Katalog

Arkeoloji Müslümantepe'den zengin buluntula Müslümantepe, çeşitli dönemlerde Mezopotamya ova kültürleri ile dağlık Doğu Anadolu bölge kültürleri arasında bir geçiş köprüsü oldu. Dr. Eyyüp Ay irçok antik merkez gibi Müslümantepe; de, yeterince araştirılmadan kısa bir süre sonra Şekil Ilısıı Barajı göletınde su altında kalacak. Boylece ınsanlık tarıhırıın bir sayfası daha karanlıklara karışmış olacak. Bu gerçeği belirtmek Ilısu Barajı'nın yapımına karşı olduğumuz anlamına gelmez kuşkusuz. 1965 yılından berı planlanmış olmalarına karşm, bundan etkilenecek kültür varlıklarının kurtarılması için (2000 yılına kadar) hiçbir şey yapılmadı. Höyuğün ısmi olan Müslümantepe'nın oyküsu ıçınde bulunduğu kdyün yerel isıni Tırşame, resmi ismi ise Şahintepe'dir. Peki Müslümantepe nereden geliyor derseniz; köylülerin bize verdiği bilgiye göre, içınden geçen yol höyüğü iki tepeye ayırıyor, doğudakine Müslümantepe, batıdakine Hırıstıyantepe deniliyor. Ancak isinılendirmenin dykusü bilinmiyor. Burayı ilk ziyaret eden Amerikalı Guilermo Algaze de köylülerin bu bildirimine bağlı kalarak höyüğü, arkeoloji yazınına Müslümantepe adıyla tanıtıyor, böylece höyük Müslümantepe isınini alıyor (Algaze vd. 1991:175240). Müslümantepe kazısı Dr. Eyyüp X" r r . .• v ARKEOLOJİK KAZILAR VE S< NUÇLARI 2000 yılında başlayaıı ve 2ı 2002 yılları kazı mevsimlerinde de eden kazılarda höyüğün sırasıyla. t etek ve mezarlık alanında çalışıldı. T de 5x5 m. boyutlarında sekiz çukur oluşan güneye doğru basamaklı bir ma açıldı (Resim 2). Etek'te 5x5 m oniki çukurda, mezarlıkta da 5x5 m çulerinde toplam on ııç kazı çukurıı çalışıldı. Tepenin üst kısmında gözle goı bilen zayıf bir İslami tabakanın altı yoğun bir 1112. yy. Ortaçağ mezarl la karşılaşıldı. Mezarlar çoğunlukla sanduka mezar tipınde olup, üzeı ağaç hatıllarla ortulmuştu. Ortaçağ zarlarının bazıları Bizans hatta gan/çoktanrılı Roma ölü armağanı ^ niği ıçıne yerleştirilebılecek armağa sunmuştu. Bunlardan yirmili yaşlan genç bir bayanın mezarında, kollarını pazubantların yanı sıra, "Sandalcı \ ron"un ucreti (obolos) olarak ağzına 12. yy. Venedik sikkesi konulmuştu. 1 lindiği gıbı Yunan mitolojısinde Kha Hades'teki nehırden ruhları sandal karşıya geçiren abus suratlı bir ılıtı dır.) Genç bayanın kulağını, günuıııu Mardin/Midyat'ta geleneksel olarak •»f « B 1: Müslümanlepe'ye güneyden bir bakış Ay'ın bilimsel başkanlığında, Ankara Üniversitesi, Hacettepe Üniversıtesı, Bern Üniversitesi, Trakya Üniversitesi, Dicle Üniversitesi ve Kırıkkale Ünıversitesi'nden uzmanların katılımıyla oluşturulan bir ekip tarafından sürdürülüyor. Müslümantepe, Dıyarbakır ıli Bısmil ilçesine bağlı Şahintepe koyündedir. Höyük, tepe ve etek olmak üzere iki bölümden oluşur. Kuzeygüney yönlerinde 430 m., doğubatı yönlerinde ise 320 m. boyutlarındadır. Tepenin doruk noktası denizden 406 m., Dicle tabanmdan ise 21 m. yüksekliktedir. Höyük, batı ve kuzey yönlerinden Dicle Nehri ile. doğudan ise güneyden gelerek Dicle'ye karışan Çoramezrı Deresi'yle sınırlanmış bir yarımada görünümundedir (Resim 1). Höyüğün güney eteğinde, batı yamacıııda açılan sondaj çukurlarıyla höyüğün jeomorfolo jik yapısı araştırıldı, bazı ara sonuçlara ulaşıldı. Buna göre höyüğün doğrudan Dicle tabanı uzerınde değil, etek bolumü 10 m. kalınlığındaki Geç Pleıstosen (Dördüncü Buzul Çağının Erken Evresi) terasın üzerinde, tepe bölümünün de 15 bin yıl önce oluşmaya başlamış olan 5 m. kalınlığındaki Holosen (Dördüncü Buzul Çağının Ceç Evresi) terasın yamacıııda kurulduğu anlaşıldı. Müslümantepe, çeşitli dönemlerde Mezopotamya ova kültürleri ile dağlık Doğu Anadolu bolge kültürleri arasında bir geçiş köprüsü oldu. Müslümantepe ve çevresi 1112. yy. arasında merkezi Kars/Anı olan Ermeni Kralhğı, Urfa Haçlı Kontluğu ile Artuklular arasında egemenlik mücadelelerine sahne oldu. (Turan 1993: 139, 152, 170171). Bizans Şekil 3 1112.yy ortaçağ bayan mezarından pazubant, kiipe Dönemi'nde ise, kolyeden oluşan ölü armağanı. BizansSasani imparatorlukları arasında Dicle boyundaki stratejik konumu nedeniyle bir sınır sorunu olarak karşımıza çıkmakta. Dicle üzerindeki bu sınır anlaşmazlığı ve egemenlik mücadeleleri, RomaPart imparatorluklarından miras kaldı. (Scarre 1995: 134). Gaugemala ile Arbela savaşlarından ve Pers İmparatorluğu'nun çöküşünden sonra da bölge önce İskenderin ardından da Seleukosların eline geçti (Karg 1999: 245246). Asur İmparatorluğu'nun kuzey sınırını koruyan Müslümantepe, daha önceleri Akad İmparatorluğu ile dağlık bölgenin halkları Gutiler ile Lulubıler arasındaki savaşlarda da önemli bir rol üstlenmiş olmalı. Erhanedanlar Devri ile Geç Uruk Devrinde de Sümer kültürünün kuzeydeki temsilcileri arasında yerini almış, Sumerlerin Kuzeydeki yayılımında önemli bir üs olmuş (Köroğlu 1998, Karg 1999, RadnerSchachner 2001, Ay 2001, Ay 2002). Şekil 2Merdiven yarma, aşağıdan yukarıya görüniiş dürülen "telkari" kuyumculuk tekniğı yapılmış bir bronz küpe süslemekte; Küpeye, bayanın başındakı şaldan parça kumaş yapışmış, günümüze de korunagelmiştir. Gerek pazubantlar rekse incelikle işlenmiş küpeler ve on dan birine yapışık halde ele geçen kun parçası, büyük bir emek sarf edileı konserve edıldi ve Diyarbakır Müzesi vanterine (ele geçtiği biçımde) kazar rıldı (Resim 3). Aynı yaşlarda bir erkek, başı ba nın göğsüne gelecek şekilde yerleştir rek genç bayanla birlikte aynı mezara mülmüştür. Hemen yanı başlarında parmakları taşlı yüzüklerle süslenmiş erkeğin mezarı açığa çıkarılmıştır. Bu ginç gömütler eşzamanlı olarak yapılrr sanki bölgenin feodal değerleriyle orfc çıkmış bir aşk trajedisine gönderme par gibidir. Mezarda sikkesi ele geç Venedik'in bu dönemdeki zenginliği; 899/16 12 Haziran 2004