Katalog

şam tasmalı bır kopek veya orta şıddette bu ses gıbı tehlıke yaratmayan ügılı ılgısız her çeşıt uyarıya tepkı verebüır Ouırk ve dıger bılım adamlan bazı uısanlarda dinıgdalların bu filt releme ıslemını dogru durust yapmadıgına dıkkat çekıyor Ve sızdıran bır supap gtbı çok fazla sayıda bılgı ışleyebılıyor Bu ınsanlarda en kuçuk korku nesnesı büe parak yaratmaya yetebılıyoı Sonuçta korkutucu olayların duygusal anıları rasyonel duşunceyı yok edıp egemenlıgı ele geçırebıyor (Armals of the New York Academy of Scıences, vol 985, p 263) Amıgdalı "sızdıran' kışıler bırıkı korkutucu derıeyımle karşı karşıya kalınca "aşın te tıkte" olurlar, son derece masum uyarılardan korkmak gı bı bıı anskanlık edınırler tşte * bunoktada anksıyete bozuk lugu kondını gostermeye başlamıştır Bu sıstemın nasıl çaksügını drastıran bılım adamla rı, amıgdalda duygusal anılaıı sabıtleyen GABA olaıak nı telendırılen bu noroüansrnı terı keşfettıler GABA'mn basküayıcı etkısı yardımıyla drnıgdal tehdıt yaratmayan uyaıüaıı fütıeden geçırır Sıçanlarda GABA faahyetleıı baskılandıgı zarnan hayvanlarm korku ıçınde saga sola kaçışüklan ızlendı Aynı sure cın msanlarda da geçerlı olup olmadıgmı aıaştıran bı lun adamları parak bozuklugu ve genel ank sıyete bozuklugu tanısı konulan kışılerde GABA duzeyının duşuk oldugunu keşfettıler Şımdı bazı "benzodidzepıne' turevı antıanksıyete üaçlanrıın Valıum gıbı GABA sıstemı ru etkaleyıp etkılemedı<5ı aıaştırılıyor Araştırmalanru başka bır koldan yuru ten bazı büını adamlaı ı ıse anksıyete bozuk luklaımdd korku anılarını sılen mekanıznidnın dogru çalışıp çalışmadıgını araştınyor Bu aıulaıın degıştırılmesı çok zoı olmakla bulık tp msanlaıda ve hdyvanlaıda bu amJarın UZPıme başka kayıtlann da yapılabüdıgı goruluyor Sıçan ve faıeleıde ogrenılen korkunun tı tız bır süme operasyonundan soma şattlı uyarı ıle şartsız uyan arasındakı baglantının kopanlabıldıgı ızlendı Deneyde hayvana şok ıle bırlıkte duydugu ses şok eşlıksız tek rar tekrar dmlettırıldı Bu sureç pek çok kereleı tekraılandıgı zaman hayvan sesı duydu gunda eskısı kadar endışelenmemeye başladı Ouırk yenı yazılan dnılaı m oluşumunda pıeftontal korteksın kılıt bır rol ustlendıgını üerı sunıyor Prefrontal korteksı zedelenen bıı sıçanın ogıenürrııs bır korkuyu süebıldıgı ancak bır gun sonra eskı korkulaıma yeıuden geı ı dondugu goruluyor üuırk e gore PTSD tanısı konulan kışılerde sorun, ptefrontal korteksuı amıgdalı gerektıgı gıbı kontrol altında tutamamasından kaynaklaıuyoı oldbüır Psıkıyatrıstler PTSD lı Vıernam gazüerıne travma laıını çagrıştırıan bu uyaıı gosterıldıCpnde pek çogunuıı pretrontal kortekslonndekı fa alıyetın anormal derecede duşuk, amıgdallaımddkı fddlıypfın ıse olaganustu yogun oldu gunu ızledıleı Başka bır deyışle mantıklı ve duygusal bellek arasındakı denge bozulmustu Buna benzer bu durunı dıger anksıyete bozukluklannda da geçerlı olabılır Ancak anksıyete bozukluklannın yega rıe sorumlusunun amıgdal oldugunu duşunmek yanlış Dıger bır sorumlunun da seroto nın adı verüen norotransmıter oldugu duşunuluyoı Serotonuıuı duygudunım (mood) duzenmde onemlı bır rolu vardıı Anksıyete bozuklugu gıubunddkı herhangı bır hastalı ga yakdlanmış olan hşüeruı serotorun duzeyının duşuk oldugu büınıyor Prozac ve dıger seçıcı serotonın gerı alım ınhıbıtorlerı (SSRI) beymdekı serotorun duzeyım yuksek tutar Bu nedenle depresyonda olanlar kadar anksıyete hastaldiına da SSRI ler onerılır Dolayısıyla serotonın duzeyındekı dengesızlık beynın korkuyu algüama şeklını etkıler mı 9 Bu sorunun yanıtı "evef'tır Ozellıkle bu dengesızlık çocukluk donemınde ortaya çık mış ıse Columbıa Umveısıtesı'nden Coıneüus Gross, geçen yıl bebeklık çagmdakı fa relerın beynındekı serotorun duzeyuun duşululmesı duıumunda yetışkmlık çagında bu farelerın daha endıselı olduklannı keşfetmış Sonuçta anksıyeteye gıden yolun erken yaşta olustugu kesınlık kazannuş Genlet uzerındekı araştırmalar yaygm laştıkça anksıte bozukluklannda hangı genm elkuı oldugu konusu da bılım adamlarının ü gısını çekıyoı Geçen ocak ayında Cleveland'dakı Case VVestern Reserve Unıvorsıtc sındpn Evan Deneris ve ekıbı farelerde Pet1 adııu verdıklerı genın seıotonın uıctı mınde etkuı oldugunu keşfettıler Henuz bu çalışmayı ınsanlara uygulamamakla bulıkte Pet 1 gen mutasyonunun msanlarda da etkılı olma olasılıgmın çok yuksek oldugu duşunuluyoı Arıksıyete bozukluklan çok kaımaşık bu hastalık grubudur ve bılım adamlarının gerıler gelışım SUTPCI ve deneyımler arasın ObsestfkompuMfbozukluk. CcnW ankıhett Fobiler NOfusun gtrt kalan knım • Korkunun grafiğl Akıl haıtalıklannın en uk görülen fekli ankstyete bozukluklandır. dala çok yonlu etkıleşunı nasıl çozebıleceklerı konusunda şundılık kunse bır yorunmda bulunamıyor Onemlı olan hastalıkld ılgüı bıl gıler aıttıkça, hostdldiuı çektıgı sıkıntıların azalması Reyhan Oksay New Scıenüst 6 Eylul ^Uü>i (1) lngüızce "anxıety sozcugu genel olaıak dılımıze "kaygı" olarak çevrüıyoı An cak Prof Dr M Orhan Ozturk "anxıety dısordeı" olaıak bılırıen hastalık grubunu "bunaltı bozuklugu' olarak çevumeyı uygun bulmuş Bız, Doç Dr M Ernın Ceylan'ın kullandıgı gı bı yaygın bır tıp terunı olan ' anksıyete" sozcugunu tercılı ettık yaşdiıı kuı taı ıı Amıgdal alaım duıumuna geçtığı zaı anmda tepkı verır sınyaller amıgdaldan uı sdpma dogru haıeket eder Beym sapı nın ılkel bolunıuduı ve ıstemdışı korkula mtrol eder Bu da 'hızlı ve pıs ularak nıııdııılebılocek koıku teplasını tetıkler Bu u, korteksın daha ınce bır kaçış plaııı yapından oııce rneydana gelır Korku ıle IILŞ ıdırdıgımız fızıksel tepküeı alçak yol smerı tarafindan tetıklerur Ru aşamada bıı soıu kafalaıı kaııştırıBazı msaıddiııı korku tepkılerı nıçın bu 4r anı ve yogun olabüıyor9 Bazı ınsaıüar ı zararsız uyaıüarı tehdıt unsuru gıbı al or ve sonuçta parağe kapıhyoı' Travmaıaıuz kalan bazı msanlarda PTSD belırtı ortaya çıkarken bazılaımda nıçın çıkmıButuıı bu sorunlar, amıgdalın dogru ça lışrnamasındarı kaynakJanıyoı olabılıı Ayııca hayvanlarda te bozukgoruldugu uzere kaygı duı u amıgdalın şeklındekı ı korkma bazı kuçuk faıklüıklaı dd anksıyete bozuk'e uçuş korlukJarma yol açıyor obıler olabüu TEDAVI KARMAŞASI Farklı anksıyete hasta lıklaıı faıkh bu şekılde tedavı edılu Ayrıca çok çpşıtlı teda vı yontemlerı soz konusudur Irıgıltere'de Ulusal Klınık Te davücrı Enstıtusu gelecek yıl buturı bu seçeneklerı bır la porda buraraya geürecek Bazı hastalar daç teda vısınderı yaraı saglar Valıum gıbı Benzodıazepıne turevlerı kısa sure ıçm yarar saglar an cak uzun vadelı yan etkıleR' yol açar Aynca bu ılaçlann çogunlukla anksıyeteye eşlık eden depıesyonu tedavı ettı gı pek gorulmemıstır Tam teısı seıotonın duzeyını yukselten üaçlar daha etkılıdır çunku hem anksıyeteyı hern de depresyonu tedavı eder Ancak üaçlar herkes ıçın aynı etkıyı yaratmadıgı gıbı her çeşıt anksıyete bozuklugunu tedavı etmez Sozgeumıspe sıfık fobıleruı ılaçlardan yarar sagladıgı pek soylenemez En etkılı tedavı yontemlerınden buı büışsel dav rıiruşsal terapıdu Bu yontem sayesınde ha'îta ınanç ve koı kulaıııu yenıden ınşa edebılır Terapı sırasında hasta korktu gu şeyle yuzleşerek yanlış ınançlarını duzeltebılu Ayrı ca korkulaııyla başetrne yollarını ogrenır Shapiro tarafindan gekştırılen, goz haıeketı hassasıyetı nı azaltmak ve yenıden ışlernden geçırmek (Cye move ment desensıtısaüon and repıocessmgEMDR) oldukça tartışmalı bıı yontemdu Hdstadan en korktugu anı uzeruı de yogunlaşması ıstenır ve teıapıst gorsel alan ıçınde parmagıru bu yaııddn dıger ırıe dogru hareket etınıken hastadan bu deneyururu anlatması ıstenır Veya terapıst hastanın sağ ve sol elıne sıra ıle dokunur Bazı psıkıyatııst ler bu tedavınm hastalıgın semptomlannı azalttıgını bıl dırıyor Terapmın nasıl yaıarlı oldugu henuz buınmıyor Ancak tedavı yontemlerının kaı şılaştırılmdsmdd EMKD'nın kanşık sonuçlar verdıgı ızleıı dı Danışma veya hıçbu şey yaprnamaktan daha etkılı bır yontem olan EMRD nın bılışseldavranıssal yontem kadar etkılı olmadıgı soylenıyor konuşmak desoz $ı stres ygusuzluk • eskıyı anım sanlar Son n a goro cınsel •t olgusuna > ı kalnıak bu lıyor Puoıto Rıco'da bulunan Ponre Tıp Okulu ndan Gregory Quirk e gore saglıklı bıı amıgdal tehdıt yalatrnayan uyarıları mukemmel bu şekılde fıltreden geçıru Bu fıltıe olmadaıı ırısanlar ve hayvanlaı Uzun vadede bılışseldavranıssal terapının bazılan ıçm ılaçlarddrı ddha yararlı oldugu gorulmuştur Ayrıca Oxford Unıversıtesı'nden Allıson Harvey'm yaptıgı bu mcelemeye gore PTSD turlerı ıçm dıger terapılerden de daha etkılıdır Bu arada 19901ı yülaı dd Kaüfornıyada Francine 864/9