okuyucuları, matematiksel yaklaşımdaki doğruluğu kaybetmemeye çalışarak, ancak çok ileri düzeyde matematik yaklaşımların güçlüğü ile karşılaştırmadan dış form analizinin temel kavram ve araçları hakkında bilgilendirmeyi, bu araçları kullanmada beceri kazandırmayı ve bu yaklaşımın çeşitli alanlarda sağladığı üstünlüğü vurgulamayı amaçlamaktadır. (646 sayfa, kuşe kâğıda baskılı ve ciltli) Organik Kimya Reaksiyon Mekanizmaları Prof. Dr. Metin Balcı Yıllardır çeşitli üniversitelerde lisans ve yüksek lisans seviyesinde verdiği mekanizma derslerini güncelleyerek öğrencilere Organik Kimya’yı sevdirecek bir kitap içerisinde toplayan Prof. Dr. Metin Balcı kitabında; hibridizasyon, asit/baz teorisi, indüktif/mezomerik etki, sübstitüsyon, eliminasyon katılma gibi temel kavram ve reaksiyonların yanı sıra karbokatyon, karbanyon, karben ve radikaller gibi ara ürünlere de geniş yer vermektedir. Son bölüm WoodwardHoffmann kurallarına ayrılmıştır. (480 sayfa, renkli, kuşe kâğıda baskılı ve ciltli) Bilim Etiği Elkitabı Editör: Ayşe Erzan Yazarlar: Ayşe Erzan, Gürol Irzak, Emin Kansu, Şevket Ruacan, Ali Tekcan, Aslı Tolun, Yücel Yılmaz "Son yıllarda bilim dünyasında etik dışı davranışlara ilişkin belirgin bir duyarlılık gelişmiş, bilim etiği üniversitenin ve diğer bilim kuruluşlarının öncelikli bir ilgi ve etkinlik alanı haline gelmiştir. Bu kuruluşlar genellikle normatif bir yaklaşım izleyerek araştırma ve yayın etiğine yönelik ilke ve kurallarını yayınlamaktadır. Bu konuda baştan beri öncül bir görev üstlenmiş olan bilim akademilerinin ise daha kapsamlı bir yaklaşımla bilim etiğini yukarıda açıklanan tüm yanlarıyla ele almaları uygun olacaktır. Türkiye Bilimler Akademisi Konseyi, 2006 yılında Bilim Etiği Komitesi'ni bu düşüncelerle yeniden yapılandırmış ve çalışma ilkelerini yeniden belirlemiştir. Komite belirlenen ilkeler doğrultusunda bilim etiğinin farklı yönleriyle irdelendiği bu Bilim Etiği Elkitabı'nı hazırlamıştır." TÜBA Yayınları hakkında detaylı bilgiye www.tuba.gov.tr adresinden ulaşılabilir. CBT 1126/ 11 17 Ekim 2008