Katalog

Beyin An Bağımlı beyin: Keyfin yükseli; Yeni araştırmalara göre, kronik olarak uyuşturucu kullanımı, bu sisteme ait nöronların yapısında ve fonksiyonunda, düzelmesi haftalar, aylar, hatta yıllar alabilecek değişikliklere neden oluyor. Uyuşturucu bağımlılığı, beyin ödül sisteminde uzun süreli değişimleryaratır. Bu adaptasyonların hücresel ve moleküler detaylarının bilinmesi, bağımlılığın altında yatan davranışların tedavisinde yeni ufuklar açabilir. ır ayııa uzcrındt beyaz çızgıler Bır ıgne VL bır kaşık Bırçok kulldiuu ıçın bır uyuşturucunun veya onunla bagldntılı maddelerın varlıgı once tuylerı urptrlen bır zevk verır Vuruşla bırlıkte gerçek hı/ldtırnd bdhlar .sıcaklık rahatlama ve evrenın merkezınde olma hıssı gelır Bır sure ıçın heı şey yolunda gozu kur Ancak hagımlılık yaratan ılaçların bu eroın yd dd kokaın olahılır belırlı aralıklar la dlıııııidsıyld bır *>eyler değışmeye ba^lar Bır zamanlar oforı (kendını aşırı derecede zınde hıssetme halı) ureten mıktar artık yetmez Kullanıcı normal hısscdebıl mek ıçın ya vurıış yapmalı ya da burundan çekmelıdır Bunlarsız depresyona gırer ve çok sık hasta olur Daha sonra, bastıramadıgı bır duyguyla zorunlu olarak uyuşturucu kulldnmaya başlar Bu noktada artık ba ğımlıdır mıktarı kontrol edemez hale gelır tıtreme gıttıkten sonra bıle acı veren şıd detlı dr7uldr ydşdr ve bu alışkanlıgı hem saglıgına hem ccbıne hem de yakın çevre sıyle olan ılışkısınc zarar vermtye başlar ETKİ ALTINDAKI Bajjımlılık yaratan ılaçlann süreklı kullanımı, beynın ödüllendırme sıstemının çok önemlı bır bölümünun davranışını değıştırebılır bu bölüm, ventral tegmental bölgedekı (VTA) dopamın üreten sınır hücrelerınden (nöronlar) çekırdeğe (nuc leus accumbens) uzanan yoldur Bır kısmı moleküler olaylarla ortaya çıkan, süreklı uyuşturucu kullanımını ateşleyen dayanıklılık, bağlılık ve şıddetlı arzulamalara neden olan bu değışıklıkler aynı zamanda uzun dönemlı bırakmalarda bıle tekrar kötüleşmeye davetıye çıkarır Beyındekı renklı oklar, çe kırdek ıle VTA'yı, dığer böl gelere bağlayan yollardan bazılarıdır Bu ılışkı, bağımlıların geçmışte aldıklan zevkı hatırlamalarına stres altındayken fenalaşmalarına ve madde arama arzularının önüne geçmeyı kontrol edememeye neden olur pretror Kullanıl nörotraı dı B Bu sıskm hayatı surdurebılmek ıçın gereklı olan yemek yemtk vtya cınsd ılış kıde bulunmak gıbı aktıvıtelerın ardından coşkunluk hıssı veren karmaşık bır noron veya sınır hucresı donanımıdır En a/ından başlangıçta bu sısttmı tetıklemek kışıyı mutlu eder ve aynı zevkı vcrecek şeylerı tekrarlamaya teşvık eder Yeni bır çalışmaya gore kronik ola rak uyuşturucu kullanımı bu sisteme aıt noronların yapısında ve fonksiyonunda duzelmcsı haftaldr, aylar hatta yıllar alabilecek dtgışıklıklere neden oluyor Bu adaptasyonlar artık alışılan maddenın verdıgı zevk hıssını kotu bır şekılde torpulerken bagımlının yıkımına neden olan dozu drttırma ve ev ıle ış yaşantısm dan kopma sarnidlınd surukleyen şıddetlı arzulamaları arttırır Bu noral degışımlerın çok daha lyı anlaşılabılmesı bagımlılıga daha dogru bır mudahale yapılmasını saglar Boylece alış kanlık yapdiı ılaçların agına duşen kımse ler beyınltrını ve yaşamlarını ytnıden avuçları ıçınt alabılırlcr mek cınsel ılışkıde ve sosyal etkıleşımler dc bulunmak gıbı durtulert tepkısını yonlcndırırler Sozgelımı amıgdala, bır olayın zevk mı yoksa tıksıntı verıcı mı olduguna, 'bır daha yapılmalı mı yoksa kaçınılmalı mı sorusuna yanıt vermeyı sağlar Hıppokampus olayların nerede, kımınle ve ne zaman gerçekleştığıne ıhşkın verılerın kaydedılmesınde rol ustlenır Dınpıfı BEYNİN AYNI BÖLGELERİ Serebral kortekstekı on bolgelerse, tum bu bılgılerı duzenler, ışler ve kışının son davranışının nasıl olacağına karar ve rır VTA (ventral tegmented bolge) ıle çekırdek (nucleus accumbens) arasındakı yol odulun değerlendırmeMnı yapar ve dıger beyin merkezlerıne, aktıvıtenın odule ne kadar değer olup olmadığını soyler Ak tıvıteye ne kadar odul verılırse organızma da o kadar çok bu aktıvıteyı hatırlar ve yapmak ıster Son 10 yılda yapılan fMRI ıle PET taramaları msanlarda dogdl vt uyuşturucu odul sısUmlerını dynı yolldrın kontrol cttı gını gosterdı Araştırmacılar bır parça madde onerılen kokaın bagımlılarının be ymlerındekı nucleus accumbens te bır harckctlılık sezdı Aynı kısılere kokaın kullanan başka A: tl L C Bı m ÖDÜLLENDİRME SİSTEMİ Norobıyologlar bagımlılık yaratan ılaçların nedtn oldugu oforı mıktarının art tıgını uzun zamandır bılıyorlardı çunku bu kımyasalların tumu sonuçta beynm odullendırme sıstemını harekcte geçırıyorlardı ÖDÜL DEĞERLENDİRME Mtmılılerde odııl sıstemı dıger canlı lardan ddha komplekstır ve beynın bırçok dıger bolgtsıylt dt baglantılıdır Bu bolgt ler vaşanan bır olayı duyguyld kayııaştır maya yardmıu olurlar vc kışının yemck ye GÖRÜNTÜLEMENİN İÇ YÜZÜ Çckırdek Amıgdala bublcntıkular genışletıl mış amıgddla Ventral tegmental bolge prefrontal korteks şıddetlı arzulama Kokaın bagımlılarının beyin taramalarında görülen bu renklı noktalar, uyuşturucu alımının, beynın bırçok bölgesınde çok derın ve anı aklıvıte değışıkltklerı yarattiğmı ortaya koyan hayvan araştırmalarını desteklıyor (parlak noktalar, en fazla değışımı gösterır) Tarama sırasında deneklerden, telaş ve şıddetlı arzulama hıslerını O'la 3 arasında değerlendırmelerı ıstendı Sonuçlara göre, VTA ıle SEA, kokaının neden olduğu telaşta etkınken amıgdala ıle çekırdek, daha fazla uyuşturucu ıçın hem telaşı hem de şiddetlı arzulamayı etkılıyor s xo zaman (dakıka cınsınden) 901/12 26 Hazıran 2004 bırının resmı veya ayna uzernıdc gıler gosterıldıgınde accunıbLiıs ın va bu kez amıgdala ve korteksın bazı ak nın da benzer tepkıyı gosterdıgı sap Bu ardda kumar ııidkınesı gosterıU n kumdrbazların da bcyııılcrmırı dynı bc rının harekete geçtıgıııı boylcmek dt var Kokaın gıbı kalbın hızlı atmasıı den olan bır madde ıle eroın gıbı acı rcn bır sakııılt^tırıcı ortak lııçbır \ ozellıklcrı olınaınasırıa kar^ııı aynı od temını nasıl etkıleyebılırler1' Bunıın vanıtı ^udur Bagımlılık tan tum uyusturuculaı çekırdcgın do| akı^ma rnaruz kalmasına vt kımı /am dopamını taklıt tdtn sınyalkr almasıı dı.n oluı VTA da bır sınır InıcrtM uyarıldı hucrc ıkson u^eıındm elektrıkstl b yal gondtrır Smyalle bırlıktı akson dan sınaps yarıgı dtıiLiı kuçuk bo^lu) pamın bdlgılanır Bu Vdrık aksonun ı çtkırdtktLkı bır noronddiı dyırır I)o| buradan norondakı reseptorunc gcç sınyalını huırtye aktarır Daha sonra lı kesmek ıçın VTA noronu dopamını ' yarığından uzaklaştırarak gerektıgıru nıduı kullanılabılıııcsı ıçın pakttlcr Kokaın vc dıger uyarıular noro mıterı VTA noron uçlarına gerı taşıy $ıyıcı proteını geçıcı olarak etkısız ha