Katalog

TartışmaEditöre mektup 'Çevre mi Ekoloji mi?' bağlamında ekolojik bilinçlenme lasımın ekolojının ıçıne sokulmasıyla Ekolojik sorunlann giderek içinden çıkılmaz bir hal aldığı yozlaşnıası giinümüzde, bu sorunlann çö'zümü için uğraşan bilim insan ekolojının getırecektır tehlıkesını de be raberınde larının "ekolojik" bir bakış açısıyla bu konulara yaklaşmalan ÇEVRE Mİ EKOLOJİ Mİ? bü'yü'k önem taşımaktadır. 1 Uzlaşma çok sesliliğe, o ise 'kısa ifade becerisine' bağlı uşunen, soran ınsanlarımız ıle bunların duşuncelerını taşıyan ıletışım kanallarının sayısı arttıkça bir sorun ortaya çıkmaya başladı: zaman ve/ya yer yetmezlığı1 TV kanallarındakı tartışmalarda zdman yetmezlığı açıkça goruluyor Tartışma yonetıcilerı dahıl tum katılımcılar zamanın yetmezliğınden yakınıyorlar, zamanın bir bolumü de bu yakınmalara gıdıyor Zamanın sabıt, yazılıp soyleneceklerın artması sonunda doğmuş gıbı gorunen bu sıkışmanın esas nedenı bir başka gerçekte saklıdır Sozcuklerın, ne anlattıklan uzennde fazlaca duşunmeden kullanımı Bu, ıfade edılmek ıstemlenlerın bir turlu anlatılamayışına, o da donerek sozlerın uzatılmasına yol açmaktadır Aynen, ışlevını yapamayan organların giderek ırıleşıp hastalanması gibı, sozler de giderek uzamakta, uzadıkça da anlam yukleme zorunluğu azalmakta, bir yandan dd anldm yuklemek zorlaşmaktadır kolojik bakış açısı, butunsellık yaklaşımıyld ozdeşleştırılebılır Doğdl ekosıstemler o kadaı kar maşık sıstemlerdır kı, sadece bir değışkenın ele alınıp ıncelendığı mdırgemecı ıkı boyutlu yaklaşımlar, sorunlann tespıtı ve çozulmesı bir yana yenı sorunlar doğurabılrnekledır E Ancak çogu kez ekosıstemlerın surdurulebılırlığını tehdıt eden teknolojıdekı ılerleme hırsı nedenıyle, msdtıoğlu dogal ekosıstemlerı ılgılendıren bir faalıyette bulunurken, butunsel yaklaşımın zahmetlı yollarına gırmek yerıne, yalnızca mdırgemeu yaklaşımın sığ su larında dolanmakta bir sakınca gormemektedır Ulkemızde, ne yazık kı, çoğu kez ındırgemeu 'çevrecı' yaklaşımların, ekolojik bir perspektıfe .salııp olduğu mancı yaygınlık kazdnmıştır Ru ınanışd gore, "çevrecı" olmak lyıdır, "ekolojıst" olmak kotudur, 'ekolojıstlık" radıkal bir soylemdır ve ancdk bdzı uç kesımler tardfınddtı dıle getmlır Ekolojının algılanmasınddkı boyle bir sorımun mevcııdıyetının temel sebeplerınden bırı ğe rek temel eğıtım Mstemımız dekı gerek.se gunluk yaşamdd eğıtıcı rol oynaydn gorselydzılı bdsındakı "çevretı1 ydklaşımlarm yoğunluğudur ması, ulkemızdekı ekolojik anlayışııı ne durumda olduğunu acı bir şekılde gostermektedır Sahıp oldugu butunsel yaklaşım lar, ekolojının sosyal bılımlcr alanında da yeşermesını sdğldmış ve .soıı bırkaç on yılda "sosyal ekolojı"nın ortaya çıkmasıyla sonucjdnmıştır Gunumuzde sosyal bılımler alanında ekolojıst yaklaşımların olması da, bılım alanında olduğu gıbı bir zorunlu luktur Antak, çoğu kez, sosyal bılım lerde ekolojının doğa bılımlerınden farklı anlaşılması sonucunda, ekolojının kavramları ınsan merkezlı yaklaşımldrld ozdeşleştırılmektedıı SOSYAL BİLİM VE EKOLOJİ "Çevrehılım' olgusu da ekolojı Işte "Çevıe mı Ekoloji mi "' adlı yapıt dd bu noktada kurtarıcı olarak devreye gırmektedır (Çalguner, 2003) Kıtap degışımı kabul edemeyen ve kendı dogmalarında takılıp kalmış akademısyenler topluluguna bir cevap nıtelığı taşımaktadır Unıversıtedekı duşunsel kırlılığı kamuoyunun gundemıne getıren ekolojıst duşunceye sahıp bılım ın sanlarıyla salt çevretı akadenıısyenler arasındakı zıtlığı tum çıplaklıyla goz onune seren yazar, yapıtında ekolojının duşunsel ıdeolojılerle (Marksızm, neolıberdlum, Kemalızm, anarşizm ve fa şızm) ve felsefı yaklaşımlarla (pozıtıvızm, romantızm, gerçekçılık, tao felsetesı) olan ılışkısıne surukleyıcı ve bırbırlerını butunleyıcı bir bıçımde yer vermektedır. D ÖNCE AKADEMİSYENLER DÜZEYİNDE Kıtapta duşunsel ıdeolojıler de eleştırılerden nasıbını almaktadır Marx'ın ekolojıst soylemlere sahıp oldu ğu ancak Marksıstlerın konuyu yeterı kadar ıçselleştıremedıklerı ıçın bunu goz ardı ettıklen belırtılmekte, Neolıberalızm'ın ıse tum "çevrecı' yonlerı kısa bir bolum altında ırdelenmektedır Boochkın'ın "Toplumsal Ekoloji" kuramınm, gerçek ekolojıst yaklaşıma yakın bir duşunsel ekol oldrak belırgın leştığını belırten yazar, lıberal ve sosyalıst duşunce akımlarını butunleştıren Kemalızm'ın ekolojıst paradıgma ışığı altında akılu paradıgmanın çok otesınde bir 'ustbılınç" devrımını Turkıye'ye yaşattığına değınılmektedır Unıversıtelerımi7dekı akademısyenler arasında az sayıda bunu başarabılmış bılım ınsanlarımız mevcutsa da, çevretı' soylemın akademısyenler ara sında ne kadar yaygın olduğunu gor mek 7or degıldır Eğer ekolojik bılınçlenmeden, halkın ekolojik eğıtımınden bahsedıyorsak, bunun oncelıkle akademısyenler duzeyınde gerçekleşmesı gerektıgı de açık bir şekılde ortadadır Çağatay Tavşanoğlu Hacettepe Unıverbitebi Bıyolojı Bolıırnıı Ekoloji Anabılım Dalı Kaynakça Anonymous Rokı Çalguner T 200) (,evre mı Ekoloji m ı ' 1948 (.evrebılım Nobel Yayın Dagıtım 104 sayfa Ankara Kcleş K Hamamu C lmtSe Kıtabtvı 3h8 sayfa Ankara 2004 V Ulu>>al Ekoloji ve r ÇEVRECİLİK VE EKOLOJİ Ancak lıalk tardfmdaıı lyı nıyetle yaygın olarak kabul goren çevrecı yaklaşımların bılımsel alanda da bılerek ya da bılmeyerek ekolojıye sokıılmak ıstendıgı de gorulmektedıı Bılım ala ıııııda Turkıye'dekı ekolojının algıldiı niıi sorununun yan.sıma.sını 58 Ekıın 2004 tdrıhınde duzenlenen V Ulu.sdl Ekoloji ve Çevre Kongresfndekı sunumlara bakarak gormemız mumkundur (Anonymous, 2004) Kongrenın bir ekoloji kongresı olmasına karşın, sunumldrm çoğunun çevre muhendıslığı tar/ında çalışmaldr ıçermesı duşundurucudur Çevreyle ılgılı ydpıldn çahşmalar da kendı çapında değerlı olabılır, ornegın atıksu arıtımı, çop depolama alaııları vb konular çevre muhendıslığı aysmdan onem arz edebılır, ancak ekoloji kongresınde dgırlıklı olarak bu tıp konuların sunul nın rulıuna avkıtı olarak bu ınsan merke/!İı yaklaşım teıiKİınde kendıne yer bulmaktadır Bazı sosyal bılımuleıın ıs rarla kullandığı "Çevrebılım" olgusu ıle kastedılen tam olarak ekoloji bılınıı yadd çevre bılımlerı degıldır, bu terım Turkçeleştırme kaygısıyla da ortaya atıl mamışlır Savunucuları tarafmdan, ekoloji ve çevre bılımlerının yontem ve ılke ortaklıgının saglanmasıvla bırleştırılmesmden oluşan bir bılım dalı oldugu ıle rı surulen "Çevrebılım' (Keleş ve lla mamcı, 1998), aslında yalnızca duşsel bir bılım dalı olmaktdiı oteye gıdeme mektedır Çunkıı, ekolojıyı ekoloji ydpan, yontemsel ve ılkesel dnlamda çevreyle ılgılenen dıger bılım ve sosyal bılım dallarından farklı olarak butunsel yaklaşımı kullanınasıdır Dolayısıyla, ekoloji ve çevre bılımlerının tek bir potada toplanarak ' Çevrebılım" olaıak adlandırılması, ekolojının sahıp oldugu yontemsel ve yorum sal dvantajların ortadan kalkmasına yol açabılecegı gıbı, ın.saıı nıerke/clı bir yak Yazılı ve sozlu ıfadelerın anlatım guçlerinın artması, olabılecek en kısa formlarına ındırgenebılmesıne bağlıdır "Kanonık ıfade" denılebılecek bu "kısa ıfade becerısı", yazılı ve sozlu anlatımlarda kullanılan sozcuklerın anlam alanldrının tam farkındalıgı ıle hıçbır tekrara ya da sayıp dökmeye yer verılmemesı gıbı ıkı basıt kurala dayalıdır Onemlı konularının hemen hıçbırısinde uzlaşmaya vardiridmış oldiı toplumumuzda, gereksındığımız çokseslılık ancak kısa ıfade becerısı yoluyla sağlanabılır Soyleyıp yazacaklarını olabılecek en kısa forma sokmaya zorlanan bırçok onemlı ınsanımızın elının ya da dılının tutulduğunu, çunku soyleyıp yazmaya dlıştıkldrının buyuk bolumunun dolgu malzemesı olduğu hayretle gorulecektır Ulke gundemını oluşturan sorunlann ırilığı karşısında boyle bir sorun onemsızmış gıbı gorunebılır. Ama Yunus Emre bunun ne denlı onemlı olduğunun farkına varmış, bızlerı uyarmaya çalışmaktadır "Sozunu bılen kışının Yuzunu ağ ede bir soz SOiSunu pişırıp dıyenın İşini sağ ede bir söz Soz ola kese savaşı Soz ola kestıre başı Soz ola ağulu aşı Balıla yağ ede bir soz Kışı bile soz demiııi üemeye sozun kemını Bu cıhan cehennemını Sekiz uçmağa ede bir soz" Tınaz Titiz tinaz@ttnet.net tr (,evre Kongrtsı Rıldırı f)zet Kıtabı >8 Hkım 925/21 11 Arahk 2004