Katalog

Arkeoloji Kongre Türkiye doğum kontrolünü öğreniyor Uluslararası Üreme Sağlığı ve Aile Planlaması Kongresi'ne sözel ve poster olarak 299 bildiri geldi. Bu rakam konunun ö'nemini ve araştırmaların devam ettiğini gö'steriyor •lusal Kontrasepsiyon ve Üreme Sağlığı Derneği" tarafından düzenlenen "4. Uluslararası Üreme Sağlığı ve Aile Planlaması Kongresi'nde üreme sağlığından aile planlamasına kadar pek çok yenilik ve gelişme ülkemizden ve yurtdışından gelen 1000 uzmanla birlikte paylaşıldı. Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği Başkanı Prof. Dr Bulent Tıraş'ın verdiği bilgilere göre 2003 yılı ile bugün arasında cinsellik ve doğum kontrolünde olumlu gelişmeler var. Verilere göre Türkiye'de doğurganhk hem kırsal kesimde hem de kentsel bölgelerde giderek azalmakta. Kırsal kesimlerde 1978'de 5.1 olan toplam doğurganhk hızı 1993'te 3.1, 2003'te ise 2.6'ya düşmüş. 2003 yılında binde 21 olan doğumlar 2005'de binde 19'a gerilemiş. Yine 2003 yılında 1519 yaş grubu arasındaki doğurganhk oranı Yüzde 9.3'ten yüzde 7.5'e gerilemiş. Korunmak için herhangi bir yöntem "Ui kalıntılar var. 1600 metrekarelik düz bir alan üzerine dizilmiş 2 400'ü aşkın kaba göriinümlü dikilitaş, çapları 30 metreyi bulan görülebilir durumda üç taş halka ve bunlara bitişik küçük bir mezarlık. Definecilerce yağmalanan alan arkeolojik açıdan son derecede çarpıcı. Yerel kireç taşlarından binlerce taş yerlerine doğubatı ve kuzeygüney yönlerine doğru büyük bir özen, hesap ve geometri ile dizilmiş; boyları 130 santimetre ile 80 santimetre arasında değişiyor. Avrupa'daki pek çok megalitik anıtta olduğu gibi, hiçbiri işlenmeden, yerlerine doğal olarak yerleştirilmiş. Taş halkalar ise bir pergelle çizilmişçesine düzgün. En büyüğünün içinde, iri ve kaba taşlardan yapılmış kimi bölümlerin varlığı sezilebiliyor. Arazideki izlerden, görmeye alıştığımız klasik bir Urartu yerleşim birimi ile karşı karşıya olunmadığı gayet açık. Büyük emek ve özenle oluşturulmuş, törensel bir anıtsallığın egemen olduğu bu saha Urartu Devleti için muhakkak ki özel bir anlam taşıyordu. başında gelir. BİR VARSAYIM Eski Yakın Doğu dinlerinin göksel döngülere özel bir önem atfedip çeşitli şekillerde kutsamaları nedeniyle, onlarla yakın ilişkiler kurmuş Urartular'ın da bu döngülerin evrelerini bir zaman faktörü olarak algılayıp yıllık törenlerle kutladıkları varsayılabilir. Nitekim Urartu tanrılar âleminde ay, Selardi ve Siniuardi adlarıyla iki ayrı tanrı gibi saygı görmekte, bunlardan biri dolunay, ötekiyse hilal evrelerini ifade etmekteydi. Güneş Tanrısı Ayı ise şatafatlı törenlerle kutlanan kutsal bir aydı. Güneş Tanrısı Şiuini'nin kült merkezi belki de Tuşpa (Van Kalesi) idi ve bunun için törenler daima başkentte yapılıyordu. Kalecik'teki bu kapsamlı tesisin, günlük bir kullanım alanı, bir yaşayış yeri olmaktan çok törensel bir anlam taşıdığı oldukça belirgin. Kuzey İtalya, Fransa ve İngiltere'deki pek çok megalitik anıtın ay ve güneşin hareketleriyle ilişkili olduğu hatta kış gündönümü ya da yaz gündönümü yönlerine göre düzenlendikleri bilinir. bakım almışlar. Kürtaj, yasayla serbest bırakıldıktan sonra önce hem kırsal hem de kentsel bölgelerde artmış ancak kısa sürede azalmaya başlamış. Kırsal bölgede 100 gebelikte gerçekleşen kürtaj 1993'te 14.4'ten 2003'te 7.2'ye gerilemiş. Burada ele alınan bütün gelişmeler ve üreme sağlığı ölçütleri sosyal etkenlerden öncelikle de kadının öğrenim durumundan etkileniyor. Öğrenim durumu yükseldikçe kadınlar daha geç evlenmekte, aile planlaması yöntemlerini daha çok ve bilinçli kullanmakta daha az ve aralıkla çocuk doğurmakta. Bu kadınlar gebelik, doğum ve doğum sonrasında sağlık personelinden daha çok yardım almakta. En önemlisi de kendi doğurganlıklarıyla ilgili kendi özgür seçimlerini kullanmalarıdır. ÜREME SAĞLIĞI HİZMETLERİ ANLAMINE? Peki, neydi bu anlam? Şimdilik açık bilgiler yok bu konuda. 2004 Ekim'inde Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü'nün izni ile Van Müzesi'nin Yüzüncü Yıl Üniversitesi Arkeoloji Bölümü ile yaptığı bir kurtarma kazısıyla bu sorunun yanıtı aranmaya başladı. Yağmalanmış, oda biçimli 9 kaya mezan temizlenip belgelendi. Erişkin ve çocuk kemikleri ele geçirildi; kimilerinin mezara yakılarak gömüldüğü anlaşıldı. İÖ. 8. yüzyıla ilişkin tipik Urartu mezarlarında definecilerden arta kalan bulgular da düşündürücü. Bir odada toplu olarak ele geçirilen balta, mızrak, kılıç gibi kolaylıkla tanınan silahların yanında, fazla aşina olunmayan aletler dikkat çekici. Kimdi bu mezarlarda yatanlar? Burada çalışan seçkin birer astronomrahip olma ihtimalleri var mı? Henüz bu soruları yanıtlamak olanaksız. Binlerce yıllık soruların yanıtlarını almak da kolay değil tabii ki. Ancak biz yine de Kalecik'teki kalıntıların astronomik ve geometrikbir anlam taşımış olabileceği ihtimalini düşünmekten yanayız. Belki henüz vakit çok erken bu türde varsayımlar için denilse de, ilk izlenimlerimiz bu yönde. Çünkü Van Gölü havzası 2 bin metreye ulaşan rakımı ve çoğu kez bulutsuz gökyüzü ile göksel cisimleri bir tür tanrısal görünüş kabul ederek doğa üstü güçlerle ilişkilendiren bir sistemin doğabileceği en uygun yerlerin KAYA MEZARLARI DİDİK DİDİK Güney Amerika'daki Maya ve Aztekler'in astronomi anlayışları ile gelişmiş bir takvim sistemine sahip oldukları yıllardan beri irdelenir, tarüşılır. Yani insanoğlu dünyanın neresinde olursa olsun, en eski çağlardan beri gök kubbeye karşı yakın bir ilgi duymuş ve onları anlamaya çalışmıştır. Doğal bir gözlem evini andıran yüksek ülkelerinin sağladığı avantajlar nedeniyle gelişmiş bir uygarlığa sahip Urartular'ın da bu türde incelemelerde bulunmuş olması mümkün. Kalecik alanının astronomik bir anlam taşıyıp taşımadığını ileride yapılacak bilimsel çalışmalar gösterecek. En önemli sorun, bu alanın defınecilerin yıkımına açık olması. Kaçak kazılar sürüp gidiyor ne yazık ki. Yalnızca dikilitaşlı alanda 25 sondaj yapılmış, 18 kaya mezarı didik didik edilmiş. Kalecik dikilitaşları ve halkalarının eski Anadolu ve Yakın Doğu uygarlıklan içinde benzeri bulunmuyor. Bu alanda 2004 yılında Van Müze Müdürlüğü'nün Yüzüncü Yıl Üniversitesi Arkeoloji Bölümü ile birlikte başlattığı kurtarma kazılarına 2005'te de devam edilmesi, magnetometrik değerlendirmelerin başlaülması gerekli. Aksi takdirde defınecilerin yıkımından geriye birşey kalmayacak... * Yüzüncü Yıl Üniv. Arkeoloji Bö'l. Dünya Sağlık Örgütü, üreme sağlığını "üreme sistemini, onun işlevlerini ve işleyiş süreciyle ilgili, sadece hastalık ve sakatlığın olmaması değil. tüm bunlara ilişkin fıziksel, zihinsel ve sosyal yönde bütünüyle iyi olma durumu" olarak tanımlamakta. Üreme sağlığı aynı zamanda, insanların doyurucu ve güvenli bir cinsel yaşamlarının olması, üreme yeteneğine sahip olmaProf. Dr. Biilenl Tıraş ve Prof. Dr. Haldun Giinerkongre'nln ları, üreme yeteneklekonu başlıklanna değindiler rini kullanmada karar verme özgürlüğüne sahip olmaları kullananlar ise yüzde 63'ten yüzde demektir. 71'e yükselmiş. Bunların arasında spi4. Uluslararası Üreme Sağlığı ve ral, rahim içi korunma gibi modern doAile Planlaması Kongresi'nde ele alınağum kontrol yöntemlerini kullananların sayısı yüzde 35'ten yüzde 42'e çık cak temel üreme sağlığı hizmetlerinin: • Sorunlu üreme ve cinsel davramış. Türkiye'de en yaygın korunma nış, • Yaygın aile planlamasının eğitiyöntemi olan geri çekilme ise yüzde 26'dan yüzde 26.4 gibi küçük bir oran midanışmanlık ve iletişim, • Ana sağlığı hizmetleri ve güvenli annelik, • Doda neredeyse sabit kalmış. ğum öncesi bakım, sağlıklı doğum, doBu rakamlardan da anlaşıldığı ğum sonrası bakım ve emzirme, • Cinüzere Türkiye'de doğum kontrolünde sel yolla bulaşan enfeksiyonların önönemli bir artış sözkonusu, aileler arlenmesi, • AIDS ile mücadele, • İnfertık doğum kontrolüne ait eskiden daha sık gündeme gelen yan etkiler ve risk tilitenin (kısırlık) önlenmesi ve tedavisi, • Güvenli olmayan düşüklere son ler konusunda ikna olmuş durumda. verilmesi, • Üreme organları kanserleDoğum öncesinde sağlık persorinin önlenmesi ve tedavisi, Beslennelinden yardım alma 1993'te yüzde me, • Bebek ve çocuk sağlığı, • Adöle46.4'den 2003'te yüzde 65.3'e yükselsan sağlığı ve cinselliği, • Sağlıklı yamiş. Gebe kadınlar daha sık doktor şam biçimi ve • Çevresel faktörler oldukontrolüne gidip tansiyon, kanidrar ğu belirlendi. testi, rahim içi bebek kontrolü, takviye Tüles Hasdemir demir gibi doğum öncesi muayene ve 947/7 14 Mayıs 2005