Katalog

Sinirbilim 1İÜAVI nabiliyor. Yine de kan ddmarlarının nasıl çalıştığı ve nöronların nasıl öldüğü konusunda gerçekleştirilen umut verici çalışmalar, hayat kurtaran yeni tedavilere yol açabıhr. Cincinnati Ünıversitesi nöroloji bölüııı başkanı DrJoe Broderick, "Kardiyolojinin 5 ile 10 yıl jjcrisindeyiz. Yine de aynı yönde ilerliyoruz" diyor. Soğutma terapisi Ml hl'VHl' I]1'»'!! MI1II sıc.ıklıflmı 4 tPA İLE ZAMANA KARŞI tPA. lam şıfa şan.sını yuzde 33 oranında artıran güçlu bir ilaç. Ancak ilacın, semptomların ortaya çıkışından sonraki ilk 3 saat içerisinde ııygulanması gerekiyor. Eğer ilk 3 saatten sonra verilirse, ilacın zarar verme olasılığı yararının önünc geçiyor. Ancak herşeyden once hastanın hastaneye ulaşması gerekiyor. İnme, kalp krizinden farklıdır, çünkü kalp krizi sırasında hasta şiddetli ağrı nedenıyle anında hastaneye koşturur veya koşturulur. Oysa inme, hareket veya konıışma merkezleriııi değil de, beynin bellek veva algılama bölgelerini tutarsa hemen fark edilmez. Amerikan İnme Birliği'ne gore ortalama bır inme hastası acil servise başvurmadan önce 12 saat beklemeyi tercih ediyor. Bazıları ise acil servise lıiç ulaşamıyor. Pıhtıları hedef alan tüm ilaçlarda olduğu gibi tPA, kanama nskini artırdığı için zararlı olabıliyor. Bıı ılaç yalnızca pıhtının beyne kan taşıyan bir veya hirden fazla kan damarını tıkaması sonucu oluşan "iskemik" denilen inme türünde yarar sağlıyor. Ne var ki ınmelerin yüzde 15'inı "kanamalı" denilen tur oluşturur; burada yırtılan damar doğrudan beyne kanar. Bıı gibi durumda tPA kanamayı artıracağından kullanılması kesınlikle sakıncalıdir (Hiçbir ilacın yarar sağlamadığı kanamalı inme vakaları yüzde 50 ölüınle sonuçlanır). Ne yazık kı iki tür inmenin semptomları birbirinin aynısıdır. Yalnızca beyin taraması bu ikisi arasındaki farkı tespit edebilir. Dolayısıyla doktor tPA ile tedaviye başlamaya hazır duruına geldiğınde, bııyük bir olasılıkla kritik 3 saat geçmiş olabilir. "Gozüniiz duvardaki saatten ayırnıamanız gerekiyor" diye konuşan Cleveland Clinic'ten Dr.Anthony Furlan, "Doktorlar risk almaktansa tedbırlı davranmayı tercih ederler. Bu da inme hastalarının yalnızca yüzde 5'inin tPA ile tedavi edildiği anlamına gelir" diyor. l menin başlangıcmdaıı > sıaat sonra kullanılması durumunda dahi yarar sağladığma dıkkat çekıldi. Ayrıca bu madde tPA kadar kanama rıskı yaratmıyordu. Benzer bir araştırmayı ABD'de sıırdııren Furlan bu koııuda çok lyıın.ser. y.ıinlnı.vlı A Şitndiki duıımııı ı.i beyne taşınır. Kan dolaşımı kesildiği zaman beyin hücreleri 5 dakika içinde geriye dönüşü olmayacak şekilde hasar görür. Fakat inme. ge nellikle beynin küçük bir bolgcsine gelen kanı keserken, bu bölgenin çevresındekı bölgelere gelen kanın ıniklannda azalma olur. Burada hücreler daha yavaş ölür. "Bu sınır bölgelerde hasar 24 saat devanı eder" diye konuşan NINDS inme programı yöneticisi Thomas Jacops, "Son 10 yılda hedefimiz bu ikincil hasarı ortadan kaldırmaktır. Kısaca dolaşımı yeniden sağlayıncaya kadar beynin mumkün olduğu kadar az zarar görmesine gayret ediyoruz. Artık biliyoruz ki beyin uzım süre oksijensiz yaşıyabiliyor. Örneğin kış aylarında donan göllerin üzerinde kayan çocuklar, kaza ile buzlu suya düştükleri zaman 45 dakika sonra sudan çıkartılsalar dahi buzları çözülünce hayata dönebiliyorlar." diyor. Soğuğun beyin hücrelerini nasıl koruduğu tam olarak bilinmese de bilim adamları buzdan yararlanmanın yolları nı arıyorlar. Ancak donmuş bir gölun sularına düşme eylemi deneysel olarak tekrarlanamadığı için, bu tür deneylerden alınan sonuçlar başka faktörleri de içeriyor. Cleveland Clinic'ten Dr.Derk Krieger bir grup inme hastasının vücut sıcaklıgını, dışarıdan soğutma yontemıyle, iki gün boyunca, 9 derece Fahrenheit (5 derece r.antigrat) düşürdü. Bu, hastalarda şiddetli tıtremelere yol açtı. Sonuçta bu grup kontrol grubuna gö're daha olumlu bir iyileşme trendi izledi. Ancak kontrol grubu ile deııey grubu arasındaki iyileşme farkı çok küçüktü. Şimdı yeni çalışmalarda, doğrudan beyne giden damarları küçük kateterler yardımıyla soğutma, yani "endovasküler soğutma" yö'ntemi deneniyor. Son yıllarda beyin hücreleri ile ilgili gelişmelerin içinde en önemlisi, bu hucrelerin kan akışı kesildiğinde yalnızSAYFAYI ÇEVİRİNİZ ULTRASAN İLE tPA'NIN BİRLİKTE KULLANMI Pıhtı dağıtan ılaçlar tam zamanında verilse dahi yarar sağlayıp sağlamayacağı belirsizdir. Bu durumda ilacın etkisi nasıl artırılır? TexasMouston Tıp Fakultesı'nden norolog l)r. Andrei Alexandrov 1999 yılında, ultrason yardımı ile tPA'nın beyne yeniden kan gitmesını nasıl sağladığını araştırırkeıı hiç beklemediği bir olgu ile karşılaştı. Ultrason cihazının tedavi amaçlı kullanılmamasına karşın pıhtının parçalanmasına yardım ettiği ve hastada dramatık bır lyıleşme görüldüğü fark edildi. Yüksek enerjili ultrason cihazları yıllardır böbrek taşlarının kırılmasında kullanılır. Ancak kımse bu cihazı beyne yakın bir bölgede kullanma cesaretinı kendinde bulamaz. Çok daha duşuk dozda teşhis için kullanıldığı zaınan bile tPA'nın pıhtıyı yok ettiği anlaşıldı. "Hastanın kıpırdamadığı durumlarda dahi birdenbire vücudunu kullanabildığını gördük" diye konuşan Alexandrov, "Hastanın felçli kollarıyla uzanıp ultrason cihazını uzaklaştırmaya çalıştığına tanık olduk. Kımıierı artık lyileştiklerini ve eve donmek ıstedıklerıni dile getirdiler" diyor. 126 hastanın izlendiği bir deneyde tPA ile ultrasonun birlikte kullanılması hastaların yarısında kan akışını eskı normal haline getirdi. Oysa tF'A'nın tek başına kullanılması durumunda hastaların yalnız yuzde 30'u yarar sağlıyor. TIKALI DAMARLARA MEKANİK ÇÖZÜMLER Tıkalı bir damarı doğrudan açmanın yolu, ku^kusuz damarın içine girmek ve pıhtıyı çıkartmaktır. Bu yılın başlarında bir başka ekip "MERCI retriever" denilen cihazın kullanması sonucu elde ettiklerı ilk sonuçları açıkladılar. Tirbuşona benzeyen MERCİ retrıever, kateter içinde kan damarında yol alarak tıkalı bölgeye uzanır. Kılıfından çıkartılan retriever, pıhtıyı sıkıca kavrar ve çekıp çıkartır. 114 hasta üzerinde yapılan klinik deneylerde, cihaz 61 hastanın damarını başarıyla temizledi. 61 hastanın 20'si hemen hemen tam şifaya kavuştu. .Şu anda Amerikan İlaç ve Gıda Dairesı deneme aşamasındaki bu cihazı onaylayıp onaylamayacağı konusunu tartışıyor. Beyın hücreleri büyük bir açgdzlulükle oksijen ve glikoz tuketır. Bu ikisi kan ile YARASA TÜKÜRÜĞÜ İLE İLAÇ Vampir yarasa denilen "Desmodus rotundus" için kanın akıcı kıvamını koruması yaşamsal önem taşır. Başparmak boyutundaki bu yarasalar uyumakta olan hayvanların üzerine konarak ciltlerinde küçük kesikler oluştururlar ve akan kanı yalayıp yutarlar. Yarasaların tükürüklerindeki bir enzim, yaranın pıhtılaşmasını önler, İşte bu enzim, yepyeni bir terapinin doğmasına yol açtı. Bu yılın başlarında Amerikan İnme Birliği'nin bir toplantısında, genetik mühendisliği yardımıyla yarasa tukurugundeki aktif maddenin üretildiği ve hastalar üzerinde denendiği açıklandı. Bu maddenin in Mini inme veya geçici iskemik atak (TIA), beynin bir bölgesinde kan akışının geçici bir süre kesılmesidır. Genellıkle kendi kendıne düzelir ve zarar vermez. İNMEOLASIUĞI TIA yaygınlığı Erkekler, 6569 Erkekler, 7579 Kadınlar, 6569 Kadınlar>57S' p t Mıni inmelerın semptomlar büyük bır ınmeden tarklı değildır, yalnı/ca geçıcıdıı • Mıni inme vakası farkına varıldığı takdırde tıbbı aranmalıdır « Uygun bır mudahale bır inme geçırme rıskını Biray Bir yıl ı yıl 890/9 1 0 Nisan 2004