Katalog

Üremek için cinsel Aralarmda bizim de bulunduğumuz pek çok tür, üremek için başka yollar olmasma karşm inatla cinsel ilişkiyi sürdürüyor. Biyologlar cinsel iiişki kurarak üremenin, eşeysiz çoğalmaya göre ne gibi avantajlar içerdiğini araştırıyor. Yuzyıl'da yaşamıs unlu bıyolog Anton van Leewenhoek bır havuzdan aldıgı su orneguıı mıkroskobu alünda ın celerken rotıfer'lerle (ağzının etrafındakı haleketlı kırpıklerle sııyu ıçerı çeken ve tekor lck gıbı donen ımkıoskopık su hayvancıgı) tanıştı Rotıfer'lerın caz±ıesıne kapdaıı van Leeuvvenhoek bu yaratıklann cuıselbJde en ufak bır ılgüeıuun olmadığını bılseydı heıhal de çok şaşınrdı Gerçekten de rotıfer'ler 70 mılyon yüdır karşı cınsle üışkıye gırmeyerek kınlması çok zoı bu lekoıun sahıbıydıler Bu buyuleyıcı hayvanların cmsel ya şamlannın bu kadar renksız olması basıt bır merak konusu olmasmm otesırıde, lemel bır bıyolojık soruna parmak basıyor Bıyologlaı gcnol aııldmdd, tuıleıın uzun sure hayatta ka labılmelerı ıçın cınscllığın şart olduğıuid ınanıyorlardı Çunku cınselükten vazgeçen tur ler bırkaç yuzbın yıl ıçınde dunya sahnesın 17 den sıluııp gıltıler Bunun starıdart açıklam&sı da şoylcydı Geneük lekoıııbuidsyon (Bır bıleşıgı oluşturan unsurların aynlmalaıuu takı ben yenıden buleşmelerı tekrar bıraraya gelmclerı), zararlı mutasyoıüaıın temızlen mesı ve her yenı nesıJle bırlıktc yenı gen ka rışımlarının oıtaya çıknidsı ıçın gereküdır Ancak rotıfer lerın uzun suredıı cınscUıklcrı uzak bu yaşam surmelerı bu goruşte bazı aksakhklaı ın olduguna ışaret eder Ydşamla rında cınsellık olmamasına karşm, rotıfeı nu fusundd bır azalma olmaması dıkkat çekıcı du Kaldı kı bugun dunya uzeıırıde eşeysız çoğdlma yoluyla ureycn 300 çeşıt rotıfeı bu lunuyor Eğer cınsellık yuzdeyuz gerekh deu;ılse, ne ışe yarar'' Bu, bıyolojının en zor sorun larmddn buıdu Bugune dek bu soruya yanıt oluşrurması ıçın 30 farkL kuram ortaya aüldı Bunlara, yukarıda degındığımız mutasyon te mızleme/yenı nesılle bırhkte yenı kdiışımla nn oluşması kuramı da dahıldı Butun bu açıklamalardan hıçbuı tanı anla mıyla doyuı ucu bulunmadıgı gıbı çoğu büımsel destekten yok sundu Fakat son yıllarda bu konu da yapılan deney sayısı da kuram sayısına yaklaşı yor Bılım adamlan eşeylı (seksucl) ve eşeysiz (asek suel) soyların karışımından oluşan dogal ve yapay toplulukldrı ınceleycrek bu ku idmlan test etme ye başlddıldi Ve butun bu çdüsma ldiuı faorıucunda bılım adamlaı ı uzun suredır doğ ı uluğuna ınandıkları bu gerçcgc buaz ddrıa yakın laşmış oldulaı Eşeylı ureme ve eşeysiz çogalına arasmdd çok has sas bır denge vdidıı ve koşullara bağh olarak bu denqp bu ıkı uç arasında gclıp gıdeı C^ınsellık uzerınde nc kadar çok duru lursa o kadar ıçınden çıkılmaz hale gelen bır konudur Geneok rekombınasyon yenı gen kdiışıınlan ıçın çok yararlı olabıkr Ancak ılk başta çok kotu, çok olumsuz bır gen kdnşımı 9 soz konusuysa ne olacak Bu koşullaıdd bu karışımı kırıp yenıden bıraraya genrerck, ay m derecede korkunç çocuklaı uretrnek çok da anlamlı olmaz Ayrıca cinsel yolla uıeyen orgdnızmaların karşılaştıgı tek sorun da bu nunla smırü degıl Bır dığer dezavantajı dd erkek uretmelendır Eşeyli üremenin dezavantajları Bazı uyeleıının eşeylı, bazı uyelermın ıse eşeysiz uredığı bır hayvan topluluğunu ele alalım Ayrıca yavrulama ozellıgıne sahıp olan hcr hayvanın boyle ıkı yavruya sahıp oldugunu varsayalım Bu durum eşeysiz ureyen hdyvanlara, eşeylı ureyenlere oranla buyuk avantaj kazandrru Oıtalama olarak, eşeylı ureyen hayvan sayısı bır ncsılden dığerıne degısmez Oysa eşeysiz ureyen hayvan sayı sı ılk rıesdde ıkıye, ıkıncı nesılde doıde katlarur ve bu boyle surup gıder Bu koşullarda eşeysiz ureyen hayvanlar kısıtlı kaynaklara erışım konusunda avantajlı duruma geçerler ve rdkjplerıyle aralaruıdakı tum yanşları anuıda kazdnırldr Eşeylı organızmalann eşeysiz hayvan1ar karşısındakı sayısal dezavantajı "Cınsellı gm çıfte bedeh" olaıak bılınır Eşeylı b u toplulugun uyesı kendısını eşeysiz kılacak brr gen rrıuldsyonuna sahıp oldugu takdırde ço cuklan kıt kaynakları yemden ele geçume şansını yakalayabüır ve topluluğun eşeyh uyelerıru yok olmanın smuma surukler So nuçta cınsellık kaybeuneye endeksh bu stıatejı gomnumundedrr Eşeysiz çocjalmanın dezavantajları Bu yaklaşım rotıfeı'leruı seksten tumuyle nıçın vazgeçtıklcı ını açıklayabılu E<5er orjınal eşeysiz rotıfer olaganustu bır ge netık yapıya i>ahıp olsaydı, çocukları bugun son derece geuşmış bır durumda olurdu An cak eşeysiz çoÇalrrid strdtejısının de sorunla rı var Eşeysiz olaıak uıeınek kısa vadede ıyı du, ancdk uzun vadede ısler tersıne doner Bundaıı 70 mılyon yıl once buyuk ustunluklerı olan genetık yapı bugune geldığuıde bu yuk bu oldsılıkla bozulmuş ve yozlaşmıştu Bu arada dunya da çok buyuk değısıklıkler geçırmış ancak rotıfer'lerın bu değışıklığe uyum sd^larnası yavaş ve aö;ır bır muta.syon buıkımı sonucu oıtaya çıknuştu Ljtc buıı dolayı eşeysı/ ureyen turleı evrımın bu nemınde anıden ortadan kdlkmışlardu Bır açıdan cınsellık çok yayguı old ıçın avantdjü olrndbdu Ancak başkd bır dan, eşeysiz çogalma da kısa vadede 1 > gıbı qoruluyor Kaldı kı uzun vadede hay kalmaya engel oluştuı madıgı da bu geıı, Buna en guzel ornek lotıfer'lerdır Eşeyli ve eşeysiz üreme arasındaki denge Bazı doğal sıstemlcı bu paıado] çozmeye yonelık yardrlı çozumler suı Bunlaıdan bu ı Ldtıncc ddı Poecılıopsıs ' c Meksıka'da yaşayan kuçuk tatlısu bahklan cınsel yaşamldrıdu New Jorseyde Rııtg Unıversıtesı nden Robert Vrijenhoek Tu 874/8