Katalog

Türkçemiz ve Ord. Prof. Bakteri öldüren giysilere doğru Dr. Fritz Arndt New York'taki bir laboratuvarMeriç Velidedeoğlu v T urkıye'de kımya egıtımının başlamasında suıdurulup gelışürümesınde temel kdtküarı olan bır Alman büım adamıydı Ord Prof Dr Fritz Arndt. Yaklaşık 90 yü one, sanınm, Sultanahmet'te Yeıebatan'da der meçatma bır yapıda bdşldtügı egıtunı unıversıtenın Aksaray'dakı yenı bınasın da 195O'lı yülann ortalanna dek surdurmuşru Krmya ogrenımıne yenı başlayanlara ozgu ılk Tıırkçe kıtabı 1925 yüında eskı harflerle basümıştı Turkçeyı oğrenmesı ona ügı duydugu 1923 Devn mı'mn donusumlerını yakmdan ızlemesıne olanak vermış aynca burüaıdan kı mını de yaşdmıştı Proteınlerın yapüanrun açıklanmdsmda buyuk katküdrı olan Nobel odullu bılgın Emil H. Fischer'ın ogrencısı olmaktan ovundugunu soylerler, bundan utangaç bır bıçımde soz etmesıne bır kez tanık olmuştum Arndt Hoca kımya hsans ve krmya muhendıslıgı ogrencüenne her gun haftada alü gun saat on ıkıde başlayan tam bır saat suren temel kunya dersını venrdı Kımya Fakultesı'nın Ogrencılen yıne bu: Almdn Hocd olan Prof Dr Zuber'm fizık dersınden çıkar, buyuk bır koşu ıçınde Fen Fakul tesının kondoılanndd doldnıp Arndt ın dersme soluk soluğa yetışırler, ozel hkle on su^alarda yer bulup oturmaya çok onem venrlerdı ca Osmanlıca yonunden değıldır Almanca dıle getınlen kımı kavram ve tenmlerın de bu baskıldiında Turkçe kar şüıklanna yer verüdıgı aynca her cıldın sonunda tenmlerın Almanca, Osmanhca, oz Turkçe karşüıkldnnı büdıren çızelgelenn yer aldıgı gonüuı A Eleman değil, element Arndt ın dılırıdekı bu degısun kıtap dılınde kalmayıp ders anlatımında da geçerhdır Onun damıtık su 'ya bır kez bıle "destüe su" dedıgını anımsamıyorum Kerıdısımn gosteıdıgı bu ozenı ogrencüennden de beklerdı Bu dık katı yostermeyen ogrencılenne yonelttıgı bır eleştın çok unluydu O donem de henuz dalıa 92 tanesı bılınen ele mentlere eleman dıyen ogrpnrüpnne çok ıçerleyen Aındt Hoca nın Kırk yıl lık 'element'e, eleman dıyen elemanlaıdan el'amdn1 ' bıçımmdekı uyansı hep kulaklarda çınldrdı Ayrıca bu uyansıyla buyuk hoca bır taşla ıkı kus vuru yor, yalnızca ogrencılerının dıkkatını çekmekle kalmıyor dılırmzı rıe denlı bu yetkmlıkle kullandıgıru da oıtaya koyuyordu Anlaşılacagı gıbı bu yazının amacı Ord Prof Dr Fntz Arndt'ı bilimsel kımlıgı dışında bambaşka bır yonunu dıle geürmektedır Unıversıtelerımızde, 19301u yıllann ıkıncı yansından başlayarak gıttıkçe çoğalan Alman büım adamı arasında başta Arndt olmak uzere kımılennın dılımızın ozleşürılmesıne bu denlı yakın durması kuşkusuz çok ılgınçtır Aynca Arndt'ın bu turumunu emeklıye dyrüacagı gune dek surdurmesının başka bır boyuru da vardır; çunku 1950 yılının ıkudan olan Demok rat Partı hukumetı, Anayasanın dınnı degıştınp eskı durumuna çevırdıgı gıbı, sanınm 1952 yılında tum egınm kurulanna büdınler gondererek oğretım düının de Osmanlıcaya donuşturulmesını ıstemıştı, ornegın artık "bencıT'e ya egoıst" ya da "hodbın', "hotkâm denecegı gıbı, "damıük su"ya da "destıle su" ya da "ırnbık su" dernek gerekıyordu Ne var kı Arndt, "damıtık su , "damıtma aygıtı" demeyı ve yazmayı surdumyordu Onun son ogrencılen olan bızler, anlaümının buyusune kendımızı kapnrdıgımız ıçın dıl konusunda ne gıbı bır baghlık gosterdıgının pek aynmında degüdık dogrusu Öğrenciler, büyük bir koşu içinde Fen Fakültesinin koriorlannda dolanıp Arndt'm derslerine soluk soluğa yetişirler merıkan Kımya Bırb rnıkrop veya spor, molekulun qı nın geçen hafta uzenne, oradan da baktenda, mantarı engelleyen çorap yel zann ıçıne gueı Daha duzenledıgı toplan tıda konuşan New York takı lar üretildi. Peki ya şarbonu sonraysa yuklu uç, sporun The Cıty Unıversıtesı'nden öldüren giysilere ne dersiniz? ıçmdekı bdgldiı kopdrdrdk Robeıt Engel, mıkıopldn olbuyuk zarar veru Her bu' Bunlar kimyagerlerin, kuru duren bır molekul gelıstır spor bu molekuleı zınculedığını açıkladı deterjanlar gibi davranan ve nn bırkaçına maruz kalır ve sonunda Araştırmaya gore patojenleri öldüren kumaşlar ldrur da tamamen parçamolekuleı oldunıcunun ıkı gelistirmek için sunduğu iki bolumu bulunuyor Ilk 'ol Yemek mayası ıle pamukçudurucu darbeyı" vuran kıs ga neden olan Candıda mayeni teknik. mı bırbınne ıcten bagb nıtyası da dahıl ıçıne farku bak rojen bakunmdan zengın ıkı tenleı yeıleştuüenıpek yun karbon halkasmdan oluşuyor ve pamuklu kumaşlarda ya Oldurucu bolumse hıdrojen püan deneylerde, tum patoatomlanyla çogaltümış olan ve jenler yok edıldı Molekulun 16 dtomdan oluşdn bu kaıbun kaıbon zıııcııııuıı uzunlugu zıncındır Bu zıncırın, yagiı yunu arttırmak Pseudomonas zeylcre karşı guçlu bır çekımı aerugınosa gıbı etküı mık vardır roplann da ortadan kaldınlmasını saglayabıhr Bu ne Oldurucu molekullen bır denle oldbıldıguıce çok oı maddeye bacjlamak ıçm ılkolaqanızmayı yok etmek ıçuı rak kumaşın ustu bu molekulkuıridşldr fdrklı uzunlukta lerden oluşarı bu çozeltıyle kap zıncu"ler ıçerpn molekullerle lanır Halkalarda bulunan nıtrokaplanıyor lenleı yun ıle ıpektekı proteınlere ve pamuktakı karbonhıdratBu molekullerle kaplanan lara bagldrurldr Bunu yapaıken, askeıı unıfoınidlarsa şaı hıdrojen ve oksıjen komplekslp bon mıkroplanndan anndırıru ayıidiak, yeılenne kendüe nlabılır ABD ordusu ıçın konnı baglarlar Sonuç olardk dd, ruyucu gıysıler ureten yag arayan mınyatur "oldurucu Shdntha Sardngdpdnı draşlerle" dolu bn yuzey ortaya çıtırmacılann, orduya aıt kukar Bakteri ve mantarlara aıt maşlar gehşürdıgıru soylusporlar kumaşa yaklaştıgındd, yor dncak şarbonun guçlu bu sporlann taşıdıgı negatf yuklu yağlı zarlar nıtbır mıkrop oldugunu da ekbyor (be ns 5 4) rojen bakımından zenguı halkalar ve yağ drdyan NevvScıennst 5Nısdn2003 oldunıcu molekul tarafından çeküırler Boylece Bılge Eser Çevre projeleri şenliği Bulut mu olsam Gemı mı yoksa Bahk mı olsam Yosun mu yoksa Ne o, ne o, ne o Denız olunmah oğul Bulutuyla gemısıyle Balığıyla yosunuyla Nazım Hıkmet, doğa sevgısı ıle dolu yureğını açıyor bızlere Doğayı korumak, çevıe bılıncme enşmek, onu sevmek, şıırdeh coşkuyu yureğınde duy mak ve onu anlamakla başlar Doğdyı, ukosıstemı anla mak, çevre sorunlannm bılıncmde olmak, sorunlara çozumler uretmek kuçuk yaşlarda verılecek eğıüm ve çeşıth uygulamalarla kdZdnılabıhı Bu amaçla Irmak ükullan, WWF (Doğal Hayaü Koruma Vaku) ve KHKD (Turkıye Doğal Hayaü Koruma Deıneğı) katkuan ıle S Nısan 2003 Cumartesı gunu "Çevre Projelen Şenlığf'duzenlendı Istanbul'dan pek çok okul oğretmenlen ve ogrencılen ıle şenhğe katıldı Öğren cıler ulaşım, enerjı, atıklar, kullanılabılır su. su hrkhğı, çevreyı yeşıllendırme, canh ve bıtia turlerı, yaşarn ortamları nesh tukenen canhlar gıbı pek çok konuda projeler uretmışler, yaıatıcı ozgun, çozum ve tdsarımlarını bırbırlen ıle paylaşmışlardır Şenhk, Kadıkoy Kaymakamı Sn Yuksel Peker Irmak Okııllan Yonetım Kurulu Başkanı Sn Muh Ulku Arıoğlu ve DHKD lleüşım ve uyelık Bulum Başkanı Sn Denız Oztok un konusmalan ıle başladı Orta Doğu Teknik Unıversıtesı Bıyolojı Bolumu oğretım uyelprmden Sn Sorgun Tont kaulımcılarla "Bıhmden Sanata Ekolojının Huyv Suyu" konulu bu soyleşı yapü Bilimsel şölen Bu deısler omegın Hukuk Fakultesınde Prof A. Schvrarz, Doç Dr Hıfzı Veldet ıkılısının, Pıof Dr Kessler m ya da Prof Dr Frank ın Prof Dr Zuber'ın ve otekı kımı fakultelerdekı kımı yabancı hocalann derslen gıbı bır şolen nıtelıgındeydı Hele ders yılı bıtımınde "Çekirdek Kimyası" konusuna ozguledıgı son bırkaç ders tam anlamıyla yuksek duzeyde bilimsel bır şolendı, Fen Fakultesı'nın bııçok oğretım uyesı, uselprdekı kımyd ogretmenlerı bu son ders dızısını kaçırmazlardı Arndt'ın derslerını Turkçe vermesı de başlı başına bır olaydı 0nun ogrencılen, deıslen çevuı dracılıgıyla veren hocalann ogrencüenne gore ken dılerını ayncalıklı gorup keyıflenırlerdı Yetkın bır Turkçe üe dersı anlatır ve konuşurdu Kuşkusuz ükm Osmanbca oğrenmışü Bu dılı rum aynntılanyla büdıgı o unlu yaklaşık 800 sayfalık "Anorganik ve Organik Kimya" kıtabının ılk bdsküarmda goıulerı Osmanlıcd agulıkh anlatımıdır, ama 1940'h yıllarda hele 1950'b. yülaıdakı basküarmda dıl ınanılmaz bır boyutta sadeleşmış an Turkçe ye donusmuştur Bu donuşum yalnız Yenilikleri hep izledi Yıllar sonra Hıfzı Veldet Velidedeoğlu na Arndt'ın düle ügıü bu yaklaşımından soz etüğımde Velidedeoğlu Bebek'te komsusu olan Arndt hakkında daha başka bügıler de verdı Onun eskı Yazının devantı 14. sayfada 840/7