Katalog

Politik Bilim Aykut Goker Bilim ve teknoloji politikalarmda 2003... Gende bırakmak uzere olduğumuz 2003 yılının Turkıye'nın bılım ve teknoloji polıtıkalan açısından ozel bır onemı var Konuyla ılgılenenler hatırlayacaklardır, 198O'lı yılların başında, donemın TUBİTAK ve TAEK'ten sorumlu Devlet Bakanı Prof Dr M Nımet Oz daş'ın esgudumunde, DPT ve lUBlTAK'ın yakın ışbırlığı ve 300 kadar bılım adamı ve uzmanın katılımıyla bır bılım polıttkası tasarlanmış ve bu tasarı Turk Bılım Polıtıkası 19832003 adıyla ve Sayın Ozdaş'ın ımzasını taşıyan, 27.10 1983 tarıhlı bır yazı ıle donemın başbakanının onayına sunulmuştu Yapılan çalışma, yazıda, şu sozlerle açıklanıyordu "Bu çalışma ıle ulkemızde ılk defa 1. Uluslararası normlara uygun olarak Turkıye'nın araştırma ve gelıştırmedekı kapasıtesı, ınsan gucu ve harcamaları tespıt edılmış, 2 Bılımsel alanda uzun vadelı hedeflerımız belırlenmış, 3 tkonomık ve sosyal kalkınma hedeflerımıze bağlı olarak bılım ve araştırma alanlanndakı oncelıklerımız ortaya konmuş, 4. Bılımsel alandakı hedeflerımıze ulaşmak ve aynı zamanda mevcut sıstemımızın etkınlığını sağlamak uzere bır Kanun Hukmunde Kararname ıle Bılım ve Jeknobji Yuksek Kurulu teşkıl edılmış ve Bılım Polıtıkamızın uygulanması ıçın gereklı mekanızmalar oluşturulmuştur" Peki siz çocuğunuzun annesi olmadığım öğrenseniz ne yapardınız? İçinde yabancı taşıyan anneler unyanın en ügmç bıyolojık oykulermden bın Now Scıentıst dergısrnde yayımlandı Bızım burada "Rita" dıyeceÇımız hasta bobrek naküne ıhtıyaç duydu ve bu nedenle kendısıne bır verıcı bulabılmek ıçm aılesıne kan testı yapıl dı Sonuçlar geldıfifinde Rıta umutla bekledı aııcak burıun yerıne duvaıa çdrpmış gıbı oldu Ra porda uç oglundan ıkısmııı ona aıt olamayaragı belırtüıyordu Dr. Kruskall ve ekıbının bılmeceyı çozmelen 2 yılı aldı Ve sonunda Rıtaıun bu 'kimerizm' vakası olduğunda kaıaı kıldılar Ikı bıreyın bırleşmesı olan kimerizm de tek yumurta ıkızı olma yan ıkızler ı ahımde bubırlerıyle kaynaşırlar ve tek bır vucut halı ne gelırler "Kımer" kışınm ya pısı kısmen bu ıkızden, kısmen de dığer ıkızden gelır Bu kulagd bıraz tuhaf gelı yoı ama Rıta " yainız degıl Bugu ne kadar 30 benzer kunerızm olayı yaşanırken emınız aramızda sıra dışı durumlaımdan habersız daha nıce ınsan bulunuyordur Hemen rafa kaldırıldı Bu polıtıka ıçın ongorulen vâde yırmı yıldı ve sure 2003 'te dolacaktı Nevarkı, 'Turk Bılım Polıtıkası 19832003'yururluğe kon duktan hemen sonra rafa kaldırılmış ve neredeyse yok sayılmıştır Oysa, bılım ve teknoloııde belırlı bır polıtıkanın ızlenmesı Turkıye açısından da gereklıydı 'Turk Bılım Polıtıkası 19832003'un başlıca urunu olan Bılım ve Teknobji Yuksek Kurulu (BTYK), bu gereksınmeye yanıt vermek uzere, 3 Şubat 1993 tanhınde, zamânın Başbakanı Suleyman Demırel başkanlığında yaptığı toplantıda, 2003 yılına kadar olan on yıllık donem ıçın, bılım ve teknobjide ızlenecek yenı bır polıtıka belırledı Tasarımı TUBİTAK tarafından yapılan bu polıtıkanın ana hatları ve uygulamaya yonelık karar tasarılan "Turk Bılım ve Teknolo/ı Polıtıkası 19932003" başlığını taşıyan bır dokumanla Yuksek Kurulun onayına sunulmuştu Bu tasarımda, "ana amaç, ulkeyı bılım ve teknolo/ı bakımından ılerı ulkeler duzeyıne getırmek, başka bır deyışle, dunya teknolo/ısıne yetışmek"tı Bu amacın gerçekleşebılmesı ıçın, bılım ve teknoloji gostergelerı açısından belırlı eşık değerlerın uzerıne çıkılması gereklıydı, ve bu bağlamda, on yıllık donem sonunda • Iktısâden faâl on bın nufus başına 7 olan, tam zamana eşdeğer arastırmaa sayısının 15'e çıkarılması, • ARGE harcamalarının gayrîsafiyurtıçı hâsıla ıçınde % 0,33 olan payının % 7 'e çıkarılması, • Ulkemızın, evrensel bılıme katkı açısından, dunya sıralamasında 40 sırada olan yerının 3O'unculuğa yukseltılmesı ve • Ozel sektorun, toplam ARGE harcamaları ıçınde % 18 olan payının % 30'a çıkarılması ongorulmuştu Aşağıda okuyacağınız öykuyu anlamanız biraz güç olabilir. Çunkiı bizim bildiğimiz ilişkiler ile sanki bir ilişkisi yok. Bizim bildiğimiz, bir kadın doğurduğu çocuğun annesidir. Ama bazı olaylarda doğurduğu çocuğun annesi gbrünmeyen anneler var. Bakın nasıl oluyor: Bir doktorsunuz; hastalannızdan biri çok üzgün birşekilde size geliyor. Testler sonucunda, 3 yetişkin oğlunun ikisi hakkında inanılması güç bir gerçek ortaya çıkmış. 52 yaşındaki kadın oğullarınm biyolojik annesi değil. Birşekilde başka birinin çocuğunu doğurmuş. Bu olayın arkasında bir hile yok. Bu, ABD Boston'daki Beth Israel Tıp Merkezi'nden doktor Margot Kruskall'ın S yıl önce karşılaştığı gerçek bir vaka. Buna iki bireyin birleşmesi olan Kimerizm hastalığı deniyor D kemık ılıgı nakülerı gıbı duı urnldt da buyuk onem taşu Ilık naklrnu başarılı olması ıçm alıcı ve vencı nın doka tıpleı ının ayru olmae;ı ge rekır Ve bu da genı$ test taramald ııyla anlaşüabuu Boyle testleı HLA kompleks denılen b u gen dızısıne dayanır Bı HIJA gen dızısı bııçok farklı bagı şıklık proteunm kodlar (uretılme1ıçın talımat hazulaı) Bu pıoteınleı aıasmda bagışıklık hurrelprınrn vucudun kendı dokulannı yabaııc nıaddelerden ayırmadayaıarlandı gı hurre yuzeyı pıoteınleıı de bu lunuyoı Her b u HLA geıuıun yuzler ce farklı çeşıdı yanı alel'ı vaıdıı ve bu nedenle her bır msaıurı alel kombınasyonu benzersızdır Bu "paralel" yanı alel genler sayesmde bır kaıaktet msdnlarda farklı şekıl lerde ortaya çıkar Aile genleri inceleniyor Ancak bu kunerızm hastalı grnda genler kromozom 6 uzeıuı de bubulerıne yakın olarak kume lendıkleruıden "haplotıp" olardk bı lınen bu kombuıasyon blogu şek knde çocuklara geçeı Herkes ka lıtsal olarak bu ı anne dıgerı de ba badan olmak uzere 2 haplotıp alıı Nakıl drnelıyatldn yapan dok torlara gore ıkı kuşuıın HLA haplo tıpleıı ne kadaı beni;eı olursa ara larında gerçekleşen bu doku naklı m de vucut o denlı kabul eder Bu amelıyatlardan buuıe ıhtıyauıuz oldugıuıda benzer haplotı pe sahıp kısıleıı bulmak ıçuı bakılacak ılk yer aıledır Kardeşleı ara sındakı haplotıp benzeılıgı %25 ıken ebeveyn çocuk arasındakı hablotıp benzeılıgı % 50du Dı Kruskall m ekıbı uk olaıak Rıta run ve aılesınuı H A genlermı L yeıuden ınceledı Rıta nın belrrle dıklerı haplonpleruu 1 ve 3 kocaaınuıkıleı ı de b ve 6 olarak nıtelendır dıler Oğullann her uçunun de bu haplotıpı babalarıyla aynıydı Oğııl lardan yalnızca buı anneyle ayıu haplotıpı tdsıyordu Dıger ıkı oglun haplotıpuun kokenı büınmıyordu ve buna tıp 2, denıldı Yeni başlangıç Bu polıtıkanın da vâdesı 2003 'te doldu 2003, ote yandan, Cumhurıyet'ın 100 Kuruluş Yıldonumu olan 2023 hedef alınarak yapılan yoğun ongoru çalışmalarına tanıklık ettı Bılındığı gıbı, bunlar, 2023 yılını hedef alacak bılım ve teknobfi polıtıkalarının belırlenmesıne ışık tutmak uzere, TUBlTAK'ın esgudumunde yurutulen Vızyon 2023 Pro/esı kapsamındakı "Teknolo/ı Ongoru Çalışması" ve TUBA'nın esgudumunde yurutulen "Molekuler Yaşam Bılım ve Teknolojilerı Araştırma Ongoru Çalışması" ıle "Temel Bılımler Araştırma Ongoru Çalışması"ydı Sozun kısası, 2003, yenı bır bılım ve teknolo/ı polıtıkasının da başlangıç yılı olacak Ozellıkle bu nedenle, oncekı polıtıka tasanmlarını neden hayata geçıremedık ya da uygulamada tam bır başarı elde edemedık sorusunu yanıtlamanın da tam zamanı Sevınerek oğrendığımıze gore, TUBA, yıl bıtmeden duzenleyeceğı "Geçmışten Geleceğe Turk Bılım ve Teknolo/ı Polıtıkalan" konulu bır toplantı ıle bu değerlendırmenın yapılmasına ımkân sağlayacak (*) Geleceğe umıtle bakabılmemız, geçmışı lyı değerlendırebılmemıze bağlı (') Bu satırların yazannm bu tur değerlendırmelere kalkıda buluıımok ıçın yaptığı çalışmalara http //www ınovasyon org/yazardelay asp ?YazarlD= 1 adreunden enşılebılır Herkeste biraz var Rıta gıbı vakalaıa koky rastlanümıyoı aııcak doktorlar herkes te bıraz da olsa kimerizm bulunduğunu one suruyor ve bır zamanlar bıyolojık acayıplık olarak gorulen olgunun onernlı bır ışlevı olabüe cegını beürtıyorlar Dıger b u deyısle yaşamlan mızı kunerızme borçlu olabüuız Ilk başta, Rıta nın vakası Dr Kruskall m akünı çok kdrıstırdı Onjınal verıler kadının ve ço cuklannm doku tıpleıme yonelık testlere dayanıyordu Doku üpı ozellıkle ornegm Bu nasıl olur? Olayda kesuı olan bu nokta hepsı gerçekte bundan emın olsa 874/6 "