Katalog

Piri Reis Haritası hakkında Muazzez İlmiye Çığ'a cevap A. M. C. Şengör S ümerolog Saym Muazzez ilmiye Çığ Hanımefendı Cumhuriyet Bilım Teknık'in 2 Agustos 2003 tarıhlı sayısında (yıl 17, sayı 854, s. 12) ya yımladıgı "Piri Reis harıtası" bcUjükiı bır yazısında, 12 Ternnıuz 2003 tarihli (yü 17, sayı 851, s. 5, Zumrutten Akısler koşesı) Pııı Reis hakkırıda yazdıgım "Piri Reis'in şöhreti" başlıklı yazımı eleştuerek, onun halk arasındaki yayguı şohretı dedıgım "kusursuz bir dünya haritası yaprrus olması, çağının en buyuk cografyacılarından olduğu" tezlerinm dogrulugunu savunuyor. Saym Çığ'ın bu iddiaları ne yazık kı yuzeysel bügilere ve ınceleme eksikligme dayanıyor; benim konu hakkmdakı bilgılenmiş fikır sahiplerınden "halk arası" deyımiyle ayııdığım, ciddi bu ınceleme yapmadan kazanılmış yüzeysel bilgüeıe biı de hissi bır mülıyetçılik ilavesiyle oluşan yanhş izlenimlere (ne yazık kı) pek guzel bir ornek oluşturuyor. Ancak bunun Sumerolojı glbi ciddi bir bilım dalında yıllarca emek vermiş biı isinden gelmesi, berıde uzuntu ve ciddi bir düş kı rıklığı yarattı. Saym Çıg, l'iri Reis'in halk arasında yaygın olan şöhretini "Bırakın o kadar yapalım, yuzyıllardan berı kaç tane çıktı onun gibisi?" sözleriyle savunuyor. Bu ıfade, yazımda belırttığım ulusal aşağılık kompleksinin tekrarlanan bir ifadesi oldugu gıbı, bilımsel olaıak da tabu kı kabul edılemez. Biz Piıi Reisimizı, ne idiyse oyle bümek arzusunda olmalıyız. Yuzyıllardır onun gibı pek az insan yetiştirebümış olmarnn (kı bu dognıdur) bıraktıgı açığı ona hak ermedıgı sıfatlar yakıştırarak kapatamayız. Ancak Sayın Çıg'ın yazısında beni en çok üzen Charles H. Hapgood u cıddıye alması olrnuştur. mıştıı. Yeı bilirrıci olnıayan Emstem yazdıgı onsozde, yazarm yaptıgı temel kabul olan yer kabugunun yeım dığer katmanları uzermde kolayca kayabilecegı varsayınıının nc denli sorurılu oldugımu dıle geturniştır. Ancak Hapgood, bunlan gozardı edip, onsozu (hiç kuşkusuz yaimzca yazarmın buyuk şohıetıran kıtabma verecegı degerı dusunerek) kitabınm orıutıe yerleştirmıştır (kıtabın Eınstein'm ölumünden üç yıl sonra çık tığını buıada beliı tmelıyım) Hapgood'un bu kıtapta dile gelen tezi jeolojinin ellili yıllarda bilinen tüm verı temeliyle çelişmekteydi. Zaten oyle olmasaydı, fıkırlen populer bu kıtapta degıl, önce bilımsel bır yayın organmda yayımlanııdı. sınca kesm olarak bilinen tum durıya kabugunun kaydıgı fikrine dayanır (Hapgood 1958'dcki fıMrlerinı, 1970 yılında yayımladığı The Path of the Pole {Kutbun Yolu}5 adlı eseı inde revizyondan geçırmişür. Revizyonun temeli, Antarktık buz kütlesinin tüm dünya kabuğunun duıaykugını bozamayacaguıın kendısıne soylenmiş olmasından ibaretti) Buna ragmen Hapgood bu eserinde de her 5000 yılda bu kutbun 20 dereceyı geçen mıktarlarda kaydıgını iddia etmeye devam etti. (Bu kayma yılda yarım kılometre levha hızı gerektirir) Bu iddıanuı ne de rece bilımsel olduğunu gostermek ıçın şoyle bır benzetme yapayım: Yaz ve las mevsimleı ı arasmdaki sıcaklık farkının durıyaımı kabuğunun kaymasmdan kaynaklan dıgı ne derece bilimselse, bu iddia da o derece bılımseldır. Hapgood bu iddiasına dayanarak, Arjtarkrika'nın Buz Çagmda kendı teorisine göre buzlarla kaplanmamış olmasından ötürü büyük bir medeniyeti banndırdıgını, bu medenıyetm insanlarının da dunyayı keşfe çıkmış olduklarmı one sürdü. 1966 yılında ya yrmlanan ve içinde uzun uzun Piri Reis'uı hantasmı tartıştıgı kdtabı fıziksel antropolojı ve uısan paleontolojisi büımlerinin tüm verüeriyle çeüşen işte bu saçma ıddıayı temel alır, Hapgood'a gore Buz Çagında Antarktika'da gelişen uygarlıgm urettigi bir harıta nasılsa Topkapı Sarayı'na ulaşmış, Piri Reis de haritasını bu haritadan kopyalamıştır! Yani Hapgood'a göre marifet salıibi olan Pırı degıl, kendı kafasında saçma sapan teorüere dayanarak yarattıgı hayalî uygarlıklann eski cografyacılarıdrr. Burada Hapgood'un Rkir *' lerinin ne denli zuva, dayandıgı veıi bazunn ne denlı eksık ve küabınrn ne denlı bilımsellikten uzak olduğunu uzun uzun tartısmak yersız. Şu kadannı söyleyeyim ki, yerküre tarihi hukkında pek çok iddia içeren bu kitap, büimsel jeolojik litera türde yoktur. mıştır. Sorıuç. bilımsel olarak Adan 7,'ye zıı valıkla dolu bır kitaptır! Ancak, von Danıken'in dunyada uygarlıkları uzaydan gelenlerm başlattıkları iddialannı içeren kıtapları gıbı, Hapgood'un kıtabı bilgisiz ve esrarlı hıkaye duşkunu halk tarafındaıı da bol bol okunmuş, sonuncusu son yıllarda çıkan üç baskı yapmıştır Piri Reis harıtasına Hapgood atrafından atfedilen dogruluk da zaten kaynaklan Avrupa olan Piri'nin kendısıne degil, kay naklanna övgudür.Yukarıda da dedığım gıbi, Hapgood. Pin'nın tüm hantasmı hayalı uygarlıklara atfedıyor. Halbukı Puı Reis'in buyuklugu, Saym Çığ'uı eleştirdigı yazımda da vıuguladığım gibi, koca biı ımparatorlugun cografya cehaletıyle yönetileme yecegvni farketmiş olmasından kaynaklanır. Levha tektoniği kuramı Hapgood'un kitabınm yayımlanmasmdan yedi yıl sonra buyuk Kanada'lı yerbilımcı J. Tuzo VVilson'un Nature dergısmde Bilimsel sorumluluk Pui'run gerçek buyuklugunü anla mak ısteyen, Hapgood'un zu vaiıklarma degil, 2000 yılmda yayımlanan Gregory C Mclntosh'un ciddi büimsel kitabma basvuı malıdu 9. Bu arada, Sumerolojı hakkmdakı çalışmaları ve hele populer eserlerine buyük saygı duyducjum saym Çıg'a da bilim sel yöntem ve bilrm insanı sorumlulugu hakkmda bir çıft sözüm olacak. Bilim insanı kendi ıhtisası dışında her konuyu elbette nıerakedeı. Ancak onu sokaktaki msandan ayıran, her konuda, kendi konusuna gösterdigı eleşrirel titizligi gostermek, ilgüendigı konuyu yuzeysel degıl, derinlemesine öğrenmek hasletıdır Herhangi bır konuda yuzeysel bügilerle ve eleştırel olmayan bır tavırla, verılere degil, hislere dayanan iddialarla toplum karşısma çıkmak, bilım ınsanına ve büıme olan saygıyı azaltır. Bu konuda azami dikkat gostermek her bilım insa runrn en önemlı sorumluluklan arasındadır. Ben kendısuu'l"urkTarıh Kunımu Belleten'ınde 1994 yılında yayımladığı ve Hapgood'un kitabınm bu de ozetıru içeren ma kalesmde8 bu kıtaba duzdügu medhıyenm temelsizliği konusunda ıkaz etmıştun Bu ıkazımm ne yazık ki hiç bu ışe yaramadıgı anlaşüıyor. 1 Hapgood. C H., 1958, Earth'a Shıftıng CrustA Scıentıfıc Kuy to Many o( Earth's Mysteries: Pantheon Books. [VI]+438 s. 2Hapgood. C H., 1962, The Pırı Reis map of 1513; a paper presented at the Xtlı hıteı ridtıonal Cong ress of the Hıstory of Scıence at Ithıca [sıc], New York: yayıncısı belb degıl, 48 s. 3Hapgood, C. H., tanhsız [tahmınen 1962], The Pın Reis Map of 1513, the solutıon of ıts pıojectıon The prehminary report of a five yeaı research project conducted at Keene Teachera College. Keene, New Hampshııe, 65 s. 4 Hapgood, C H , 1966, Maps of Ancient Sea Kıngs Evıdence of Advanced CivüısaOon ın the Ice Age Chılton Co.. Phıladelphıa, [IV]+315 s. SHapgood, C. H., 1970, The Path of the Pole (revısed edıtıon): Chılton Book co., Phıladelphıa xxvı+413 .+ 1 katlanır harıta) 6Hapgood. C. H . 1979, Maps of Ancient Sea KtfKpEvıdence of Advanced Civilisatıon m the Ice Age (revısed edıtıon) Dutton, New Yoık. ıx+^76 s. 7Hepgud, Ç, 1994, Kartı Morstakh Çareyı: Mısterıa, Moskva. 375 s 8 Çıg, M. 1, 1994. Pırı Reis haritası uzerınde Amerıka'da yapılan genış ve denn çalışmalan içeren The Maps of the Ancient Sea Kınqs (Eskı Denız Krallannın Haritalan) kıtabının Turkçe ozetı: Belleten. c LV1, sayı 21G, s 435+ hıı kaüamı harıta 9 Mdııloah, G C., 2000, The Pırı Reis Map of 1513' Georgetown Unıversıty Press, xıv+230 s Hapgood kimdir? New Yoık şehımde dogmuş olan Hapgood, Harvard Unıversıtesi'nde büyük büim tarihçisi Belçikalı George Sarton un bulunduğu bölumde ögrenım görmüş, daha sonra da Almanyada Breısgaudakı Freıburg universitesınde okumuştur. Hoca olarak New Hampshire Üniversitesi, Teachers College'de (Egıtim Fakültesi) görev yap rraştır. Hapgood'un jeoloji "arastırmalanrun" başlangıcı ellili yıllarda oğrencilerirün kendısinı Atlantis'i aramaya teşvikiyle başlar. Bu araştırma esnasmda Hapgood Hugh Achincloss Brown'un bir fikrinden ilhamla, dünya kabuğunun dünyanm digeı katmanlarmdan bagımsız olarak bir bilye yuzerinde kayar gıbi, alt katmanlar uzerınde kayacağını duşunmüş, tarıhsel dönemde ekvatora yakm sandıgı Antaıktika'nın boyle bır mekamzmayla kutuplara taşınabılecegini kurgulamıştır. (Bu iddia, Antarktika'nm yılda I kılometre hızla gitmesini geıektiıü! Buguıı 1968'den beri bılinen levha hızlan ise son 160 milyon yıldır yılda 20 cm'yi geçrnemıştir.) Bu konuda 1958 yılında bir zamanlar Edison'un yanında çalışmış olan matematıkçımühendıs James H. Campbell üe ortak çalışma sonucu yazdıgı Earth's Shif ting Crust (Dünyanın Kayan Kabugu) adlı kıtabmal Albert Eınsteın de bir önsöz yaz yayımladığı klasik bu makaleyle levha tektonıgi kuramı ortaya çıktı. Bundan üa yıl orıce, Hapgood tezinı X. Uluslararası Tarıh Kongresme sunmuş2, ancak ciddi bu bilimsel dergıde yayımlayacak yerde, hocalık yaptıgı kolejin yayımlanmamıs bir raporu olarak bırakmıştu3 (Bu çalışmanın ne denlı büunsel temelden yoksun oldugu konusunda aşagıda 9. dıpnotta verılen Mclntosh'ım eserıne bkz) Ondan berı yapılan pek çok araştırma da aynen eskiden bilmeıı veıüeı gibı Hapgood'un tezının cıddıye alınmasınm mumkün olmadığını gösterdi. (Bunlar içiıı benun şu yazurıa bkz: Pırı Reis harıtasına yenıden bir bakış: masal ve gerçek: Curnhuriyet Bilim Tekııık, sayı 486, 13 Temmuz, 1996, s. 69 ve "Piri Reis haı itasuıa yenıden bır bakış: masal ve gerçek" başlıklı yazıya düzeltme Cumhuriyet Bilım Tekııık, sayı. 487, 20 Temmuz, 1996, s. 3). Buna ragmen Hapgood'un ilk baskısı 1966 yılmda yapılan Maps of Ancient Sea KingsEvıdence of Advanced Civilisatıon in the Ice Age (Eskı Denız Krallarının HaritalanBuz Çagında îleri Biı Uygarhğın Verileri) adlı kitabı4, kendısının yanlış oldugu tüm bilim dünya Baştar sona zırva Hapgood'un çalışmasına Amerikan Hava Kuvvetlerinden, Deniz Kuvvetlerinden ve daha pek çok yerden gönüllülerin katıldıgını yazıyor Sayın Çıg. Adı geçen kuruluşlar, araştırması ıçın bilgı ısteyen her kişi ve kuruma (askeri sır içeren bügüeri ıstemediklen takdırde) bılgi yardımı yaparlar. Hapgood'a yapılan yardım istediği coğıafı verılerin temımnden ibarettir. Yoksa bu kurumlann faal katkısı mevzubahis degüdır. Aslmda Hapgood'un 1966'da ilk baskısı yayımlanan Ancient Sea Kings adlı kıtabıııırı hikâyesi Deniz albayı A. H. Mallery'nin Piri Reis'in haritasmın (Ptolernaıos'un hayalî guney kıt'ası fıkruıe dayanan) güney bölümunün Antarktikada buz altında olan kesimlerinin cografyasına benzedigı fıkriyle başlar. Bunu bir radyo pıogranunda duyan Hapgood eskı fikrinın etkisıyle cografi bır temeli olmayan bu gozlemuı ustune atla RS7/1?