Katalog

Deniz Bivoloiisi Marmara Denizi'nde yakamoz yapan kırmızı alg patlaması (Red tide) Kamçıları olmasma rağmen hareketsiz kabul edilen, akıntı ve rüzgârlarla süriiklenen Noctiluca'lar, biyolojik ışık üretme özeliğine sahipler ve yakamoz olayına neden olan da bu canlıdır. Aykut Köroğlu (*) 3 Mayıs 2004 sabahı televizyonda, hafta sonundan faydalanılarak fabrikaların denize bıraktıkları atıklar sonucu, kırmızı renkli bir maddenin Silivri sahillerini kapladığı haberiyle irkildim. Sılivrı, Kınalı kavşağında bulunan yazlığıma gttmek için yola çıkınca, bu kırmızı rengin Çekmece Kumburgaz Silivri sahillerini kapladığına şahit oldum. Yazlıktaki (Marmara Uyum Kent) komşularım da güneş battıktan sonra denizin sahil kısımlarının aniden kan gölü gibi kızardığını ve bunun olası bir deprem belirtisi olabileceğini düşünerek sahilden uzaklaştıklannı söylediler. Bunun üzerine kırmızı renkli maddeyi yakından görmek ve incelemek için denizden örnek aldım. Örnek aldığım kabın içinde çok keskin amonyak kokusu biriktiğini ve mikroskopla incelediğimde de çok sayıda Noctiluca scintillans adı verilen bir alg bulunduğunu gördüm. 2 YAKAMOZA NEDEN OLUR Noctiluca scintillans, dunyadaki tüm denizlerde yaşayan ve fotosentez yapamayan bir dinoflagellattır. Fotosentez yapan diğer fitoplanktonlarla beslenmektedir. Büyüklükleri 0.2 2 mm. arasında değişmektedir. Kamçıları olmasına rağmen hareketsiz kabul edilirler, akıntı ve rüzgârlarla sürüklenirler. Noctiluca'lar biyolüminesens (biyolojik ışık uretme) özeliğine sahiptir. Yakamoz olayına neden olan da bu canlıdır. Şeffaf olan bu algler birlikte yaşadıkları fotosentez yapabilen ortaklarının pigmentlerine göre turuncu veya yeşil renkte olabilirler. Kırmızı alg patlamasının Silivri sahillerinde görülmesinin nedeni hava koşullarının uygunluğudur. Bilindiği gibi Sahra çölünden kalkan tozlar rüzgârlarla haftalardır İstanbul ve Marmara denizine yağmaktadır. Bu tozların içerdikleri demir ve diğer elementler sayesinde, fotosentez yapan alglerin çoğalmaları için ihtiyaç duyduğu maddeler sağlanmıştır. Güneşin de etkisiyle, denizde fotosentez yapan alg sayısında artış olmuştur. Bunun sonucunda da N. scintillans sayısı artmış, akıntı ve rüzgârların etkisiyle sahillere birikmiştir. Ertesi gün kuzey rüzgârlarının etkisiyle denizde oluşan kırmızılık kaybolmuştur. Toksinler midyelerde ve balıklarda ölümlere neden oluyor. Alg patlaması sırasında deniz suyunun oluşturduğu aerosoller gözlerde, burun ve boğaz mukozasında yanmalara neden oluyor. Dudak ve dilde sızlamalar meydana gelir. Noctiluca'lar da nadir de olsa toksin yapar diğer dinoflagellatların toksinleri ( vardır, Saksitoksin, Alexandrium ve brevitoksin, Gymnodiniium tarafından üretilen norotoksinlerdir. Ciguatoksin, Cambierdinus tarafından yapılır, kontamine balıkları yiyenlerde Ciguatera zehilenmesi görülür. Okadaik asit, Dinophysis tarafından sentezlenir ve ishalli midye zehirlenmeleDeniz yüzeylnde ri yapar. Kültür balıkçılığı açısından çok önemlidir. Ani balık ölümlerine neden olur. Norveç'tekı somon balığı çiflikleri için alg patlamaları çok önemlidir. Balıkların ölmemesi için önceden algler izlenir ve balık havuzları alg bulunmayan açık denizlere çekilir. Tabii ki bu işlem maliyetleri arttırır. (*) Mikrobiyolog, VKV Amerikan Has tanesi, Klinik Laboratuvarı , Nişantaşı, İstanbul Kaynak: 1 http://thalassa.gso.uri.edu/ESphyto/list/tdxa/nocscin/nocscinf.htm 2. Cemal Saydam. Sahra'dan Kalkan Tozlar. Bilim Teknık Dergisi, Haziran 1997 alg blrlklntllerl. BtR DOĞA OLAYI Sonuç olarak bu bir doğa olayıdır ve denizlerdeki yaşamı yakından ilgılendiriyor. N. scintllans'tan başka dinoflegellatlar da alg patlamalarına neden oluyor. Ne şans ki, Noctiluca toksin yapmaz. Ancak diğerlerı toksin yaprlar. Mlkroskopta Noctiluca scintillans ve içinde yeşil renkli fltoplankton görü'lmektedlr. Kıyılarda görülen kırmızı algler. 899/6 12 Haziran 2004