Katalog

Pıref H Okkeş Norbert Wiener Norbert Wıener, 18941964 yılları arasında Amerıka Bırleşık Devletlen'nde yaşamış, "sıbernatık" adı verılen bılımdalının kurucusu olmuş, MIT'de bolum başkanlığı yapmış saygın bır bılım ınsanıdır Aslen ma tematıkçı olan Prof Norbert Wiener, kontrol kuramı, oz ve karşıılışkı (auto ve crosscorrelatıon) tonksıyonlarının uygulamada kullanımı, ınsan sınır sıstemı ve makıneler uzerıne bılımsel araştırmalar yapmış ve çeşıtlı çığır açıcı kuramlar uretmıştır HeyhaV Prof Norbert Wıener unutkanlığı ıle meşhurdur ve bu konuda çok sa yıda oyku anlatılır Prof Wıener, bır gun arabasına atla yıp yakınlardakı bır başka unıversıteye konferans vermeye gıder Konferansını bıtırıp çıktığında arabasını nereye park ettığı bır turlu anımsayamaz Hatta, arabasının ne marka olduğunu bıle hatırlamaz Oturup otoparktakı butun arabalarm aynlmasını bekler Son kalan arabaya kı bu artık kendı arabasıdır bıner ve evıne doner * * * Bu kez Prof Wıener'm Yale Unıversıte sı 'n de konferan sı vardır Arabası na atlar ve aşağı yukarı 200 km'lık yolculuk ya par Lakın konferans bıtımınde arabasıyla geldığını unutan Wıener otobuse atlar ve evıne doner Ertesı sabah garajında arabasını bulamayan Prof Wıener polıse başvurup arabasının çalındıgını bıldırır * * * Wıener aılesı yenı bır eve taşınacaktır Bayan Wıener taşınma sırasında Profesor VVıener'ın ışe karışıp, ışlerı lyıden tyıye karıstıracağını bıldığı ıçın, onu taşınma ışının dı şında tutmak ıster ve okula yollar Prof Wıener'ın okul donuşunde, taşındıklarını çok tan unutmuş olacağını tahmın eden Bayan VVıener, bır kâğıda yenı adreslerını yazar ve Prof VVıener'ın cebıne koyar Okula gıden Prof VVıener bır oğrenanın tez sınavına gırer Sınavda bır problem uzerıne tartışma çıkar ve Prof Wıener cebınde bulduğu kâğıda soruyu çozup oğrenaye verır Aksamustu her zamankı yoldan evıne donen Prof VVıener evın bomboş olduğunu gorup taşındıklarını anlar ama yenı evın adresını çoktan unutmuştur 0 sırada, sokakta rastladığı kuçuk bır kıza "ozur dılerım kuçuk bayan, belkı tanıyorsunuzdur, ben Prof Norbert Wıener'ım, eskıden burada oturu yorduk ama taşındık, nereye taşındığımızı bılıyor musunuz acaba7" dıye sorar Kuçuk kız, "evet baba, annem benı senı eve goturmem ıçın yolladı," der (Açıklama bu kısa oykunun doğru olup olmadığı Prof Norbert Wıener'ın kızına sorulmu} ve kızı, oykunun doğru olduğunu ancak babasının onu tanımadığına ılıskın kısmın abartıldığını soylemıştır) Annenin beslenme şekli bebeği etkiliyor Anneniz veya buyukannenızın beslenme şeklı sağhğınız ve gelişıminız ıçın yaşamsal onem taşıyan bırkaç gen, taşıyan genlerı etkılemış olabılır Fareler uzennde surdurulen bazı deneylerde annenin yedıklerının bebeğın bazı ozellıklerını değıştırdığı goruldu a7i genlerınızın faal olup olmamd sı dnnenızın yedıklerıne bağlı ola bılır Fareler uzerınde gerçekleştırılen bu valışmadan el de edılen bu sonuç bes lenme şeklının dogma mış çocuk uzerınde ne derüı etkılı oldbüecegmı gostermesı açısından çok buyuk onem taşıyor Deneyde yenı doojan yavıuldim deıısının ren gı dışı fareye ılave doz olarak yedııılen folık asıt ve B12 vıtamıru gıbı bes leyıu gıda maddelerı yardımıyla değıştırıldı Ayncd bu yavruların obez olma ve şeker hastalıgına y u udiı ma eğüımının daha duşuk oldugu ızlendı Deneyde kontrol grubuna bu üave dozlar yedırümedı Soz konusu farklılıklann yav rulardakı en a7 bır gendekı kalıtsal degışıklıklerderı kaynaklandıgı duşunuluyoı Ayru olgunun msanlaıdd da geçerlı olup olmadığı bıknmıyor Lger geçerlıyse yu murtanın gelışımmde ve embrıyonun ılk evrelerınde annenin beslenme şeklmın duşunuldugunden daha derın etkısı oldu gu anlaşüacak Gen faalıyetmdekı degı şıklıkler yavrularda bazı hastalıklann or taya çıkıp çıkmayacagını belırleyebılır Bu hastdlıklar kanser dıyabet hatta otızm olabılır North Carolınadakı Duke Unıversı tesı Tıp Fakultesı nderı Randy Jırtie ve ekı bının gerçekleştırdıgı araştırma beslen me şeklı ıle epıgeneüks denılen degı şık bır kalıtsallık şeklı arasında çok sıka bır ılışkı olduğunu ılerı suruyor Epıgene tıks adı verılen bılım dalında yavruya ge çen ozellıkler DNA dızdımmdekı değı şıklıklerle açıklanamaz Bılım ddaınları uzun zamandır bazı olası epıgenetık etkıler uzerınde duruyor Sozgelımı 2 Dunya Savaşı sırasında açhk çeken Hollandalı kadınların duşuk kılolu bebekler doguı ılaçlar vıral enfeksıyonldr ve embrıyonun beslenme şeklı olabılır Jırtle ve meslektaşı Robert VVater land beslenme şeklındekı çok kuçuk dozda degışıklıklerm bu metüasyonu et küeyıp etkılemedıgını araştırdı Bunu ogrenmek ıçın farelerdekı agoutı denılen ve derısuım lengını behrleyen gen rnetı lasyon yardımıyla kontrol altına alındı Gen ne kadar çok metülenırse agoutı nın faalıyetı o kadar azaldı Dolayısıyla fare nın derısı gıderek kahverengı bır torıa bunındu Araştırma ekıbı dışı farelerı ıkı gıu ba ayırdı Bır grubu normal gıdalarla be^ lerken dıgen gruba ılave olarak kolın betaırı folık asıt ve vıtamın B12 yedırdı Sonuç beklenıldıgı gıbıydı Daha fazla vıtamın alan annelerın yavrularının derılerı kahverengıye çalıyordu Bu sonuçlar çok onemlı bır gerçegı JU yuzune çıkartıyor dıye konuşan Sydney Unı versıtesı nden Emma Whıtelaw epıgenetık faktorlerın yavrurıun O7ellıkleı uu belırledıgmı ılerı surerek şoyle konuşuyor Be&len me metüasyon ve gen faalıyet lerı arasmda çok sıkı bır ılışkı bulunuyor Arıcak uibaıüaıda da aynı so nuçları alacagımız konusunda bır gdrantı henuz soz konusu değü Eğer beslenme şeklı ınsanlardakı genlerın faalıyetıru belırlıyorsa bazı has talıklann nıçm ortaya çıktıgı da açıklan mış olacak Jırtle bu konuda şoyle konu şuyoı Bazı ınsanlar astırn ve otızm gıbı hastalıklann nıçm arttıgını merak edıyor Acaba beslenme şeklı bu hastalıklaıın artmasına zemın hazıılıyoı olabılır mı'? Reyhan Oksay 9 Agustos 200 < B dukları büınıyor Bu çocuklar ya^arnlan run buyuk bır bolumunde normal olçulerde beslendıleı Yıne de bunlann ço cukları oldugu zaman dogan bebeklerm küosunun normalın altında oldugu gorul du Bu turlu vakalar tartışmalı olmakla bırlıkte epıgenetık kalıtsallıgı açıklayan bazı mekdnızmalar keşfedıldı Sozgelımı DNA lara metıl gruplan olarak bılınen etı ketlerın üave edümebi bu genı kapatır Bu metıldsyon ışaretlen gelecek nesıllere mıras kalabüır Fareler uzerınde son yapılan aıa^tırmalar bazı etmenlerm bunlan degıştırdığmı ortaya çıkaıttı Bu etmenler teknohaber gozyaşartıa gaz ve su sıkar Ancak bunlar ınsanları yaralayabılır Ingıltere Bırmıngham'dan losef jeffrıes ızınsız gosterı yapanla Norveçlı OptıNose adı verılen bır sırket, ılaçları sırınga kullanma ra karşı kullanılmak uzere daha guvenlı bır yontem olan sıkıştınl dan burundan vucuda gonderen bır yontem gelıstırdı Bu yon mış basınçlı hava kullanılmasını onerıyor leffrıes'ın buluşu olan temde buruna yerleştırılen bır maske kullanılıyor Maskenın uzebu yontemde gosterıyı dağıtmak uzere mahal yerıne gonderılen rındekı ıkı adet çıkıs delığı, burun delıklenne gınyor Çıkıs delıkle araca yerleştırılecek bır kompresor basınçlı hava puskurtuyor rının çevresındekı sısırılebılır bır manset, burun delıklerını tama Puskurtulen havanın şıddetıyle yere duşen gosterıalere polıs gemen kapatıyor Maskenın ıçındekı kuçuk bır pompanın pompalareklı mudahaleyı yapabılıyor Basınçlı havayı puskurten boru, dığı ılaç burun delıklenne puskurtuluyor llaç buradan kan dolaşı park etmış arabalarm hızasının uzennde tutulmak zorunda mına geçerek vucuda yayılıyor OptıNose burundan puskurtme yoluyla Alzheımer gıbı norolojik hastalıklann ve şeker hastalığının tedavı edılebıleceğını ılerı suruyor Latınce adı "Tıneola bıssellıella" olan normal gıysı guvesının larvaları, gardırop, depo ve muzelerde, yun, tuy veya kurklerın uze rındekı keratın proteınlerıyle beslenır Bunlara nasıl engel olunur7 Dıskoteklerde Dj'lerın yerıne kullanılmak uzere robot gelıştıren Uç Kalıfornıyalı bılım adamı guvelere karşı kullanılmak uzere son HewlettPackard, sımdı Dj'lerın diskolarda dans edenlerın ruh du derece kurnazca bır yol buldu Yaptıklan on araştırmanın sonu rumlarını algılamaları ıçın yenı bır yontem gelıstırdı Dl'lerın dans cunda erkek guvelerın, bır yıyecek kaynağı buldukları zaman saledenlerın muzığe nasıl tepkı verdığını anlaması genellıkle zordur gıladığı uç metıl ester feromonunun, hem dışı hem de erkek Bu gıbı durumlarda kullanılmak uzere HP dans edenlerın takaca guveler ıçın bır çağrı mesafi nıtelığı taşıdığını ortaya çıkarttılar ğı bır kolsaatı gelıştırdı Dans edenler saatın uzerındekı duğmeye Ayrıca erkek guve çıkarttığı bır sesle yıne ıkı tınsı yanına basarak çalan parçayı beğenıp beğenmedıklennı belırtıyorlar Ta çağırabılıyor vandakı alıcılar uzerınden bu sınyal, Dj'ın bulunduğu bolumdeBu yenı yontemde bırkaç yuz erkek guve ezılıp metıl esterlerı kı ekrana yansıtılıyor çıkartılıyor Elde edılen bu karışım, yem olarak bır tarafı yapışkan şerıdın uzerıne yayılıyor Erkek guvelenn çıkarttığı ses de teybe kaydedılıyor Tuzağa duşen guveler ezılerek yenı kapanlar hazırlanıyor Gosterı yapanları dağıtmak ıçın poııs genellıkle plastık mermıler, İğne tarihe kanşıyor Cüve kapanı Diskolarda Df'lere destek Cöstericilere karşı