Katalog

Zümrütten Akisler Tüberküloz tanısı artık daha hızlı ve güvenli A.M. Celal Şengor Angıtlar ve dinozorlar hakkında Doğa bılımlenyle uğraşmak ne buyuk keyıftır bılemezsınız Bır yandan doğa ıle ıştıgal etmek ınsana tasvırı çok guç bır haz, tatmın hıssı ve coşku verır Dığer yandan, doğa bılgısınden nasıbını almamış garıbanı seyretmek (temelde ınsanı uzse de) başlı başına bır komedıdır Ceçenlerde bır akşam yemeğınden sonra Oya ve oğrenam EfrefAylan ıle beraber bızım bahçede Boğaz'ın yakamozlarla ifildayan letafetını 1 seyrederken telefon çaldı Mehmet Sakınç Kopurmus Ulkemızde kendı turunun belkı de son orneğı olan bu kıymetlı "tabııyecı" dostum son derece sakın tabıatlı, efendı ve bılhassa engın sabırlı bır bılım adamıdır (Bu yuzden çok tyı bır oğretmendır de) fakat telefondakı Mehmet'ın sabrının son kırıntılarını da harcadığı bellıydı T jrn 100 yü surdu ancak sonunda hız lı ve guverulır bu tubeıkuloz testı ge kstırebüdık Araştırmacüar yuzyıl onr e Alman baktenyolog Robert Koch mı buldugu starıdart tuberkulın derı testıne bır aJternatıf bulmayı bdşardüdr Bu testte tu beıkuloza neden olan Mycobacterıum tuberculosıs bakterısınden dünan yaklasık 200 pıoteın karısımını kola şınnga edüıyordu Hastalıklı kışılerde bır hafta sonra kırmızı bır ŞLŞ olusuyordu Angıt bir ördek cinsi kuş "Celalcığım, adam 'angut' dıyor elâleme, sonra da daha kıbar olmak maksadıyla bunu 'dınozora' çevınyor Yahu angut, kı bu aslında angıt olarak translıtere edılmelıdır, kazarka da denılen ordek cınsı bır kuştur Kusların aslında dınozor olduklarını bılım oğrenelı neredeyse on sene olacak' Dinozorlar son derece basarılı bır evrımle vucut ısısını kontrol eden tuy dokusunu gelıstırıp hem sıcak kanlı oldular, hem de uçmayı oğrendıler, ka natlı surungenlerden çok daha başarılı canlılar olusturdular Reptılıa (yanı surungenler) ve Aves (yanı kuslar) sınıfları arasındakı taksonomık farklılık lar yok oldu be< Dinozorlar yok olmadı, kus oldu Bunu sağır sultan duydu da bızım yazar takımı henuz oğrenemedı" "Dıyelım kı bu muhterem yazar uygar ulkelerde dergı bayılerınde satılan haftalık Nature, Scıence, Saentıfıc Amencan, Spektrum der Wıssenschaften, La Recherche gıbı dergılere goz gezdırme alışkanhğım edınememış, canım Cumhurıyet Bılım Teknık gıbı gazeteyle bırlıkte bedava dağıtılan bılım eklenne de mı bakmaz hazret7 Kendısı de ustelık "gazetea" Bız bosuna mı yazı yazıyoruz7 Bu dınozor lafının hakaret olarak kullanılmasından artık gına geldı Bız de bunlara devekusu mu desek acaba7 Basları kum ıçınde cahılâne ahkâm kesıyorlar Fakat bu, dınozoru tahkır ıçın kullanmak kadar haksızhk olur Zavallı devekuşu bası kum ıçındeyken âlımlık taslamıyori Hem zamanının en populer (ve onemlı1) bılım olaylarına bıgâne kal, hem de gel memleketın ıdaresınde ahkâm kes, uygarlık karşıtı ıcraata kalkanlara alkış tut Pes, vallahı pes Kımı AvusturyaMacarıstan Imparatorluğu toprağı Calıçya'yı Osmanlı toprağı sanar, Yemen'de uç serguzeştçı sersemın Alman polıtıkası peşınde nıce gençlerımızı yıtırdığımızı unutur, kımı kuşla dınozoru ayrı şeyler zanneder " Ote yandan hafıf şıddetlı bu teaksıyo na pozıtıf bır sonuç olarak guvenmek bıraz oznel olabılıı Dahası BCG aşısı ol muş kımselerden yanlış olarak pozılıf sonuç almabı lır Ozetle bır sonuç elde etmek ıçm bır hafta sonra yenıden doktora qıden hastalar ıncclenmelıdıı ve bunu hıçbır hasta buna Zdhrnet elınez EL1SPOT adlı yeuı test daha oncekı testlerın aksıne hastalıkla savaşan beyaz kan hucrelerıne dayanıyor Tuberkuloz hasta ldrınddkı T hucıeleıınden bırkaçı M tuberculosıs bakterısme karşı hassdslular ve bu bakterıyle karşı ldşüklaımda çok fazla gama ınterferonu denılen bagışıkhk habercısı pompalarlar Oxford'dakı John Raddıffe Hastanesı nden Ajit Lalvani üe ekıbı bu hucrelerı tespıt etmek ıçın kan ornegmdekı beyaz hucrelerı ayırdı Araştırmacüar daha sonra bu hucrelerı yalnızca M tuberculo sıste bulundugunu ve dıger bılınen tum aşüarda ve aynı tur mıkobakterılerde var olrnddıgmı saptadık lan 2 proteınle etküeştırdı Karışım ıçı gama ınterfe ron pıoteınını tutan dntıkoılaıla kaplı bır kap ıçınde 1 gece bekleüldı Interferon antıkor tarafindan tutul dugunda parlak mavı noktaldr yaratır Aidştumdcüar bunu saptarnak ıçm kansı ma bır boya ekledıler Lalvanı "Heı bu mavı nokta hassaslaştuılmış T hucresının bulundugu yerı gosteren bır parmak ızı dır dıyoı Yenı test Leıcestershıre da 2001de belıren bır tuberkuloz salgınında eskısıyle kıyaslandı Elde edılen sonuçlar aknger rontgenlerı ve tukuruktekı tuberkuloz müaobu ıçm gerçekleştırı len testlerle de ıkmcı ke? denendı 535 ogıencıden 121 me hem EIİSPOT hem de eskı testlerle tanı kondu Ancak yenı test eskısı tarafmdan tespıt edı lemeyen 26 vaka ddlıa saptarken pozıtıf sonuç verılen 34 çocugun da aslında hdstdlıklı olnıadıkldrıru belırledı (The Lancet sayı 361 s 1168) Test tuberkuİ07 teşhısını hızlandırsa da bu hastalıgın hızlı ve kolay bır tedavısı halâ bulunmu yoı Tedavüer genellıkle 6 ay sunıyoı ve hepsı de bdşdiıyla sonuçlanrruyoı New Scıentıst 19nısan Bilge Eser Roma nasıl çöktü? Mehmet daha pek çok soylendı, aymazlığın genetık temellennın olup olamayacağını bıle konuştuk Sonra bahıs konusu yazara bır mektup yazdığını da soyledı (dınozorlara ve kuşlara yer ayırdı mı bılmıyorum mektubunda, zıra yazann polıtık goruşlerıne de çok ıçerlemıstı) Mehmet'ı uzun uzun dınledım Kendısıne hak verdım, ama şunu da hatırlattım Bahıs konusu yazar, Mehmet'ın gormeyı arzuladığı entelekuel merakı, bılım terbıyesını, kultur temelını sergıleyebılseydı, zaten o fıkırlerı besler, o yazdıklarını kaleme alır mıydı7 Bılımı temel almak ısteyen bır ıdeal, su andakı hukumetımızın ıcraatına hosgoruyle bakabılır mı7 Bılımı bılen bır kışı, unıversıtelerımızın, TUBlTAK'ın, Maden fetkık ve Arama Cenel Mudurluğu'nun hedef oldugu hucumlara tahammul edebılır mı7 "Başka dunyaların ınsanlarıyız Mehmetağım" dedım "Bızım dunyamıza akıl, bılgı ve muhakeme egemendır Sana bıldığm Porfırıus'un Hrıstıyanlık eleştınsını getıreyım Onu bır kez daha dıkkatle oku Koca Roma nasıl çoktu, orada, Porfırıus'un aklın yerıne hıssı, elestırel duşuncenın yerıne ınana, bılgının yerıne dogmayı koyanlara karşı canhıraş ısyanında ne guzel dıle gelır Bu sana bır tesellı olur mu bılemem, ama bızler bugun Porfırıus'un durumundayız Anaksagoras Atına'dan Sokrates benzerı yobazlarca kovulmadı mı7 Buyuk adam omrunu Lapsekı'de umıtsızlık ıçınde bıtırdı Sonra Sokrates'ın Atına'sına ne oldu7 Kızdığın zevat bunları bılır mı sanıyorsun7 Zaten bılseler, bılım temellı eğıtıme yapılan hucuma bırak sessız kalmayı, destek venrler mı7 Onlar bır zamanlar bır başka dının murıtlen değıller mıydı7 "Ceçen gun yazdım ya bır kez duşunmeden ıman etmeyı alışkanlık halıne getırmeyegor Artık bır daha elestırel, yanı bılımsel duşunmek ıçın ınsanustu bır çaba sarfetmen gerekır kı, bu her babayığıdın harcı değıldır Sanırım kızdığın kışılere aamak gerekır aslında Ama onlara sağlam bır doğa bılgısı verememeış olan bugunku uygarlığımız da bence sorumludur Dunyayı tanımayan, onun ıçınde adam gıbı yaşayamaz Ya depremde ezılır, ya da sosyal çalkantılarda Bılım, Mehmetağım, halktan çok koptu Sen ıkıde bır hatırlatmaz mısın bızlere Danvın'ın meşhur eserının herkes ıçın yazılmış, ustelık altı baskı yapan bır populer bılım kıtabı oldugunu7 (john Murray ne para kırmıştı satıştan) Bızım de bu kızdığın zevata ulaşabılecek bılım yazmamız gerekıyor" 500 Euroluk peynir Italyan ve Belçıka restoranlarında kılosu S00 euıoyu aşan yeru bır lezzet sunul makta Değerlı gıda urunu Isveç ın Norı land bolgesmde ku/ey Avrupa ulkelerı ne ozgu m bır geyık tunı olan mus (Alcas Legasteni kalıtımsal Tıp düınde legasteni olarak bümen okuma yazrna zorlugunun genlerdekı bır bozukluga baglı oldugu dolayı sıyla da kalıtımla geçebüecegı büdırıldı Iınlı bılırrı adam lannın Proceedıngs of the Natıonal Academy of Scıences (PNAS) deıgısınde yayımlanan arastırma yazüaıma gore on kışıden bırı okurna ve yazma guçlugu çekıyoı Helsırüa Unıveısıtesı ne bağlı Karolınska Enstıtusu nden Juha Kere ve ekıbı legdstenıden DYXC1 genuıın sorumlu oldugunu buldulaı Bu lahatsızlığın bulundugu ?0 Fın düesmın mce lenmesı sırasmda soz konusu genın hatalı oldugu saptan mış Bdzı durumlarda kopuk olan gen bazı durumlarda dd yanlış bolgede bır "dur sınyalme" sahıp olabüıyor Ancak bılım adamlan okuma ve yazma zorluğunddn sotumlu olan başka genlerm de bulurıdugundan emınler Elde ettı gımız verüere gore DYXC1 genınm doguştan varolan legastenı ıçm aday gen olarak gonılmesı gerektıgı sonucuna vdidık" dıyor Kere Kere dyrıca bulguldrddn yenı yontemlerın gelıştınl mesınde de yararlanüabüecegı kanısmda ve okuma yaz ma guçlugunun gen testıyle eıken teşhıs edümesıyle gen dekı bozuklugun üaçla gıderüebılecegını umuyoı Daha oncelerı legdstenının beymdekı bügüerm ıslenmesınde nıeydana gelen bır degışıme bağlı oldugu saınlıyoıdu Dıger araştırmdldrsa okuma yazma guçlugu çekenlerde okurrıa suasmda sag beyın yarısınm 'normal msaıüdidd ıse sol beym ydrısırun etkuüeştıgını gostermıstı alcas) sutunden uretılıyor Sekı? yü once ılk geyık çıftlıgmı kuran Christer Johanssonuıı açıklamasma gore yag ve protem açısmdan zengın olan kure bıçı mındekı peynir ınek peynırmden daha lezzetlı ve beyaz peynırın ekşımsı tadını hatırlatmakta Altı kışüık bır parfe Isveç te lb euıoya satüan bır porsıyonluk geyık peynırıyle yapüabılıyor Çıftlıktekı geyıkler heı yıl 25 000 tuııst tarafindan zıyaret edılmekte