Katalog

sa ne olur? hızıyla kol kalınkgında çehk borular uzennden spıral şeklındekı geçıtleıe aktanlmakta kı bu duzenleme dunyanın ıçındekı konveksıyon akımlannı temsıl etmekte Son derece reaktıf olan sodyum suyla temas ettıgınde büe patlayabılmesıne ragmen sadece 98 sanügrat derecede erımesı nedenıyle tasanm deneyı ıçın demırden daha elvenşlıdır Alman muhendıs Robert Stieglitz ıkı yıl once gerçekten de dunyanmkıne benzer dınamo modelı sayesınde sıvı metal den saglam bır manyetık alanın oluşabıldığını gosterınce, dınamo teonsı de kanıtlanmısoldu Bıhmadamlan mınyatur dunya modelıru yeru sensorlarla donatarak, sodyum akırnındakı hızı olçmeye çauşacaklar Atlantik'deki delik Ancak manyetık alandakı kutuplann yer degışımı bu deneyle tasarlanamıyor Çunku bu modelde sıvı metal sabıt bır geçıde akarken yerkuredekı sıvı metal ser best dolaşır Amerıka FYansa ve Letonyada yapılacak yerıı deneylerde bu yuzden sod yumun serbest dolaşımı sağlanacak Bu şekılde manyetık alanın akıma ne şekılde reaksıyon gosterdıgı hatta belkı de guney At lanük uzerındekı delık de dçıklanabılecek Uydu olçumlerınden manyeük alanın bu bolgede ne kadar hızlı bır şekılde zayıfla dıgı gorulebümekte Ve alan çızgılen bazı bolgelerde deıs donmuş duıumda Oyle kı pusula uzerındekı kuzey ışaretı guney kutbu nu gostermekte Iyı kı yelkencıler artık pusulaya gore degıl GPS abcüanna gore dolaşıyorlar FVansız ve Danımarkalı bıkm adamla nndan oluşan bır draştirmd ekıbı bu şımdı donuşumden bır antı dınamo etkısını sorumlu tutuyorlar Bu da başka bır hıpotez tabu Gelışmelerden anlaşıldıgı gıbı jeolojı dunyasında heyecan verıcı bulgular elde edılecek Kım bılır jeofizıkçıler The Core filmındekı yontemden yararlanarak sonuçlara ddha kolay ulaşabüırler Fılmde profesor Joah Keyes (Aaron Eckhart) manyetık alandakı zayıflamayı tasarlayabılen doktora ogrencılenne tezlennı gozlen kapalı olarak ka bul edecegıne soz verır Ve doktora ogrencılen 24 saat ıçmde çozume ulaşırlaı' Kaynaklar DıeZeıt 14/2003 Nılgun Ozbaşaran Dede esıne ragmen çekırdektekı sıvı demır tıpkı va gıbı dogrusal olmayan kanunlara gore emekte guçlu akımlar oncelemeyı zorlaşlyorlar Ve ıklım aıaşürmacılan uydu ve balon ıyla tum atmosferden ven toplayabılmeleıe karşın 13 000 kılometre kalınlıgındakı re uzerınde oturan jeofizıkçıler bugune gın 10 kılometreden daha deııne ıneme er Sısmologlar bu yuzden tıpkı bır kadın ktorunun embrıyoyu ultrasonla ızledıgı gı yerın dltını deprem dalgalanyla tasarlavya çalışıyorlar rı etkımekte Alman jeofızıkçı Friedrich Busse nın yetmışlı yıllarda saptadıgı uzere bu konveksıyon akımlan çekırdegın etrafında bır halka oluştururlar Farklı bir dinomo O zamandan berı bu sutunlann hare ketı elektrık akımlanna donuşturen bır dına mo gıbı etkıdıklerı tahmın edılmekte Buna gore akımın bulundugu her yerde bır man yetık alan meydana gelır Dunya dınamosu bısıklet dınamosundan farklı bu bıçımde ıs ler dıye açıklıyor jeofızıkçı Ulrich Christensen Bısıklet dınamosunda teller elektngı sabıt hatldia aktanrken çekııdektekı dermı kısa devre etkısıru gosterır Bılgısdyaı modellerıyle rotdsyon hdlın dekı demır kurerun de bır dınamo etkısını harekete geçırebılecegı kamtlandıysa da uzmanlar bu teonye bıraz kuşkuyla yaklaş mıştı Çunku bılgısayar tdSdrımldrınddkı bdzı tahmınler oldukça gerçek dışı Sanal model dunyasında ornegın sıvı demır soguk bal kı vamında Oysa demıı bırkaç bın derecede su kadar akıcıdır ve bu da super bılgısayarlan bıle zorlayan kuvvetlı akımlaıa neden olur Bu yuzden de hesaplar bdl kıvamınd gore yapıür Aıaştırmalarla elde edılen bu sonuç The Core fılmınde de ele aknmakta Terranotlar mantodan sıvı çekırdege gırdıklerın de gemı beklenmedık şekılde hızlanır ve gemıdekı jeofîzıkçıler hesaplamalar sonucunda tasdnmlannda bır hata yapüklannı anlarldr Sıvı demınn kıvamı yanlış tahmın edılmıştı Dünya'nın manyetik alan kutuplan yer değiştirme hazırlığında Jeofizikçiler matematiksel modelleme yardımı ve doğayı izleyerek manyetik alan kutuplarının yer değiştirme hazırlığında olduğunu ileri sürüyor e biliniyor? Dunyamızın karnı kaba hatlanyla da a büınmekte Merkezden dunyaran yuze ıe olan mesafe Berlın ve New Yoık aıasınkı mesafeye eşıt Berhn nm merkez oldu nu duşunursek demır ve nıkelden oluşan ı çekırdek FVansa nm Atlantık sahılıne dek anır Bundan sonra ıse sıvı çekırdek ve w York a yarı mesafehk bır alanda ıse sıvı ınto başlar Bu kısım sılısyum oksıjen ıgnezyum ve demırden oluşan lava benze bır bıleşımdıı Manhattana 40km kala ag Island addsındd ıse yer kdbuguna ula r Japon bılım adamlan kısa bır sureonNature dergısınde yerkurenın çekırdek 3Üan dunyamıza benzeyen meteorıt ve aı gezegenlerden oluştugunu açıkladılar Mantodan aynlan demır merkeze çorek zaman ıçınde buraya saglam bır bı ıde yerleşmıştı Gunun bırınde dunyamız kı ay gıbı soguyacak olsa da çekırdek o nana dek ılk kızgınlıgın etkısıyle varlığını 'iıyabılecek Halen geçerlı olan kurama gore sıvı ardek kızgm tavadakı yağ gıbı sıcaklık ıamalanyla hdreket halınde rutulur Dunıın rotasyonu sayesınde lavayı kılometre x kalırilıkta sutunldr şeklınde dunya ekse e dogru donduren ılave konobs kuvvetle K Teoriye yeni kanıtlar Alman ve Letonyalı jeo&zıkçıler şımdı sadece bılgısayar modellerıne bağh kalma mdk ıçın bır dunya modelı gelıştrerek dındmo teorısıne kuşkuyla yaklaşanlan da ıkna ettıler Yerkureden çok bu kovaya benzeyen modelde sıvı sodyum bır yanş otomobüının uşlar ve pusulalar ıçın kuzeyı bulmak çok kolaydır çunku dunyanın mdnyetık dldnı çok buyuk bu mıknatıs gıbı ıkı ku tupludur Bu kutuplar, gezegenın donme eksemne yakın bu" çızgıde sıraya gumısür Bu temel bır fizık bılgısıdır Daha az bılınen ıse bu kuresel ıkı kutuplulugun son 150 yıldır gıderek zayıfladıgı ve azalmanın bu hızda devam ettıgı takdırde bır sonrakı rmlenyumda tumuyle yok olacagıdır Dunyanın koruyuru manyetık kalkanı bu kadar zarar gorurse kozmık ve solar parçacıklann dozu artacak ve uydulan çahşamaz hale getırecektır Bu kotu habenn yanında bır de ıyı haber var Bu ıkı kutuplulugun azalması geçıadu: Eskı kayalann ıçıne hapsolmuş manyeük mıneraller, son 500 mıryon yılhk kutupsal yer degışunı konusunda son derece zengın bır bılgı kaynagıdır Ancak şu ana kadar bu olay lann zamanlaması veya suresıyle ılgüı büınen bır kural yok Dolayısıyla kutup degışımının zamanı ıle ılgüı bu: tahmınde bulunmak zor Jeofizıkçılenn pek çogu bu manyeük alanı çekırdegın ıçındekı 2 200 kılometre kalınlıgındakı enmış derrar tabakasının yarattigını ılen suruyor Çekırdegın hareketı ve manyeük etkısıne ılışkın bılgısayar sımulasyon programı ancak 6 yıl once yaraüldı Bugunçeşıtlı programlar yalruzca çekırdegın hareketını degıl, kutuplann yer degısürmesını de bılgısayar modelı olarak yenıden yaratyor Bu yer değışurme ıslemı 1 200 yıl surebüıyor Jeolo]ik zaman kavramı çerçevesınde bu sure goz açıp kapatmak kadar kısadu Dığer bılım adamlan bu yer degışürmenın nedenlennı Lütfen îayfayı çevlrinlz 840/9