Katalog

Bilim TarihiTartışma Prof. François Duscio'nun (19051972) önemi Ali Y. Baltaaoâlu (*) Ülkemize 4 kez yabancı bilim insanları akını oldu ınık yarar sağlayacağı goruşu ılerı suruldu. Bu goruş bılımsel gelışım sureçlerının tasarruf kaygısıyla durdurulamayacağı gerekçesıyle YMM Tedrıs Meclısı'nce reddedıldı (1932) Darulfunun'un varlığının ortadan kaldırılmasından sonra Fen Fakultesı ıçınde yer alan Makıne ve Elektrık Enstıtusu, Elektromekanık bölumu adıyla YMM'ne bağlandı (24 02.1935). Ord.Prof Salih Murat Uzdilek ın uscıo buyuk bır olasılıkla Fen Fakultesı Elektroteknık ve Makıne Enstıtusu Muduru Muderrıs (Prof) Mösyö Mentere'nm onerısı uzerıne Istanbul'a çağrılıyor 1927 yılında kendısıne Fen Fakııltesı'nın Makıne ve Elektrık Muhendıslığı bolumunde okutulan Resmı Sanayı ve Teknolojı derslerının oğretımı verılıyor Istanbul Darulfunun'u (Unıversıte) Fen Fakultesı Reıslığı'nden Emanet (Rektorluk)'e yazılan bır yazıdan, Hararet (Buhar) Mdkınelerı dersının, Mosyo Mentere'nm ıstemı doğrultusunda Mosyo Duscio'nun oğretımıne verılmesını ve aylık ucretının 300 lıradan 350 lıraya çıkarılmasının ıstendığını oğrenıyoruz (02 0b 1428) Runun uzerıne Duscıo ıle Darulfunun u temsılen Emın (Rektor) Neşet Omer [Irdelp] Bey arasında 7 maddeden oluşan bır sozleşme ımzalanır (20 06 1928) Sozleşme koşullarına gore Duscıo, Fen Fakultesı Tatbıkı Makıne ve Elektrık Enstıtusu'nun Teknolojı ve Re.smı Sanayı ıle Makıne Projelerı oğretımını yurutecektır Taraflar ısteklı olur larsa sozleşme uzatılabılecektır Sozleşme suresı ıçerısınde (Hazıran 1928Mayıs 1929) uç ay ızınlı sayılacak olan Duscıo, derslennı Fransızca verecektır D dayatma ve yönlendirmeler karşısında François Duscıo adı alışılmış referans kalıplannın dışında, dort kez dızgelı bır bıçımde yabancı profesör akınına uğradı. ayrmtılı bir biçimde ilk kez Osman Bahadır'ın CBT'in 15.05.2004 gü'nlü 895. sayısında yer alan "Türkiye'de Bili ALMAN MÜDERRİSLER DÖNEMİ (19151918). me Adanmış 'Yabancı' Bir Hayat"yazısında dile getirildi. Maarıf Nezaretı Muşavın (') Istanbul Üniversitesi yüz yıllık kısa tarihi içersinde iç ve Schmıdth'ın dayatması sonucunda 20 dolayında Alman profesör ulkeye geldı dış siyasi baskı, dayatma ve yönlendirmeler karşısında Profesorlerın çagrılması konusunda Dadört kez yabancı profesör akınına uğradı. rulfunun'un, çeşıtlı ulkelere yaydıgı ve geldı Velhasıl Profesör Duscio'nun bu ıkı fakultenın temellennde buyuk hızmetı geçmıştır" Duscıo o donemın geçerlı hıyerarşısıne gore uzman veya ılmı yardımcıdır. Profesör unvanı, YMM'nın yapısı ıçersınde yer alan Makıne Fakultesı'nın kuruluşu sırasında arkadan gelmıştır. Darulfunun'dakı bırmcıl gorevının yanında, 1933 yılından ıtıbaren YMM'nde hendese dersını de veren Duscıo askerı ve teknık alanlarda başarılı çalışmalarda ve danışmanlıklarda bulun muş ve bırçok kez parayla odullendırılmıştır Istanbul Sular Idaresı'nın Terkos'dakı guç merkezı ıçın getırdığı buhar makınelerı uzerınde kendısınden ınceleme yapması ıstenıldığınde, yabancı uyruklu olması nedenıyle yasak bolge olan Terkos'a gırışı ancak Bakanlar Kurulu Kararı ıle olanaklı olmuştur (1941) Tanzımat'tan berı her alanda yabancı uzmanların ulkeye getırılmesı surecınde "yabancı profesorler" konusu çok ozel bır onem tdşımış, sıyası baskı ve yönlendirmeler ağırlıklı rol oynamıştır Bu bakımdan "yabancı profesör ıstemı" olgusunu tarıhsel gelışımı içersinde sıyasallıgını ve ışlevsellıgını ıncelemek gere kecektır Istanbul Unıversıtesı yuz yıllık kısa tarıhı içersinde ıç ve dış sıyası baskı, gereksınım duyduğu uzmanlık alanları dıkkate alınmadı Bu durum henuz kuruluş aşamasında olan unıversıteyı olumsuz etkıledı Oğretım uyelerı ve fakulteler arasındakı dayanışma ve uyum bozuldu. Unıversıtenın kendı ozgun koşulları nı yaratarak ılerleyebılmesı onlenmış oldu FRANSIZ PROFESORLER DÖNEMİ (19191933) Saltanat donemınde Darulfunun kadrosuna Mouchet ve daha bırkaç ya bancının katıldığını goruyoruz Yabancı profesorler ıçın ayrılan odeneğın bağımsız bır harcama kalemı olarak kullanılabılır olmasına ılk kez 1925 1926 malı yılında rastlıyoruz. Butçede bu ış ıçın ayrılan odenek tutarı 50 000 lıradır Bu tutar harcama butçesının yuzde 7'sını, oğretım kurulu maaşlarının yuzde 25'ını oluşturmaktadır Bu, Cumhurıyet Huku metı'nın daha once lağvını duşundugu Darulfunun'a karşı sıyası ıçerık taşıyan ılk yonlendırmesıdır 1926'da Fransa ıle yapılan bır kultur anlaşması çerçevesınde bu odenekler ağırlıklı olarak Fransızlara yoneltıldı Bu bağlamda P. Mentere, Fleury, Duscio Fen Fakultesı'ne, Chaput (18801943) Edebıyat Fakultesı'ne, Crouzat Hukuk Fakultesı'ne gelenlerden bazılarıydı Bu donemde fakultelerın yabancı uzman ıstemlerı, sıyası baskı olmadan gerçek gereksınımlerıne dayandı Gelen profesorler, gereksınım duyulan alanların uzmanları olarak çalışmışlar, ne ulusldrının Myasal propagandasını, ne de kulturel temsılcılıgını yapmışlardır Duscıo nun da uyelerı arasında yer aldığı bu donem yabancı profesorler, ışlevsellıklerı ve fakultelerdekı dengelı dagılımları dolayısıyla verımlı urt'tımler yapmışlardır Darulfunun'un varlıgını ortadan kaldıran ve yenı bır unıversıte kurultnasmı ongoren yasa 1 maddesıyle Darulfunun'un butun kadrolarını lagvetmesıne karşın sozleşmelı Fransız profesorlere dokunmadı Bu durum gorınezlıkten gelındı Istanbul UnıverMtesı açılınca onlar da kaldıkları yerden devam Duscio'nun yurutmesınde bulunan derslere, Şubat 1929'dan ıtıbaren Makı ne Inşaatı, Hararet ve Su (Hıdrolık) Makınelerı derslerı de eklenmış, aylık ucretı 50 lıra arttırılarak 400 lıraya ulaşmıştır Bu ana çızgıde sozleşmeler her yıl yenılenmış, Duscio'nun ucretı 19312 nıalı yılı ıçın 500 lıra, Hazıran Kasım 1932 (altı aylık) donemı ıçın 550 lıra olarak belırlenınıştır Bu sozleşmelerın her bırı, mevzuat gereğı daha sonra Bakanlar Kurulu Kararı'na konıı olmuştur Aralık 1933Kasım 1934 donemını kapsayan sozleşmede kımı açıklama ve eklentıler yer almıştır Buna gore Duscio'nun sorumluluğundakı dersler oğretım yöntemı bakımından 12 saatı kuramsal ve dort oğle sonu uygulamadan oluşacaktır Kendısı dışarıda hıçbır ış kabul edemeyeceğı gıbı sıyası ışlerle de uğraşmayacaktır Aylık ucret bu donem ıçın 700 Lıradır YMM'nın yapısı ıçınde yer alan Elektromekanık şubesının açılması ve Duscıo konusundakı ızlenımlen aydınlatıcıdır. "Istanhul Unıversıtesı bır zamanlar Muhendıs Fakultesı açmak ıstedı Hatta bu maksatla Elektromekanık Enstıtusu açıldı O zaman Nansı'den mezun genç Fransız muhendısı Duscıo'vu bu muesse seye getırdıler O sıralarda 1934'te Ismet Inonu YMM yı zıyaret etmıştı Mudur Fıkn Bev ve dığer hocalar Başvekıl ıle goruşeıek Istanbul Unıversıtesı'nde bulunan Elektromekanık Enstıtusu'nun YMM ye devrımn ıcap ettıgmı sovledıler Fıkn Bey, Burhan Bey (Sezerar), Dus uo dan kurulu bır komısyon kuruldu Bu komısyona ben de dahıldım Iste Elektrık ve Makıne fakultelerınm bunyesı bu şekılde kurulmuştur Elektromekanık hılahare ayrıldı Ikı fakulte halıne BÛYÛK EMEĞİ VAR Yııksek Muhendıs Mektebı'nın (YMM) 1932 malı yılı butçesının TBMM'ndekı goruşmelerı sırasında okulun bolumlerınde ortak okutulan dersler ıle Darulfunun Fen Fakultesı'nde denk duşen derslerın bırleştırılmesının ekono899/20 12 Hazıran 2004