Katalog

Politik Bilİm Aykut Göker "Kaldırım Mühendisi"... "Işi gucu olmayıp şurada burada dolaşan kimse için alay yollu soylenir." TDK'nın Turkçe Sozluğu 'kaldırım mühendisi' deyiminin anlamını boyle vermiş. Başkent Ankara'nın daha yeni doşenmiş kaldtnmlarının hâlini gordukçe, hep bu deyim aklıma gelir; iş yine "kaldınm mühendisi" kokenli, yeni yetme bir muteabhide verılmiş diye düşunurum. Nasıl duşunmezsin ki? Yeni doşenmiş kaldınmın uzerınden bır kış ya da bir yağmur mevsimi benuz geçmiştir; bakarız, kaldınm kaldınmlıktan çıkmıştır. 0 hâliyle bir iki mevsim ıdare ederız; sonra o kaldırım sokulur, yeniden doşenır; ama, yeni doşenen de mevsımlıktır, o da bir süre sonra sokulur, yeniden doşenır. Ola ki, ustünden iki koca mevsim geçmis ve hâlâ kaldınm taşlannda bir kıpırtı yok; o zaman da taşlann desenlen keyfe keder veriyor denir; taşlar kınlır, yenıleri doşenır ve kaldırımlardakı ardı arası kesılmeyen devinim de boylece surer gider. Başka bir kentte yaşıyor ve meseleyı abarttığımı duşunuyorsanız, Ankara'da yaşayan bır tanıdığınız mutlaka vardır, ondan tahkik edin. Ama bizler, bu kaldırım etkinliklennden gerçekte pek de şikâyetçi değilizdir; tam tersı, bu işten hoşlanınz. (Başkentlılerin, beledıyelerın bu etkinliklerini protesto ettiklerinı hiç duydunuz mu?) Her sokuluş bızım ıçin yeni bir maceradır; biliriz ki, sokulen kaldırım uzun sure oyle kalacak ve o sure ıçinde, arabalarla aynı kulvarda seyredıp onlarla raksetmenin heyecânını yaşayacağız. Her yeniden doşeniş de yenı bır mâcerâdır; çünkü, yıne biz, yağmurlu günlerın yayaları biliriz ki, bastığımızda ustumuze yağmur suyu bırikintisini sıçratan oynak parke taşları yeni doşenen kaldınmlarda da en kısa zamanda zuhur edecek ve onların yeni yerlenni belleyinceye kadar ustumuze başımıza epeyce çirkef sıçrayacaktır Oynak taşların yerlerini oğreninceye kadar oynanan kumarın zevki başka nerede bulunabilir? Macera bu kadarak mı? Ne munâsebet efendim! Yeni doşenen kaldınmın yoldan yuksekliği ile garaj gınşlenndeki seviye duşuşleri, muhakkak, oncekınden farklı olacak; boylece, beklenmedik derinlıklere adımımızı attığımızda belimızın dayanıklı1 lığı yeniden sınanacaktır Dahası, arabalar park etmesin dıye kaldmmlann ortasına dikılen babaların yerlerı ve biçimleri de değışecek (sarıklısı var, kavuklusu var) ve yeni babaya takılıp, bir yerimızı kırmadan iki seksen nasıl uzanılınn heyecan verid antrenmanlan yeniden başlamış olacaktır. "Arabalann park etmesini onleyici babalar" dedik ama, lâfın gelışı öyle; bazı araba sahıpleri, nasıl olsa, kaldınmda park etmenin bır yolunu bulacaklar ve merak etmeyın, kaldırım doşenmışken de, yola inip hareket hâlindeki arabalann yanı başında yuruyebılme heyecânından sizi mahrum bırakmayacaklardır. Bu arada, kaldmmlann tez elden çokmesine katkıda bulunarak, sokdoşe surecindeki kesintisizliğin meşru(!) mâzeretini de oluşturacaklardır. Kaldınm macerasının heyecân verid başka bir yanına başta da değindim. Her sokuluş yeni bir kaldınm müteahhidinin doğuşu demektır. "Kaldırım mühendislerinin" kaldınm muteahhidı hâlıne getirilerek, boş gezenın boş kalfalığından iş adamlığına terfi ettırılmeleri suredne tanık olmak az şey mi? Teknoloji tabanlı genç firmalara ya da yaratıa fikirlerinden başka sermayeleri olmayan genç yeteneklere ilk adım sermayesi sağlanmasını, Türkiye olarak, henuz başaramadık; ama, "kaldınm muhendıslennın" ışlendırilerek iş âlemıne atılmalannı sağlamadaki bu "fonlama" mekanizması gerçekten mükemmel işlıyor. Sizlerin kentlerınızdekıleri bilmem ama, hangı siyasi renkten olurlarsa olsunlar, Başkent'ın beledıyeleri bunu iyi başanyor. Toplumlann teknoloji düzeylerini, orneğin, enformasyon toplumuna / bilgi toplumuna evrilme açısından geldikleri duzeyi belirleyebilmek ıçin, bılgisayar okur yazariığı, Intemet kullanıalarının sayısı, enformasyon ve bılgiye erişim hızlan gibi ölçutler kullanılıyor. "Kaldırım kalitesi" gibi bir ölçut bunlar arasında yok; ama, başkentinin bozuk duzen kaldınmlanyla enformasyon toplumuna / bılgı toplumuna yüruyebilecek bir Turkıye duşlemek çok zor. Ne yapsak acaba; kaldınmlannda adam gibi yurunebilen bir Türkiye için, alay yollu kullanılmayacak kaldınm muhendıslerini yetiştirip, bu işlerde soz ve karar sahibi olacakları bir duzen kurmayı da ongorulerimize eklesek mi? http://www.inovasyon.org Anılar kalıcı değil! Son yapılan araştırmalar anıların bir kez oluştuğu zaman bir daha silinmediği kuramını çürütüyor. Beilek, yaygın görüşün tersine, statik değil sürekli değişen bir yapı sergiliyor. Yani anılar değişebiliyor. I nsanlann benlık duygusunu kuşısel anılar oluşturuyor Bır fotograf albumu gıbı beynımıze kazınan anılar kım oldugumuzun gorsel kanıtlan Ne var kı kunlık duygumuzun temelıne bellegımızı oturtmak ne denlı dognı 7 Psıkologlar uzun zamandn anüan degışnrdıgımızın farkmda, oykuyu daha mantıldı bır hale geurmek ve ya aızuladıgımız şekle sokmak adına hayalı aynntüar eklemek sıklıkla karşüaşılan bır durum Daha da çarpıcı olan ıse bellegın telkm veya manıpulatıf sorgulama yoluyla dogrulugundan kuşku duyulacak hale gelmesı Ay nca unutmak da bazı anılann yok olmasına yol açabılıyoı Butun bu sakatlıklanna karşın, beyın dokusuna kazınan beilek ızlennın degışmedıgıne ve sabıt kaldıgına guvenıyorduk Dolayısıyla eskılen anımsamak ıstedıgımız zaman bellıgımızın derınleııne ınerek gerçekte neler olup bıttıgını anlamamız mumkurıdu Ne var kı son yapılan bazı araştırmalar sonuçlar oldııkçd şaşırtıcı sonuçlar venyor Beilek statık degıl Anılann ozune ınmek ıstedıcjimız zaman son derece akifkan, esnek ve değişken bir görüntü üe karşüaşıyoruz Bu degışken goruntuyu sdbıtlemek ıçin yeniden sabıtlemek zoıunlulugu dogabılıyot Ancak bu sabıtleme surecı ıçinde anılann degışmesı veya tamamen sılınmesı olasılıgı da heı zaman soz konusu Oyle kı bır anıyı anlatmak bıle anırun degışmesı ıçin yeterlı olabüır Uzun su tersı, yaşayan bır algılama agıdır Beilek sabitleme süreci Beilek ıle ügüı bılınenlenn başında, beynın heı şeyden once her anın resmını çeken bır mekanızma ol ması gelır Spesıfik noronlar ateşlendıgı zaman noronlaı elektrokımyasal olarak uyanlır ve aynı duzende yeniden ateşlenmeye hazu hale gelır Bu konumda yaşanan olay laıı yeniden yaratmak uzere hazu bekler Ancak bu kısa vadelı beilek ızlerı bırkaç sanıye dayanır ve beynın daha karmaşık faalıyetlenrun yardımı üe daha kalıcı bır hale getınlır Sınırbılımın en buyuk hedeflerınden bırı, bu beilek sabıtleme surecını en ınce aynntılanna kadar oğrenmektır Son bırkaç yıldır sınırlenn kesışme noktalannın geçıcı hassasıyetının noıonlan bağlayan smapslar anı şışmeye yol açtıgı büınıyor Bu smapslar daha fazla reseptor ve daha fazla noıotıansmıter üe beslenınce daha guçlu bağlanülar kuruyor Aradan bııkaç saat saat geçınce, noronlar fizıksel olarak buyumeye başbyor ve yenı ve daha kalın bağlanülar fikzlenerek sabıt beilek ızlen oluş ruruyor Yeniden şekülendınlmış bır beyın devresı kuı mak ıçin, bu dızı genın urettıgı pıotem kutlesmden yararlanüıyor Anılan sabıtleme surecını bu kadar karmaşık hale getuen nedenlenn başında beilek ızlennın bulundugu yerde durmayıp sureklı yer degıştuınesı gelıyoı Bu: anı tazeyken, hıpokam pus gıbı spesülk bn beilek organmda sakldnıyor Ancak bu'kaç gun sonra veya hafta hatta yü sonrabeyındekı daha genel bolgele re gen donup yerleşıyor Bılgısayaıda dosyalann sabıt dıskten, backup teybıne nakledılmesı gıbı eskı anılaı koıteksın kıvnmları nın arasında kendıne yer edırur Sırurbüımcüeı bu dosyalama ışlemının bıraz uzun surdugu kanısmda Ancak yıne de guvenüu bır saklama yontemı oldugu duşunuluyor Bır beilek ızı beyrun unutulmuş bukoşesınde fosüleşbgı zaman gen getinlmesı gıderek zorlaşsa da, orada sabıt bır şeküde durur Işte bu gorus, son gunlerde yapüan bu araşürma tarafmdan çurutıüdu Anüann nasu sabıtlendıgını araştıran bılım adamlan, sabıtleme surecindeki aşamalaıa mudahale ederek surecın nasü aksadıgını ınceledüer Kanadadakı McGül Unıversıtesı'nden Kerim Nadir ve New York Umversıte sı'nden Joaeph LeDoux bu ışte b u tuhaflık oldugunu farketü Sıçanlan ayaklanna verüen elektnk şoku üe karartümış bır kuru arasuıda bağlantı kıumaları dogıultusunda egıttler Kutunun acı verdıgını ogrenen sıçanlar, tekrar kutuya konulduklannda buz gıbı donup kalıyordu Bu egıumın uzennden bu'kaç gun geçınce uyancı etken relı, kalıcı beilek aslında bır soylenceden başka bır şey degü Bu ne anlama gehyor' Eger kışısel anılanmız bu kadar kıaa surelı ve degışken ıse bız kımız' Bu durumda bellegımızf1 nasıl guvenecegız? Sağduyumuz beynımızın anı kayıtlannın saklanması konusunda bu kadar da kotu olmadıgını soyluyor Belkı de burada degışmesı gereken tek şey, beilek hakkında duşunduklenmızı degıştırmek Eger beynı venlenn sabıt bır bellekte saklandıgı bır bılgisayar gıbı duşunursek anı ızlennın her sefe rınde degışmesını bır sakatlık olarak algüayabılınz Oysa akışkanhk ve degışebılırhk bellegın daha organık bır ortamda çalışması ıçin gereklı olan bır ozellık Beyın, gerçekte olaylann saklandıgı statık bır depo degıl tam 843/6