Katalog

Sinirbilim İNSAN VE SİNEK BEYNİ İnsanlara kıyasla çok daha kolay incelenebilen meyve sineklerinin insan beyniyle ilgılı araştırmalara yepyenı bir boyut kazandırması bekleniyor. Greenspan ile meslektaşı Bruno van Svvinderen. sineğın lıaşhaş tolıumu buyuklu1 ğündcki beynıni inceliyor vt elde edilen bulgulardan insan anlağının derinliklerine inmeye çalışıyorlar. Boceklerın jienellıkle kerıdı isleklerı dışmda hareket eden akılsız ve basit yaratıklar ulduklarıııa iııaıulır. Bir meyve sineğinin bcyninde, insan beynindeki 100 milyar sinir hücresine karşılık, yalnızca 250.000 sınir hucresı vardır. Böeeklerın en akıllısı sayılan bal arısında bile topu lopu bir nıilyoıı sinir hücresi bulunur. Üstclik, insan beyninin karmaşıklığı yanında meyve sineğinin beynınden söz etmek abes olıır. Gelgelelım soıı zamanlarda yapılan kiıni araşlırmalarda boceklerde, çok daha karmaşık bir beyin yapısının olabi leceğine işaret eden, böceğe yaraşmayan birtakım davranışlara tanık olundıı. Söz gelimi, ııykunıın yalnızca omurgalılara özgü bir şey olduğu sanılmaktaydı. Aııcak Greenspaıı ve arkadaşları 1999'da meyve sineklerinin geceleri uyuduklarım. tıpkı Pavlov'un köpekleri gibi birtakım şeyleri öğrendıklerini gözler önüne serdiler. Dalıası, sinekler de tıpkı insanlar gibı kısa. orta ve uzun erimli olmak uzere farklı belleklere sahiptiler. Gerçek boyut Retina Mantarımsı cisimler Antensgl loblaf Saglık Çay, bağışıklığı kuvvetlendiriyor Çayın kanser ve kalpdamar hastalıklarınm yanı sıra, son olarak da bağışıklık sistemini bakteri ve diğer patojenlere karşı güçlendirdiği anlaşıldı. oston'dakı Brigham ve VVomen's Hospital'da Harvard Tıp Fakülte si'nin eğitim hastanesı çalışan bilim adamlarının yürüttiiğü bir araştırmaya göre, sıradan çay bağışıklık sistemini bakteri ve diğer patojenlere karşı hazırlıyor. Söz konusu çalışmanın mimarlarından romatolog Jack Bukovvski, bu çalışmayı "Çayın bağışıklık sıstemını etkıledığıni gostereıı ılk araştırma" olarak nıtelendirdı. Ancak çayın yararları konusunda daha önce yapılan çalışma lar. çayın bazı kanser türlerine. kalp da B Küçük ancak işlevsel: Bir meyve sineğinin minik beyni duyusal bilgllerl gözlerden ve antenlerden alır, merkezi kompleks ve mantarımsı cisimlere işlenmek üzere gönderir. Bilgi, buradan molor merkezine yol alır. llkel olmakla birlikte, bu beyin tasarımı yiiksek beyin fonksiyonlarını yerine getirme yeteneğine sahiptir. manm tersine, bcyınde belli hir "bilinç merkezi" olduğu sanılmıyor. Bılmcın beyin bölgelerı arasındakı bağlantılar sonııcunda oluşan bir ağ olduğuna ınanan uzmanlar. sıneklerde ilgiyi denetleyen tuın beyin devrelerinin bir haritasını çıkartmak suretiyle, memelilerdeki clevrelerjxi de eninde sonıında su yüzüne çıkattılabıleceğını duşunuyorlar. 1 r Bu devrelerın ortaya çıkartılması ise Insan bilincinin kavranması yönunde atılmış bir adım olabilir. "Bilinç konusunda yığınla şey atılıp tutuldu. Ancak sinekler söz konusu oldıığunda bunlar üzerinde tartışılmaya bile değmeyecek şeyler,"diyen van Svvinderen düşün insanlarının bu tür şeylere kafa yorarak epey bir zaman harcadıklavına. oysa bir şeye ilgi göstermek, ya da dıkkat etmek gibi bir olgunun tümden anlaşılabıleceğine dikkat çekiyor. Van Svvinderen siııcî'e dönınekte olan renklı bir çızgı gosterıp, buna bir ikıncisını ekledığinizde dikkatinin hemen yeni çizgıye odaklannıasınm önemlı bir şey olduğuna dikkat çekiyor. Bu da sinekte bilinç akışına benzer bir şey bukınduğunu ortaya koyuyor. Ne var ki, van Svvinderen buna "dikkat akışı" adını verıyor ve "dikkatin bilinci doğurduğuna" parmak basıyor. Tüm bunlar birçok şeyin yanı sıra, sıneklerm neden elinizde bir sinek öldürücü gördüklerinde ansızın ortadan yuk olduklarına da açıklık getiriyor. Öyle ki, bundan böyle bir böcek aleyhine bahse girıp de kaybederseniz sakın karalar bağlamayın. Böcekler aklı kıt, ilkel ve mınıcik yaratıklar olabilirler. Yine de, beyinlerinin bizimkinden pek de farklı olduğu söylenemez. Rita Urgan BAL ARILARINDA ÖĞRENME Bal arılan da "aynı" ve "farklı" gibi soyul kavraınları öğrenebiliyor ve bunları ahşık ulınadıkları alanlata uygulayabiliyorlardı. Arılarla ilgili araştırmalara katılan Toulouse Llniversitesi noroetolojı Lizmanlarından Martin Ciurfa, "Böceklerin çok zeki oldukları söylenemez. Yaşamları söz konusu oldıığunda birer Einstein kesilen bu canlıların, başka konularda budalaca davrandıkları su götürmez bir gerçektır," diyor. Hu araştırmalar boceklerııı robottan farksız ahmaklar oldukları görüşünun yerle bir edilmesi yönünde oldukça etkili sonuçlar ortaya koymakla birlikte, böceklerin beyinlerinin küçük olması nedenıyle söz konusu davranış biçimlerının altında yataıı beyin devrelerinin ulaşılınaz olduğu görüşü yine de ağır basmaktaydı. Oysa. bunun da artık değiştiği ğörülüyor. Sıneğın beyninı gıın yıizüne çıkartan Green.span ve van Svvinderen artık bu organın içinde olup bitenlere tanıklık etmeye çalışıyorlar. Sineğin uykudayken EEG kaydını alan araştırmacılar, beynin bu süreç ıçinde sakmleşıp daha az sayıda dalga ürettığıne tanık oldu. Uyku ve uyanıklık aynı tayfın ikı karşıt ucunu oluşturduğundan, araştırmacılar sinek uyandığında ilgi odaklarını incelemeye koyuldu. New Scientist'tcn özct. 14 Şubat 04 İNSAN BEYNİNE IŞIK Beynin belli bolgelerinde meydana gelen koku alma ya da yüzleri tanı889/9 3 Nisan 2004 mar hastalıklarına, Alzheimer ve F'arkınson'a iyi ğeldığıni ortaya çıkartmıştı. Briğham ve VVomen's çalışnıasm da, siyah çayın. çay içmeyen 11 sağlıklı denek ile kahve içen 10 sağlıklı denek üzerindeki etkıleri ıncelendı. Sonuç olarak, en az ıkı hafta boyunca gunluk olarak içilen 600 ınl çayın, bağışıklık sisteminin enfeksiyon ile mücadale sırasmda ürettiği enterferongamma isimlı salgının miktarını iki hatta üç katına çıkarttığı anlaşıldı. Kahve ıçen deneklerde enterferonganıına uretıminde en ufak bir değişiklik saptanamadı. Bu iddiayı destekleyen geniş kapsamlı epidemıyolojık çalışmaların sayısı ne yazık ki sınırlı. Brigham ve VVomen's gibi kuçük ölçekli deneyler yalnızca kuramsal yararlar konusunda ipucu veri yor. Kaldı ki çayı en fazla tüketen ülkelerin başında gelen Çin, SARS'ran en fazla etkılenen ülke oldu. Bu arada çok çeşitli çaylar olduğunu da unutmamak gerekiyor. Yeşil çay kateçin isimli antioksidan yönünden zenginken, siyah çay theaflavin ve thearubigin denılen daha kompleks antıoksıdanları ıçerıyor. Ayrıca doktorlar da hangi tip çayın hangi tür şikâyetlere iyi geldiğini henüz bilmiyor. Her zaman olduğu gibi bu konuda da sağduyumuz yol gösterici olabilir. Çay yaşamımızm basit zevklerınden bırıdır. Eğer çay ıçmekten hoşlanıyorsanız, için. Tinıe, 22 Mart 2004