Katalog

Ne olacak bu erkeğin hali? C diılılaım suıeç ıçmde degışı rıu 'evıırm' üe ılgılı taıuşma Ur msanlık tarıhı kadar eskıdır ve bu tartışmaların geçmışte oldugu gıbı gnnumuz de de toplumsal anlayışlaı uzerınde cıddı etkılen olmuştur Bu degışımın mekanızması olan dogal seçüırrı yoluyla evrım modelını tanımlayan Darwin, eşpy kavramına ozol bır yer ayırmış ve eşeysel seçüımı ayııca tanımlamıstu (Insanın Tureyısı ve Eşe ye BaĞflı Seçüım) Çunku eşeysız olarak ço ğalan canlüar daha eskı caıüılaı olmasma karşın eşeylı olarak çogalanlara oranla tur sayüan bakımından çok daha fakırdırler Bır erkek ve bu dışı gamet (bazen bır er kek ve bır dışı bırey) gerektıren eşeylı uıe meıuıı eşeylı olarak meyeıı (çoö;aldiı) caıüı larm daha baskın şekılde çeşıtlpnmesınde kı rolu nedır? Bunlardan bır tanesı olmadan dıgerı aynı ışlevı yerıne getırebılır mı 9 Eğeı buı gereksız olacaksa bu hangı eşey ıçın daha olasıdır9 Bu dıuumlar farklı tur lerde farklı olgular ıfade eder mı' Dogada boylesı olgulaı var mıdır 9 'Erkeğin gerekliliği ve geleceği' son günlerde medyada popüler niteliği ile ön plana çıktı. Konunun popüler niteliği ile tartışılmasımn bazı yararları olduğu gibi bazı noktalar da gözden kaçabiliyor. Daha kapsamlı bir bakış açısı için konu evrimsel bir perspektifte tartışılmalı. olasılıklar sadere uısan ıçuı degıl tuın tuı ler ıçuı geçerlıdır) Çıftleşme yanlış eşle (yakın akraba turler arasında olasıdır) gerçekleşebüır veya kısırlüda sonuçlanahüır ve bonuçla zaman enerjı ve çabanın tumu boşa gıdebüır Bu kadar bela ve rısk npdenıyle hıç bu canlı da eşeylı uremenın evrımleşmemesıru beklerdık Ancak, bugun tanımlanmış oldiı üa nulyon kadaı caıüı tuıunıuı bu yuk bu yuzdesınuı eşeylı olaıak uıedıguu (çoğu mılyar yıldan fazla) de bılıyoı uz ça duşuk olacakür Bu durum bu sıfu çaı pan gıbı devıeye gııerek daha onco saydığunız eşeysız ureme avantajlaıı nın tumunu yok edecektır Dıger taraftan eşeylı ureme dogal seçüımle bırlıkte ışledıgtnde turun gen havuzunu (tuıe at genetüc bügı toplamı) saglüdı hale getıru Ozet bır ıfade ıle her yem ııeslm oluşumu su:asında genetü< yapıda ıstenmeyen (tabı kı bazen de ıstenen) degışımler (mu tasyonlar) moydaııa gelır Dogal seçı £j aramak zaman ve eneıjl alır. Ef arama slnyalIun yoluyla ıatemneyenleı (başarısız lerl karşı dns kadar avalarca da fark edllebillr. laı) eleneceguıden ve turun devarnlüıKrornozom sayısı fazlaügı het zaman lyı an ğı ıstenüen ozellıklerı taşıyanlar aracüıgı üe lamına gelmedıöjı gıbı (orneöjn 21 krornosaglanacağından turun gen havuzunda dezomdan 3 tane bulunduraıüar mongoloıd zavantajlı genlerın bırücmesı ve bır genetık olur) eksıklıgı de hpr zaman olumsuzluk yukun oluaumu engellenecektu: Işte bu neanlamma gelmez XX'ın dışı ve X0 ın erkek deıüeıle eşeylı ureme ve dolayısıyla eşey olduğu boceklerın aslında daha oncelerı lpr gereklıdır bırY kıomozornuna salup oldukları ve son radarı Y kıorrıozonıunu kayıp ettıklerı yo Zararlı mutasyonlar nunde kanıtlar vardır Bal aıüarmda üa taBu yonuyle baküdıguıda asıl tartışılkım kromozom dışıyı, tek takun erkegı ması gerekerı gelecekte eıkeğm ne olaca oluştuıur Gorulduğu gıbı erkek ıçın her gıdegü uısarı turunun ne zaman bu Y kıomozomu geıekmemekte olacagıdır Çunku gunudır muzde ulaştıgı bügı ve Bunlarm uısan ıçın ne ıfade ettıgı duteknolojı duzeyı üe, eşeyruma baglıdır ve bu noktada gelecege üışlı olaıak uruyoı olmasma kuı spekulasyorüar yapüdıgmda bazüarı kdişın kendısı ıçın seçıbııbırleı ı üe kesışmeyecek kadar farklı çok lım kavıamını buyuk sayıdd açüdama olasıdu Bazı olasüüdaıa iranda bertaraf etmış deguımeden, çok kuçuk olmasma kaışuı olan ınsanın (Homo sapıuısan Y kromozomunun 80 kadar gen taşı cns) gen havuzu genetık dıgı ve erkek eşeyin oluşumunu sagladıgıhabtalıklaıa neden olan m belırtmek gerekır Dıger canlüar bazuıda zararlı mutasyoıüarla suevrunsel suıeçte yaşamıuş duıumlar refe reklı yuklenmektedır Zararlı mutasyonlann rdns aündığuıda sureklı gen kaybı üeYkro yaıattıgı genetüc yuk acaba 500 yıl veya mozomunun yıtırılmesı olasıdır 5000 yıl ya da 50 000 yıl sonıa nasü bır ınsan populasyonu meydana getuecektır 9 Eşeylı uıeyen orgaruzmalaıda her zaman bu erkek ve dısıden soz edemeyız Yassı kurlardan bır bırey hem eıkek urerne oıganlaıına sahıptır ve speım uretır hem de dışı ureme oıganlarına sahıpür ve yumuı ta uıetu (hermafrodıt = çıft eşeylı) An rak yuıe de bu tuıleıın bueyleıı kendı kendıleruıı dollemektense bu başka buey üe çıftleşprek pşpylı uremenuı avantajlaı ını elde etmeye çalışır Bazı orgaruzmalarda bu buey bu evıede erkek ve daha sonra dışı olabüır Bazı tuıleıde eıkek veya dışı olma eşeyleruı oratuna baglıdıı Belıılı bu zamanda eıkekler fazla ISP devamuıda dışı, dışüer fazla ıse erkekler oluşur Eşeyin Önemi Evıım lyı bıı yatınmcı qıbı bedel ka zanç prensıbıne goıe ısler Dışı veya eıkek organızmarun amacı genlerım bır sonrakı ncslc aktarmaktır ve bıreym (dolayısıyla tuı uıı) başaıısı "uyum gucu" (turunun bır sonrakı nesluıe katkı degeıı) üe olçulur Taşı nan gerüer orgdmzmanın uyum gucuııu ne kadar arttırıyor ıse o tıpte organızmanırı sureklüıgı (zaman VP oran olarak) o kadar fazla olacaktır Bu suıeklılık ureme veya ço galma dedıgmuz olay üe geıçekleşecektır Evnrn çalışdiı uıılu bıyolog John Maynard Smith eşeylı ve eşeysız ureme şekıüerıru kaışüaştırmada nırengı noktası olan teorık bu model sunmuştur Lşeylı ureyen bu oıganızmanın verdıgı dollerın yarısı (yaklaşüc olaıak) erkek dıgeı yaıısı dışı olacaklır Dolayısıyla, ıkmcı neslı oluş turan dollerırun yarısı dol verme kapasıtesındo bueyler (yanı dışıler) olacak ve bu oran heı nesılde ayı şekılde devam ede cektu Ancak, eşeysız (veya dollemesız = parthpnogenetık) olaıak uıeyen bu oıganızmanın dollprının tumu sonrakı neslı verme kapasıtesınde bıreyler olacak ve bu duıum heı nesüde aynı şeküde devam edecektu Dolayısıyla eşeysız (ya da dollemesız) olaıak uıeyen catüüaı eşeylı olaıak ure yerüeıe qoıe daha başaıılı olacaklaıdıı Eşeyli üremeBelalı yolu tercih Het oıganıznıa bu çevıede yasaı ve çevreıun yaıattıgı sayısız seçdırn baskısma maruz kalır Seçüım bdsküaıuu beıtaıaf edecek bır genetık yapı ve dolayısıyla bıyolojık donanıma sahıp olundugu surece tuıun vdilığı neaüleı aıacüıgı üe devam edecektu Cunumuzde var olan canlılaı bu donanıma sahıp olduklaıı ıçuı vaı olagel mıştır Yetersız donanuna sahıp olan yuz bmlercesı evrımsel su teçte yok olmuştuı Işte eşeylı uıemeıun 10lu bu hususta yatmaktadır Eşeylı ureme genetık çeşıtlılık oluşturarak tur ıçı seçenek çeşıtlılıgı sağlar Çunku eşeylı uıeme ıçın gametleıuı oluşması gerekır ve gamet oluşumu sırasmdd kıomozomlar farklı kombmasyonlarda dagüu (klasık ıfadesı üe bır ıskambü destesı ıun heı dagıtımında oyuncularm farklı elle re sahıp olması gıbı) Keza bu esnada kıo mozornlaı arası patça değışımı (kıossuıg over) olacak ve bu da kromozomlaıın gen dızüışlerınde yem kombınasyonlar oluştutuı Gametleı yem bır bıreyı veıecek zıgotu oluştuıtnak ıçuı başka bu gametle (bır yumuıta bır speım ile) kaynaşacak ve bu yolla rure ozgu gerüeı yem bu bııeyde ye m bır duzende bır araya gelmış olacaklar dıı İnsan türü kaybolur mu? Bu duıumdd sadece dışı kalabüu Kokeıüeıuıuı eşeylı bu orgamzma olduğu kabul edüen bazı cadı çekııgeleıuıde sa dece dışılerın bulunması boyle bu senaıyoyu akla getırmektedır Eger Y kromozomu uzermdekı geıüer sureç ıçerısmde başka kıomozomlaı uzeıme tasmusa ve hu yollaY kıomozomu yok oluısa bazı çekugc lerde olduğu güoı tek X kromozomu üe oluşan erkek olası olabüır Yanı Y kromozomunun kaybı erkek eşeynı yok olması anlamı na gelmeyebüu Dıgeı bıı aenaıyo msaıı tuıunuıı oı taddiı kalkmasıdır Zayıf olsa dd, baska bu olasılüc şımdıye kadar kuçulme olmuş olsa büe bundan sonrakı sureçte Y kromozomu na başka kromozomlardan genleı taşınarak (kı bazen taşındığı büuuyoı) yok olma yeıı ne daha buyuk bu kıomozom halme do nuşmesıdıı Bu duıumdd tum senaıyolaı tersme ışleyebüır Ya da tamu mekamzma ları etlon olarak ışler ve hıçbır def^ışıklık ol maz Senaıyolaım çogaltılması olasıdır Yukaııdakı senaıyolaıda sadece kromozom Belalı ve riskli 'l'eoıık arüarnda eşeylı uremenın de zdVdiıtdjldiı bunuıüa sınıılı degüdıı Bedel kdzanç pıensıbı dıkkate almdıgında eşeylı olarak ureyen orgaruzmalaı eşeysız uıe yenlere gore çok daha fazla yatırım yapmak zoıundadırlar Çunku eşeylı ureyen caıüüdi cş ujdtnak zoıundadular Eş aıa mak zamaıı ve eneıjı alu Eş arama sınyal lerı karşı cıns kadaı avcüaıca da faık edüebılır Dolayısıyla eş arayarun başka canlüaıa yem olması olasılıgı aı tar Bu eş bulurıdugunda potansıyel eşın çıftleşmeyı kabul etmesı gereku ve bunun ıçuı üave zdnıan ve eneıjı haıcanması geıe kır (kuı yapnıak ıçın) Bunlaıa ragrnen çıft leşme başansızlıklrf sonuçlaııabüıı Çıftleşme bırey ıçın eşeyyel yolla bulaşan hastalık etmenleıı ÜG kaışüaşma rıskını getnır (bu 874/12 Yatırım kazanç getirir Sonuçta, aynı yumuı ta üazüiıgı haı ıç eşeylı olarak ureyen bır tuıun hıçbır bueyı dıgeı ı üe tıpa tıp aynı olamayacaktır ve ye nı koşullaıla kaışüaşüdığında çeşıtleıden bu veya bukaçımıı uyum gosteınıcsı OIOM olacak ve bu yolla turun devamlılıgı sağla nacaktır Kısaca yatırım karşüıksız degüdıı sadece uzun sureçte kazanç getırmektedır Ancak eşeysız uıeme bunları sagla yamaz Eşeyaız uıeme üe suıeklı olarak ay nı genutık yapıya salup bıreyleı oluştunü dugunddiı vat olan koşuüaıa uyum yeteılı nlsa bıle koşullar değıştıgmde yem seçüım baskılaıını gogusleyebüme olasılıgı olduk Çok sayıda açıklama Ancak çok sayıda otganızmada eşey kıomozomlarla belırlenır Memelüerde XX dışıyı VP XY erkegı oluşturur veya kuşlarda teısı şeküde ZZ erkek ve ZW dışıyı oluştuluı Bazı boceklerde dışı XX ve erkek XY kıumuzumlaıuıa sahıpken dığer bazüannda dışı XX ıken erkek tek X kromozomuna sahıptır ve erkek bu ktomozom eksıktır