Katalog

Bağışıkiık Nöroloii klık sisteminin gizi çözüldü zihinsei yeti Mikrobiyologlar, sıtmanın sivrisinek bedeninde ne gibi taktikler uyguladığını keşfettiler. Yeni bulgular sayesinde sıtmanın insana bulaşmadan önce etkisizleştirilebileceği sanılıyor. er yıl yaklaşık olarak 300 milyon kişi sıtma yuzunden yaşamını yitiriyor. Eıı telılikelı hastalıklardan bıri olan sıtma, küçük çocuklarda dünya genelinde ilk sırada yer alan olüm nedenidir. Buna rafimen hâlâ etkili bir korunma yöntemı keşfedılemedı Sıtnıa koklerı bıldik profılaksı maddelerine karşı dirtın; kazanıyorlar. Avrupa Molekülcr Biyoloji Laburatuvan (EMBÜ araştırmacıları şimdi umut verici bir bulguya ulaştılar Science dergisindeki araştırma yazısına gore bılım adamları sıtma parazitini sivrısıneğın bağışıkiık sıstemınden koruyan proteinleri buldular. Bir anofel sineği besin ararken hastalıklı bir organizmayı soktuğunda sadece kanını emmekle kalmaz, plasmodium parazıtını de alır. Ve parazit üç hafta ıçınde sineğin bağırsağını terk edip tükiirük bezlerine doğru ilerleyecek kadar olgunlaşır. Bir dahaki seferdc ise soktuğu kişinin kan dolaşımına girerek yayılır. Fakat bılim adamları bununla birlikte sıtma bulaştırmayan sineklere de rastlı Sivrisinek i* kaybına çare H yorlar. Oyle sanılıyor kı sıvrısıneklerin bağışıklık sistemındekı belli başlı proteınler parazıtın bulaşmasını önlüyorlar. EMBL araştırmacıları henüz bu ayın başından ıtıbaren sıvrısıneklerın bedenlcrınde parazıtlere karşı etkın olan ıkı protein türü saptadılar. Proteinler sıtma parazitinin, böceğin bağırsağına yerleşmesını onlüyorlar. Mıke Osta ve ekıbı şimdı tam aksi yonde işleyen bir etki tespıt etti. EMBL araştırmacılarının saptadıkları ıkı protein turu, paraziti, gelişımı sırasında sindirim sistemine saldıran sincklerden koruyor. Ve hılım adamları bu etkinin çok guçju olduğunu sanıyorlar. Osta, iki proteini devre dışı bırakınca sınekler bağırsaklarına yerleşen sıtma parazitinin %97'sini etkısiz hale getirmişler. Eğer koruyucu proteınler doğadaki smeklerde de etkısız hale getırilebılirse, parazıtin. boceğın bağışıkiık sistemine karşı hiçbır şansı kalmaz diyor araştırmacılar Science dergisınde. Ancak bilim adamlarının önce proteinleri, sineklerin doğasına zarar vermeden devre dışı bırakmanın yolunu bulmaları gerekecek. skoç araştırmacılar tarafmdan keşfedıl bir yöntem yaşlı insanlardaki zihmsel y kaybını önleyebilecek. Bilim adamları yindeki bir enzımı bloke ederek 22 yaşlı keğin konuşma becerisi ve belleğini öneı ölçüde iyileştirebilmişler. Enzim blokajı ya lıkta zihinsel yeti kaybından sorumlu ol belli başlı steroit hormonlarının aşırı dere de artmasını önlüyor. Edmburgh Üniversitesi'nden Jonath SeckTm konuyla ilgili araştırma yazısı PN dergisinde yayımlandı. Kortizol, kortizon kortikosteron gibi hormonların da dahil duğu glııkokortikoitler her şeyden önce racığerdekı karbonhidrat oluşumunu ve k şekeri sevıye.sıni ayarladıkları gibi hağışık sistemini de etkiliyorlar. Beyın ve beden organlar arasındaki karmaşık ilişkinin boi ması bu hormonların üretiminde düzensiz lere yol açabılıyor. Ve bu tür oynamalara k şı örneğm anıların uzun vadeli olarak de lanmasından sorumlu hıpokampus özellı de duyarlı bir reaksiyoıı gosterir. Glukoko koit seviyesi devamlı yüksek kaldığı taktiı hipokampüs hucreleri ölür. Beyindekı glukokortıkoıtlerı yenile> enzim bloke edıldiğinde glukokortikoit sı yesi düşüyor. Bu olunılu etki sadece dort 1 ta içinde ortaya çıktığı gibi herhangi bir j etki de yaşanmamış. Seckl şimdi sonuç] daha kapsamlı çalışmalarla kontrol edec Sonuçların kamtlanması halinde yaşlılıkta hinsel yeti kaybına karşı etkili bir terapi; geliştirilebileceği sanılıyorlar. I Takiyüddin ve Tycho Brahe Hocalarım Osmanlı gökbilimci Takiyüddin 1521'de Şam'da, Danimarkalı gökbilimci Tycho Brahe 1546rda Skane'de doğarlar. Takiyüddin hocamız Mısır ve Şam'da döneminin tanınmış hocalarından fıkıh, hadis ve tefsir dersleri alır. Tycho hocamız ise Copenhagen ve I.eipzig üniversitelerini bitirir. Takiyüddin hocam Mısır ve İstanbul arasmda dolaşıp bilgi ve görgüsünü arttırırken, Tycho hocam, 1566'da daha öğrenciyken burnunu soktuğu bir iş yijzünden düelloda burnunu kaybeder. Artık hayatı boyunca altin ve gümüş karışımı bir takma burunla insan içine çıkacaktır. Bazı tarihçiler, Kanuni Sultan Süleyman'ın Tycho'nun burnunu yitirdiği yılın ertesinde Galata'da, büyük olasılıkla Galata Kulesi'nde, bir gözlemevi kıırdurduğundan söz ederler. Asıl gözlemevini, matematik ve gökbilim konularında yeteneğini kanıtlayan Takiyüddin hocam 1570te İstanbul'a yerleştikten biraz sonra kuracakür. Aynı yıl Tycho hocamız da Avrupa'daki turlama nnı tamamlayıp Danimarka'ya yerleşmiştir. Kral II. Frederick'in izni ve desteğiyle Hven Adası'nda Avrupa'nın en iyi gözlemevini kurmaya girişir. Padişah III. Murat efendimiz ise 1575'te Takiyüddin hocamıza İstanbul'un Cihangir semtinde Do ğu'nun en gelişmiş gözlemevinin yapılması ıçın izin ve ödenek verir. Bu eşdönemli eşsiz iki bilgin hocamız kurdukları gözlemevlerinde en yeni ve z e n gi n gözlem aletlerini tasarlar, yapar veya yaptmrlar. Derken, yıl 1577, bir kuyrukluyıldız belirir. Ertesi yıl hem Avrupa'da hem de İstanbul'da veba salgını başlar. Salgın ile gözlemevi arasında bağlantı kuran Osmanlı'nın tutucu çevreleri, işi azıtıp Takiyüddin hocamız ve gözlemevi çalışanlarının geceleri "meleklerin bacaklarını gözlediklerine" ilişkin söylentiler çıkartırlar. Şeyhulislam Kadızade Ahmet Şemsettin Efendi de 890/14 1 0 Nisan 2004 bu görüşleri destekleyince, padişah emreder, donanma komutanı Kılıç Ali Paşa 22 Ocak 1580'de gözlemevini topa tutar. (Bundan sonra Takiyüddin hocamıza ne olduğunu ben bilmiyorum. Bilen beri gelsin.) Heyhat! Tycho Brahe hocamız, imparator astroloğu unvanıyla, çalışmalanna bir 2(1 yıl daha devam edecek, astronomiyi geliştirecek ve Johannes Kepler gibi bir bilginin yetişmesine destek olacaktır. Astroloğunu kriz anlarında yanında görmek isteyen Kral II. Rudolf, Tycho Brahe'yi yanına, Prag'a çağırır. Şehre taşınan Tycho hocamız sık sık soyluların çalgılıiçkili davetlerine de taşınır. i:i Kkim 1601 'de katıldığı bir partide, sırf görgü kurallarını çiğnememek için dişini sıkar ve çok uzun süre çişini tutar. Bu ölümcül bir hata olur ve zavallı Tycho hocamız 24 Ekim 1601'de "bağırsak humması" yüzünden hayata veda eder. Kıssadan hisse: Astrologlar partilere katılmadan önce kendi yıldız fallarına daha dikkatli baksınlar lütfen! * ** Aziz okurlarımın bu konuyla ilgili mutlaka okumaları gereken kaynaklar şunlardır: J. R. Voelkel, Yeni Gokbılim: Johannes Kepler, TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları, 2002. Urungu Akgül, Takiyüddin ve İstanbul Rasathanesi, TÜBİTAK Bilim ve Teknik, Şubat 1997.