Katalog

Beyin Araştırmaları GönüldenBilime Ahmet Inam Muğla Unıversıtesı rektoru, sevgılı dost Şener Oktik unıversıtesınde 'anlam sağlığı' ılstune bır dızı konuşma duzenledı Felsefecıler, yazarlar, psıkıyatnstlerden oluşan konuşmacılardan ıl kı bendım 26 Kasım 2004 gunu konuyu merak eden, çoğunluğu öğrencılerden oluşan bır topluluğa "anlamlarla yaşamanın anlamı" üstune konuşmaya çalıştım Neydı yaşamımızın anlamı7 Nereden gelıp nereye gıdıyorduk7 Hangı anlamlarla yaşıyorduk7 Yaşanlılarımızı yoğuran anlamların ayırdında mıydık?Anlamsız bıryaşam olabılır mıydı? Anlamları nasıl edınıyorduk7 Anlamakla, anlamlarla yaşamak arasında basıl bır bağ vardı7 "Yalancı" anlamlarla yaşamak nasıl bıryaşama gotürurdu bızP Ûzel olarak, bız akademısyenlenn anlam sağlığı ıle sorunları var mıydı7 Hele hele can alıcı bır soru olan "anlam sağlığının" ölçutlerı nelerdı7 Anlamca sağlıklı ınsan neye benzerdı7 Anlam hastalıklan nasıl hastalıklardı, nasıl sağaltım sağlanabılırdı7 Sorular uzadıkça uzadı Doğaçlama, ılk bakışta dağınıkmış ızlenımı veren bır konuşma yaptım Sık sık başvurduğum bıryöntemle, sanal bır dınleyıcımın bana "anlam sağlığı"gıbı bır kavramın, anlam sağlığını bozup bozmadığını sorduğunu soyledım Doğrusu bır konuşmamda, genç bır arkadaşın "anlam sağlığı" gıbı bır kavramla yapılacak ırdeleme ve lartışmaların felsefeye aykırı olup olmadığını sorduğunu sbyledım Böyle bır soruyu soran olmamıştı, ama her zaman sorulabılırdı Ustelık, bır genç arkadaş Muğla'da bu sorunun taşıdığı olası dayatmalardan, totaliter, tavırlardan dem vurdu Kafamızdakı sağlık ölçutlerını ınsanlara dayatarak, onlara "senın yaşamının anlam sağlığı bozuk" dıyebıleceğımızı ılerı surdu "Sağlık" hele hele "anlam sağlığı"normatif bır kavramdı Insanların sahıp oldukları anlamları değerleri, neye dayanarak, hangı hakla, "sağlıksız" sayabılırdık? Onlan yargılama hakkını nereden alıyorduk? Felsefe bır tartışma, sorgulama alanıydı, bır dayatmalar krallığı değıl1 "Ey ınsanlar felsefe sıze yaşama şoyle şbyle anlam vermenızı buyuruyor" dıyebılır mıydık? Felsefe buyurgan olabılır mıydı7 Ahlak, estetık gıbı alanlarda, erdemın, guzellığın ölçutlerı verılıyrodu belkı, ama dayatılıyor muydu bu olçutler? Mantık orneğın, hangı ınsana, ne hakla, hangı durumlarda, "doğru duşunmek ıçın boyle duşuneceksın" dıyebılırdı? Paradoksal olan nokta, tuhaf bır bıçımde şu ıdı Çağımın anlam bunalımları yaşadığını duşunduğum ınsanına, anlam dunyasının özgurluk pencerelerını, bagımsızlık kapılarını göstermeye kalkarken onu anlam dunyasını talırıp etmeye mı çalışıyordum? "Orneğın" demıştı, bu genç arkadaş, "bır baba ıle oğlu, koylukyerde "olanca masumıyetlerı ıçınde"kuş avlayarak mutlu olduklarını, anlamlı yaşadıklannı söyluyorlarsa, onlara yaşadıklarının anlamsızlığını söylebılır mıydık? Amerıka, alıp başını, "ey dunya sıze anlamlı bıryaşamın kucağını açıyorum, benım koyduğum anlamları ızleyın" dıyebılır mıydı7 Elbette elbette hayır1 Anlam dunyamız kendı bılıncımız ve ırademızle kendımıze yakışan anlamları edinmek, oluşturmak sorumluluğunu taşıyorsa sağlıklı olabılırdı Yalnız bıreylerın değıl, toplumların, loplumlardan oluşmuş daha btıyuk toplumların kulturlerlenn anlam sağlığı vardı Kendı yaşam bıçımıze, geçmışımıze, geleneğımıze ınanışlarımıza, değerlerımıze, yakışan anlamları bulup, keşfetmek, oluşturmak ınsan olmanın baş koşuluydu Sağlıklı anlam dunyaları birbirleriyle ve gerçeklikle, olgularla sağlıklı ıletışımlerle oluşturabılırdı Felsefe buyurmaz, onerır Yıllar önce tartıştığım "bır resını olarak felsefe" kavramıyla felsefenın bu öneren yanını vurgulamıştım "Anlam sağlığı felsefeye aykırı mı7" sorusu, normatif, kural koyan, buyuran bır felsefe anlayışını kabul edıyor sankı Elbette, her soyledıgınız lelsefece değerlı değıldır felsefenın bır geleneğı zaman ıçınde oluşmuş saygınlık ölçutlerı vardır yıne de felsefe, "ıhtıyatı elden bırakmayan" farklı onerılere açık sureçler ıçeren bır etkınlıktır "Anlam sağlığı" kavramıyla felsefede neyın başanlabıleceöını zaman ıçınde goreceğız, kaldıkı, anlam sağlığı yalnız felsefenın degıl tıbbın muhendıslığın, doğa ve toplumla ılgılı bılımlenn ortaklaşa çalışabıleceğı, dısıplınlerarası bır çalışma alanıdır 'Anlam sağlığı" kapalı bır kavram değıl, açık bır kavramdır Bundan dolayı onun hakkında daha söylenecek çok şey vardır çok güçlü 'Anlam Saölığı Felsefeye Aykırı mı? FELSEFEYE AYKIRI MI? ılaçların gerçekten de etkılı olduğunu gosterıyor Ilaçlar beynın uyarılmasını onluyorlar Fa kat ne var kı bu etkı çok az ınsanda ışlemekte Alkol bağımlılıgı çok karmaşık ve bınlerce mozaık parçasından oluşmakta dıyor Mann kramplarla tepkı vermeyı oğrenıyor ALKOL BELLEĞİ ETKİN Ilaçlar akut evrede alkolle oluşan kaosu geçıcı bır sure engelleyebılıyorlar fakat u/un vddede, alkol alınmadıgı lıalde bıle "alkol belleğı" etkınlıgını surdurur ve bırçok hdstanın yenıden ıç kıye bds.lama.sma neden olur Bazen bır meyhane nın onunden geçmek bıle beyınde kayıtlı alkol ıs teğının engellenemez bır şekılde uyanması ıçın yeterlıdır Goruntu teknıklerı sayesınde alkol bağımlısının beyındekı etkınlıkler açık bır şekılde ızlennıekte Bır alkol bağımlı.sına bır bıra bardağı ya da bır rakı şışesı gosterıldığınde on beyınde heye canların ışlenmesınden sorumlu bır bolge etkınleşmekte Hasta bu durumda reaksıyon gosterdıgını bıle hıssetmez Iş bu kadarla da kalmıyor Bu beyın bolgesı ne kadar çok etkınleşırse, hastanın yenıden bağıınh olma rıskı o denlı yuksektır Kongreye katıldn M)() bılım adamından çoğu Amerıkalıydı Bagımlılık araştırmaları ıçın yılda 1 5 mılyar dolar ayrılmakta Anıerıka'da Bu yuzden de kongrede, Anıerıkalı bılım addmlanndan ılgınç gelışmeler beklemyordu BEYİN ARAŞTIRMALARI Kongrede, beyın drdştırnidlanndan eldc edılen bılgılerın dahd çok alkol bagımlılığıyla ılgı lı olması dıkkat çekıcıydı Bunun nedenı şu Alkol bagımlılığı dıger bagımlılık veya ruhsal lıastalıklardan çok daha uzun bır suredır, zayıf ıradelı kışılık yapısını ışaret eden tamamen psıkolojık bır sorun olarak gorulduğunden, alkol bağımlılıgı araştırmaları, orneğın depresyon bılımınden 20 yıl kddar gerıde kdlmıştır Beyın araştırmalaıındakı gclışmeler sayesınde alkolun noronldr ve beyın u/erındekı karşılıklı etkının eroın veya morfin gıbı uyuşturucular dan çok ddha karmdşık olduğu anlaşıldı Bu uyuşturucular ydlnızcd sınır hucrelerı uzerındekı bellı bdşlı reseptorler uzerınde etkılı olmalarına kdrş,ın alkol çok sayıda reseptor uzerıne yerleşerek her reseptor turunu farklı şekıllerde etkılemekte Bu şekılde de beyın hucrelerının ıletışım lcrınde katkısı bulunan yu/u aşkın uyarı madde sının .sısleını altust oluyor U/un sure alkolun et kısınde kdldn beynın reakbiyonları degışıyor ve honunda alkole karşı, ellerın tıtremesı, yuk.sek kalp atışı panık atak ve epılep.sı nobetıne benzer YÖNTEMDE DEĞİŞİKLİK Bırkd(, yıldan bu vana aşırı alkol alımı yu zunden beyındekı sınır hucıelerının oldugu anıa yenılenebıldıgı sanılıvordu Anıerıkalı bılım adamları şımdı aşırı alkolun beyın hutrelerıııdekı yenı leme surecını de engelledığını buldular Fakat bu sureç alkol alımına son verıldıgı taktırde yenıden ışlıyor ve sınır hucrelerı yenılenebılıyor Almanya'dakı Salus Klınıgı uzmanldrı kongreden edındıklerı bılgıler dogrullusuııdd tedavıde bazı degışıklıkler yaptılar Alkol tedavısı gelecekte çeşıtlı elemenllerın bır kombınasyoııundan oluşacak Daha kısa surecek olan klınık tedavısını ayakta tedavı ızleyecek Bu aşamada ılaçlardan yararlanılacak Bu uygulanıa masrafları duşurecegı gıbı hastaların aılelennden ve ışyerınden çok Idzld avrı kdlmaddn kendı çevrelerınde de bagım lılıktan u/<ık durmayı oğrenmelerını saglayacak Die Zeit 41/2004 Nilgün Özbaşaran Dede 925/7 11 Aralık 2004 FELSEFE, BUYURMAZ, ÖNERİR