Katalog

Uluslararası yayınlarda iiniversiteler nasıl karşılaştırılmalı? Türkiye dışa açılır ve üniversitelerimiz arasındaki rekabet artarken, uluslararası bilimsel Tıiblo 1 4B0 Arnftınva Univenitelt'rinıh' yayın sayılannın daha çok tartışılıyor olması memnuniyet vericidir. Ancak hem ülkemizin Ortıılama Yayın %c Atıf Sayıları özellikle de üniversitelerimizin yayın sayılarını tartışırken daha dikkatli olmak ve daha inOgretım Uyesı BeşYüda (19921996) ce yöntemler kullanmak zamanı gelmiştir, hatta geçmektedir. Ara sıra yazarlann kendi Başma Yaym Atıf kurumlarını öne çıkarma gayretinin ağır bastığı bu yazıların ne kadar bilimsel yontemlerFen Billmleri ve Mtthendislik le hazırlandığını artık tartışmaya açmamız gerekiyor. Kımya erşeyden once sozkonusu tartışrridldtdd uluslararası yayın denıkrı ce Internatıonal Scıence Instıtute adü kurum tarafmdan hdzırlarıarı uç endeks (fen sosyal büımler beşerı büımler) kapsamına gıren hakerrüı deıgüeıde yayunlanan makaleleı ve dığer yaymlann kastedıldığmı belırtmek gerekıı Uluslararası yayınlaı hakkında son yülaıda sayıları gıderek artan mcelemelerde en sık oldidk yapüan son yırmı yıllık donemde Turkıye adreslı makale sayılannın arhş hızırıı ve Turkıye 'nın dun ya sııalamasındakı ycrını ızlemektır H Gerçekten de son 20 yıldd Turkıye adreslı ve bu uç endeksın kapsamına gıren uJuslararası yayınlarda buyuk artış oldu Daha dd onerııkbi Tuıkıye adıeslı yayın sa yıları bu donemde dığer ulkelerdekı yayınlarddiı daha hızlı aruş gosterdı ve Turkı ye nın ulkeler yayın sıralamasındakı yerı hızla yukseldı Tuıkıye Scıence Cıtatıon In dex kapsamına gıren yayın sıralamdsında 1985 yılında 493 yayın üe 43 sırada yer yılında 45 lıktır Ayrıca, araştırma kapasıterruzı olçmeye çdüşırken yayın sayıldiının yanı sıra yayınlann kalıtesını de dıkkate dlmak gerekn Yme bu sayısal çerçeve ıçınde bır yaza rın ya da bır makalemn aldığı topldm dtrf sayılaıı kalıte ıçın belkı daha makul olçuler dır Oysa sadece yayın sayısını artıımaya koşulldiidn bu anlayış araştırmacüanmızı da yanlıs yonlendırebümekte sadece yaym sayüanna onem vermeleıme yol açmakta dır Nıtekım Turkıye adreslı yayınların aldıgı ortaldrrid atıf sayılaıı mcelendığınde bu sayüann son yülarda artmadıgı tam tersıne bır rnıktdr gerüedığı anlasümaktadu (bkz Yurtsever Gulgoz Yedekçıoğlu 2002 ) Aynı ükelerı ve kdygüarı yayın sayüa rına üışkm olaıak üniversitelerimiz arasında yapılan karşılaştırmaldrd taşımak rnumkun duı Uıuveısıteleıımızı endekslı dergılerde çıkan toplam yaym sdyüarı uzermden kaışı laştıı nidnın fazla anlamlı olmadığı soylene bılır Ilk aşaraada daha anldmlı olan, ogıe tını uyesı başına yapılan yayın sayısını bulmaktu Ancak bu kaba gosterge sadece bır bdşlangıç olusturabüır Çunku bu yılda yapüan oıtalama ya yın sayıları değışık bıünı alan ldrı ya da bılım dallan arasında buyuk farklılıklar qosteı ıyoı na duşen endeksler kdpsdmmdakı yayın ve atıf sayıları Tdblo 1den ızlenebılır Bu tabloda sunulan ortalamd yayın sayıları arasındaki bu farklılıkldrm kışüerın ya da büım dalldrının venmlılığınden kaynak landıgını soylemek kolay degıldır büım alanlarınm temel ozellıklerınm de bu sonuçta onemlı payı Astrofizık ve Astronomı Ec?acüü< Kımya Muhendıslığı Fızrk Molekuler Bıyolojı Bıyomedü<dl Muhendıslık Gehşme Bıyolojısı Elektrık Muhendıslığı Yerbılımlen Makme Muhendıslığı Uzay Muhendıslığı Sanayı Muhendıslığı Inşaat Muhendıslığı Matematü< Bügısayar Büımlerı 10 52 10 56 9 52 8 04 7 83 7 64 7 75 7 03 5 03 471 4 38 4 06 3 68 3 54 3 48 3 06 55 88 69 15 56 06 25 51 43 33 /0 18 28 46 62 83 1371 24 82 8 65 15 79 4 85 3 39 6 67 6 17 vdidıı tablo 1) (Bakınız Sosyal ve Beyeri Bilinüer Bilim dallarına göre Bugun Turkıye de ve uluslararası yayınlarda kaba hdtlarıyla uç temel alandan soz edılebılır a) tıp b) temel bılımler ve muhendıslık c) sosyal ve beşerı büımler Ogretım uyesı başına duşen oıtald ma yayın sayılan bu alanlar diasında çok buyuk faıkMıklar gosterıyor En yuksek or talama yayın sayüarı tıp dldnındd goıulrnek te ddha aorua da temel büımler ve muhen dısük gelmektedır Lndekgleı kdpsdmuid gıren uluslaıaıası yayın sayılannın en duşuk olduğu alan ıse sosyal ve beşerı büırrüeıdıı Ayrıca bır büım alanı ıçınde büe ortalama yaym sayüan bakımrnddn büırn dallaıı dia smdd onenüı faıklüar vardır Ornegın temel büırrüeı arasında mdtematık fızık kımya bıyolojı gıbı büım dallan arasmda da yıllık ortalama yayın sayısı bakımmddn onernlı ldiklüıkldi qoıulmektedır Bu farklılıklar Turkıye ye ozgu degıldır başta ABD olmak uzere tum ulkeleıde vardıı ABDrie onde gelen uıuveısıteleıde değışık büım dallaıında ogretım uyesı başı Psücolojı 371 1283 Faı klı büım 2 72 Ekonomı 5 43 dallarrndakı uygulaSosyolojı 2 14 551 malar ıncelerıdığuıAntropolojı 154 3 99 de yayınların turu, Sıyaset Bıkmı 146 2 50 endeksleı kapsamı 1 19 Tarüı 0 70 na gıren dergılerın sayıları endeksler Kaynak Amencan Research Unıversıties, 1998 vt kapsamına gıren vd,1999 dergılerdekı makaleleı ın kabul red orankı faık buyumektedır (bu konularda daha ları gıbı en temel korıuldrdd büım alanlan fazla ayımtı ıçm bkz Denkel Kağıtçıbaşı ve büım alanlarınm ıçınde büım dalldiı drdPakvePamuk 1999) sında buyuk fdrklıükldr oldugu gorulmekte Bu durumda kışı başma yaym sayı dır Ayrıca sosyal ve beşerı büımleım pek larına bakarak belırlı dallarddkı ogretım çok cidlındd uluslararası yaym faalıyetının uyeleruun dıgeı lermden dalıa veıırıüı çalış onemlı bır bolumu sozunu ettığımız entığı gıbı sonuçlara ulaşmak hatalı olur Bu dekslerm kapsamı dısmda kalan kıtaplaıda sonuç unıversıteler didtı kaışüaştumalaı ve ulusal dergılerde yapümaktadır ıçın de geçerlıdır Tum unıversıtelerımızı Dil sorunu Bır dığer faklılık nedenı de dü soruııuduı Bu yazıda sozu edüen uç endeks buyuk çogunluğu üe Ingüızce ydynüarı tara maktddıı Tıp büımlerı üe temel büımler ve muhendıslık aknldrmda Lngüızcenın drük ulusldiarası bılım toplulugunun ortak hatta tek düı oldugu soylenebüır Oysa sosyal ve ozellıkle de beşerı bılımlerde lngılızce dışında da bılım topluluk lan vdidıı Dıgeı dülerde yapılan yayınların buyuk çogunluğu Inteınatıonal Scıence Ins tıtute'un hazırladıgı endekslerm kapsamı dışmda kalmaktadır Nıtekım dnadüı Ingı Uzce olaıı ulkeleıde Scıence endeksme gıren yaym sayıları Socıal Scıence ve Huma nıtıes diıd Ar ts endekslerme gıren yaym sa yılarmm yaklaşık olarak b kat uzerınde ıkeıı diıadüı Ingüızce olmayan ulkelerde bu oran 12 kata yukselmektedıı Bır başkd de yışle, anadılı lngılızce olmayan ulkelerde Scıence endeksme gıren yayııüaı üe Socıal Scıence endeksme gıren yayınlar arasmda dlırken 2002 yılında 8372 yayın üe 22 sıra ya geldı Aynı şekılde sosyal bılımleı alanm dakı uluslaıarası yayınları ızleyen Socıal Scıenre Cıtatıon lndex kapsamına qıren yayınlarda Turkıye 1985 yüında 31 yaymla 47 sırada yer alırken 2002 yümda 376 yayınla 28 sıraya yuseldı aynı kdbd koyardk oğıetmı uyesı bdşmd en dekslı ydym sayüarma gore kdrşılaştırmak da aynı derecede yanütıcıdır Unıversıtele ı ımızın tek tıp olmadüdaı rnı farklı uzmarüık alanlan seçtıklerını büıyoruz Buyuk tıp fa kulteleı ı olan unıversıteler üe sosyal bılım lere agırlık veren uruversıteleıde ogretım uyesı başma yaym sayısını karşüaştırmak fazla anldmlı olmamdktddıı Bunun yeıuıe heı unıversıte ıçm a) tıp, b) temel büımler ve muhendıslık c) sos yal ve beşeı ı büımleı olarak tanımlanabıle cek uç temel aldnm her bııuıde toplam en deksh yaym sayısını o alandakı ogretım uyesı sayısına bolerek bıraz ddha dyımtüı ve ddhd diüamlı oıanlaı elde etmck mum kundur Unıversıtelerımızm yaym peıfoı rndnsldrmı da bu oıanlar uzeımden karşı laştırmak gerekır Kalite ve nüfusa göre Ancak bu noktada bır ıkı haürlatma yapmakta yardr vaı 70 mılyon nufusu ıle Turkıye nın 5 mılyonluk Horıg Kong un ya da 10 mılyonluk Macarıstan'ın onunde yer alması pek de ovunulecek bır başarı olmaydbıkt Kanımızcd ulkedekı kaşı başma ya yın sayısı toplam yayın sayısınddn ddhd saqlıklı bır qosterqedıı Nıtekım nufus başı na yayın sayısını hpsaplayıncd Turkıye nın Scıence Cılatıon Index kapsamına gıren ya yınlaı sıralamasında dunyadakı yerı 2002 En doğrusu Tdbıı kı en doğrusu bu sonıakı aşa mada kışı bdşına endekslı yaym kdişüaştıı bolumleı bazmda yapmaktır Orne 864/10