Katalog

KulakBurunBoğaz Baş dönmesivertigo üzerine... Baş dönmesi, değişik derece ve tiplerde olabilen, ancak ciddi olduğunda kişinin yaşam kalitesini tamamen bozan önemli bir şikâyet. Öyle ki hastalar normale döndüklerinde dahi tekrar baş dönmesi krizi geçirebilme endişesi taşır ve normal hayatlarını idame ettirmekte zorlanır. Esra Eryaman* aş dönmesinin nedeni basit bir depresyondan, potansiyel olarak ciddi bir hastalığa kadar değişir. Dolayısı ile baş dönmesi tıpta birçok uzmanlık dalını kapsayabilir. Hu durumda hastalar hangi uzmana gideceklerine karar veremiyebilirler, nörolojiye mi, dahiliyeye mi, kulak burun boğaza mı, psikiyatri mi? Ancak, baş dönmesi denince en az akla gelen uzmanlık alanının kulak burun boğaz olması ilginçtir. Denge organının iç kulakta yerleştiği düşünülürse, baş dönmesinin kulak burun boğazın temel konulanndan biri olduğunu benimsemek mantıklı bir yoldur. Denge sistemi vücudun yerçekimine rağmen dik durmasını ve vücutbaşve çevrenin hareketine rağmen cisimlerin gözümüzde sabit kalmasını, yani düzgün görebilmeyi sağlar. Dolayısı ile insan yerçekimine, kendisinin hareketine ve çevrenin hareketine rağmen dengesini sağlayabilir. Bunları üç ana kaynaktan gelen bilgiler ile yapar. Bu kaynaklar; kaseklemderiyi kapsayan duyu sistemi, görme organı ve iç kulakta yer alan denge organıdır. Bu kaynaklarcian gelen bilgiler, beyin sapı ve beyincikten geçer ve genel merkezi düzenleyiciler tarafından bunlara cevap oluşturulur. Bu cevap vücut duruşu ve göz pozisyonunu ayarlayacak emirler şeklinde kaslara gider. tç kulaktaki denge organı üç yarım daire kanalı ve 2 adet otolit organdan oluşur. Bunların içi özel bir sıvı ile doludur. Yarım daire kanalları başın rotasyon hareketlerine hassastır, otolit organlar ise yerçekimi kuvveti ile uyarılırlar. Baş ve vücudun hareketleri esnasında bu sıvı da hareket eder ve sinir liflerinde elektriksel uyarı oluşturularak bilgiler merkeze taşınır. Denge merkezi, ayrıca daha önce elde ettiği bilgileri de depolar, dolayısı ile bazı arızalar depolanan bilgiler ile tamir olur. Böylece bir şekilde adaptasyon sağlanır. dönmesi şekilleri ana hatlar ile şöyle özetlenmiştir. Dengesizlik, kişinin düşecek hissine kapılması, hareketlerde ve dönmelerde yavaşlama, bacakları açarak yürümedir. Başta boşluk hissi ani pozisyon değişikliklerinde hastanın dengesini kaybetmesi, kendini boşlukta hissetmesidir (damar problemlerinde görülebilir). Dizziness zeminin ve çevrenin kayma izleniRahatsızhk kulak içi organlarında ise baş dönmesi çok şiddetli olur, mide bulantısı ve kusma eşlik eder. Denge sinirine doğru veya beyinde olursa baş dönmesinin şiddeti daha azdır. zinde veya beyindeki merkezlerde hastalık var ise, aniden ortaya çıkar. Yönü, şekli, hızı incelenir ve sonuçlar teşhiste oldukça önemlidir. Nistagmus elektronistagmografi denilen bir alet ile de değerlendirilebilir. NELER BAŞ DÖNDÜRÛR? Baş dönmeli hastaların kulak burun boğaz dışında müracaat ettikler dallar, iç hastalıkları, nöroloji ve psikiyatridir. İç hastalıklarında muayene olan baş dönmeli hasta sayısı %15 civarındadır. Kalp ve damar hastalıkları en çok baş dönmesi yapanlardır. Akut bir iskemik kalp hastalığı, hipertansiyon, aritmi, hipotansiyon bunların arasındadır. Mide kanaması, anemi, kan şekerinin düşük veya yüksek olması, tiroid bezinin fonksiyon bozuklukları, elektrolit bozuklukları, kan yağlarının yüksek olması, ayrıca viral veya bakteriel bazı hastalıklar ve zatürree baş dönmesi yapabilir. Tansiyon düşürücü ilaçlar, insulin, ağızdan alınan şeker düşürücü ilaçlar, depresyon ve psikozu tedavi eden ilaçlar ve bazı parkinson ilaçları da aynı şikâyete neden olabilirler. Psikiyatride depresyon, anksiyete, mani, histeri, obsesif kompulsif hastalık, somatizasyon, alkol ve uyuşturucu bağımlılığı gibi hastalıklar, aşırı kas gerilmesi ve beraberinde salgılanan bazı maddeler nedeni ile baş dönmesi oluşturabilirler. VERTİGO VE NÎSTAGMUS Vertigo şikâyeti daha çok kulak içi problemdir. Halbuki dizziness şikâyeti birçok tıp dalını dahil edebilir. Vertigo tedavi olduktan sonra bile kişilerde psikolojik iz bırakır. Araba kullanma, tek başına sokağa çıkma gibi rutinlerinden korkar olurlar ve bu ciddi bir anksiyete başlangıcı oluşturabilir. Sorgulama çok önemlidir ve elde edilen bilgiler birçok testten daha değerlidir. Yaş, başlama şekli; ani veya yavaş mı, süresi, belli aralıklarla tekrarlaması, bazı hareketler ile oluşması, tetikleyen faktörler, beraberinde işitme kaybı, kulakta uğultu gibi diğer kulak semptomlarının bulunması, tedavi altında olduğu B NÖROLOJİK NEDENLER Nörolojik nedenler en endişe vericidir. Nörolojide mutlaka baş dönmesine eşlik eden bazı diğer şikâyetler bulunur. Çift görme, geçici körlük, yüzde karıncalanma, kol ve bacaklarda karıncalanma, kol ve bacaklarda kuvvet azalması, şuur kaybı, hafızada karışıklık, konuşma bozuklukları, yutma bozuklukları, baş ağrısı gibi.... Nörolojik baş dönmesi daha az gürültülüdür, ancak şiddeti gittikçe artar ve sürekli bir hal alır. Baş dönmesi yapan bazı hastalıklar; menenjit, ensefalit, beyin apsesi, beyin ve beyincik tümörleri, boyun damar yetmezlikleri, migren, epilepsi (sara hastalığı), beyin sapı enfarktüsü, beyincik ve beyin kanaması, damar bozuklukları, multiple skleroz.... Ayrıca, gözde katarakt ve glokom, hamilelik, menapoz, âdet dönemi, boyun travması, ileri derecede boyun kireçlenmesi baş dönmesi oluşturabilen ve diğer tıp dallarını ilgilendiren konulardır. BAŞ DÖNMESİ NEDİR? Baş dönmesini tarif etmeye kalkarsak, çok zengin bir tarif listesine ulaşırız. Ancak tarif teşhise giden ilk yollardan biridir. Araştırmalar sonucunda baş mi, yani mekân orientasyonunun bozulmasıdır. Bu daha çok beyinde veya göz organında ve bazı dahiliyeyi ilgilendiren hastalıklarda görülebilir. Vertigo, eşyaların kişinin çevresinde dönmesi, gözleri kapatınca kendisinin eşyaların çevresinde dönme hissidir. Yalancı yer değiştirme hissidir. Rotasyon belirten gerçek bir dönme hissidir. Bu şikâyet özellikle kulak burun boğaz muayenesi gerektirir. başka bir hastalık, devamlı kullandığı bir ilaç, bağımlılık, gibi... Nistagmus, denge merkezinin uyarılması ile her iki gözde siyah cisimcikte oluşan ritmik hareketlerdir. Bu normal bir bulgu veya bir hastalık belirtisi olabilir. Tren yolculuğunda dışarı bakarken oluşan nistagmus normaldir, çünkü hareket eden cismi izlemek için gözde ritmik hareketler oluşur. Ancak baş dönmesi şikâyetini muayene ederken, kulak içi denge merke KULAĞA BAĞLI NEDENLER Kulağa bağlı baş dönmesi çok şiddetlidir ve vertigo olarak tarif edilir. Beraberinde mide bulantısı ve kusma, işitme kaybı, kulakta uğultu görülebilir. Tekrarlayan nöbetler halinde gelebilir. Baş hareketleri veya vücudun pozisyon değiştirme hareketleri ile kısa süreli oluşabilir. Teşhiste rutin kulak burun boğaz muayenesi, denge testleri, nistagmus in 899/1812 Haziran 2004