Katalog

Politik Bilim Aykut Goker 'Yelken ve Top' Bılım ve teknolo/ı, ancak, uygun bır kultur toprağı bulunursa yeşerır ve toplumda kok salar Cenç Cumhunyet'ın Os manlı Imparatorluğu'ndan devraldığı kultur mırasında bılım ve teknohjinın yerı neydu Osmanlı Toplumu çağının bılım ve teknolojisını ne olçude sahıplenebılmış ve kendı dışında yaratılan 7 bu zengınlığe ne olçude katkıda bulunabılmıştı Kıtap Yayınevı tarafından yayımlanan ve kısa bır sure once, Sayın Bursalı'nın da sozunu ettığı "Yelken ve Top", konunun teknolo/ı yonune ışık tutan onemlı bır çalışma Bu çalışmada çok açık bır bıçımde ortaya konduğu gıbı, Osmanlı Imparatorluğu, denızlerdekı ustunluğunu, 16 Yuzyıl'da, Avrupa'nın yelkendekı teknolo/ı us tunluğune, karadakı ustunluğunu de, 17 Yuzyıl'da, aynı kıta nın toptakı teknolo/ı ustunluğune terk etmeye başlamıştı Kıtabın yazarı Carlo M Cıpola yelken teknolo/ısınde gerıde kalma konusunda şoyle dıyor "Osmanlıların, Hınt Okyanusu'nun Portekızlılere karşı savunulmasındakı başarısızlıklannın gerçek nedenı, zamanla aşılmış olan denız savaşı teknıklennde gızlıydı Osmanlılar, tıp kı geleneksel duşmanları Venedıklıler ve Maltalılar gıbı, Atlas Okyanusu ulkelennce gerçekleştırılen gemıalık devrımının kap samını ve onemını kavramamıslardı Gemılerınde bulunan topları hep kendı eskı yontemlenyle kullanırken, yelkenlılerden de yararlanıyorlardı, ama, temelde ınsan ener/ısıne bağımlı kalmayı surdurmuşlerdı Osmanlı Imparatorluğu gerısınde kaldığı zamanı telâfı etmeyı hıçbır zaman başaramamıştı Tersıne, Batılı gemıalık teknığı hep daha hızlı bır bıçımde ılerlemış ve Osmanlılar çaresız hep daha gerıde kalmıslardı" Cıpolla, top teknolo/ısındekı gerıye duşuşle ılgılı olarak da, Osmanlı Ordusu'nu 1 Ağustos 1664'te, Sengotar [San Gottard] çarpısmasında dağıtan [1663 64 Turk Avusturya 5avaşı'nın son çarpışması] Avusturyalı Komutan Raımondo Montecuccolı'nın yazdıklanndan sunları aktarıyor "Çok sayıdakı Turk topları, vurdukları noktada etkılı olmalarına karşın kullanımda atak değıl, yenıden yuklenmesı ve onarımı ıse zaman alıyor Çok miktarda cephane tuketıyor, gurultu yapıyor ve çarklan, yatakları, sıper ve toprak setlerı parçalıyor Bızım toplarımız daha kullanışlı ve bızım Turklerden daha ustun oluşumuzun sırrı burada " Evet, Avusturyalı komutan, kendı ordusunun kahramanlığından değıl teknolo/ıdekı ustunluğunden soz edıyor ve kazandığı zaferı buna bağlıyor Osmanlılar, yelken ve toptakı bu teknolo/ı açıklarını, 18 Yuzyıl'da da kapatamamışlardı Yıne Cıpolla, Senyor Peyssonel'ın 18 Yuzyıl'ın ıkına yarısına rastlayan gozlemlerıne atfen, bu konuda sunları aktarıyor "Turkler demır toplara sahıp değıl ve onları nasıl ureteceklennı bılmıyorlar Onların butun topları bronzdan, gemılerının bordasında başka topları da yok, bazı kalelerınde ya da gemılerının bordasında demır bır top mevcutsa, bu ya savaşta ele geçırılmış bır toptur ya da Isveçlıler, Da nımarkalılar veya başka Avrupalılardan satın alınmıştır" Osmanlı Imparatorluğu 19 Yuzyıl'ın ılk çeyreğınde ıse, sadece top ve yelkenlıde değıl, artık, hayatın hemen hemen butun alanlannda, teknoloııde tyıce genlere duşmuştu Oysa, 18 Yuzyıl'ın ıkına yarısı ıle 19 Yuzyıl'ın basları, Ingılız Sanayı Devrımı'nın teknolo/ı temelının atıldığı bır zaman dılımıdır Genç Cumhunyet'ın yonetıa kadrosu, kurduğu fabrıkalarla, yurt dışında okumaya gonderdığı oğrenalerle, getırttığı yabancı uzmanlarla, teknık konulara ılışkın çevırılerle, devraldığı açığı kapatıp Batı'nın teknığını yakalamaya çalıştı, bu yolda ola ğanustu çabalar gosterdı 19307u, AO'lı yıllarda uçak yapımına gırışecek olan bu kadro, uçak parçalarını denemek ıçın, çağının en ılerı teknığıne sahıp ruzgâr tunelını Ankara'da kuracak kadar genış bır ufka sahıptı Ama, bu çabalar, Osmanlı'dan devralınan kultur mırasını aşmaya yetmedı ve 195O'lı yıllardan ıtıbaren, Turkıye, once, kendı sılâhını kendısı yapmaktan vazgeçtı, değışen, sadece, Osmanlı'ya top satan Avrupalının yerını Amerıkalının alması oldu Daha sonra da, teknolojinın uretıası olmak yerıne kullanıası olmak noktasında hep bırlıkte buluştuk Eylul başlarında Istanbul'dakı Bılışım Zırvesı '03 etkınlıklerınde, Vızyon 2023'un tartışıldığı bır oturumda, Turkıye'de faalıyet gosteren unlu bır "bılışım" şırketının genel mudurunun de buyurdukları gıbı, onemlı olanın teknolo/ı uretmek değıl kullanmak olduğu mavalını hâlâ buyuk bır gonul rahatlığıyla dınleyıp kulturel olarak da hazmedebılıyoruz http //www ınovasyon org 864/6 Lazer ışığına dans ettiren adam dansçüara komutldr yağ dırmayan farklı turde bır koıeogidf Chıcago Unı versıtesmde fizık uzmaru olan Grı er ın hologram ve lazerlerın yardı mıyla rıesnelere yalruzca bırkaç mık rometrelık donuşler yaptırdığı balesı (,ok dahd kuçuk olçeklı Gner ın ınce eleyıp sık doku yarak oluşturduğu bu korpografı bı lım uibaıüdiuuıı ııııkıo olçeklerdekı nesnelerı nasıl ele aldıklan konusuna yepyenı bır boyııt kazandırma aşa masında Lazeı ı^ıgııu heıhangı sayı da farklı ışınlara ayırabüen bdgısayaı kokenlı hologramlar gelıştıren Gner ıstege goıe hucıelerm devmımleımı saglamak amacıyla bu ışınlardan ya raılanıyoı Boyleükle yuzlerce ışık demetı kısa surede mıkıoskobLk çaık ve mdnıvelalar oluşturup bunları bır çırpıda rrukromakmelere doniLşture bılıyor D avid Grier sahnedekı Birbirlerini kesen lazer ışınlan ve aynı anda devinen yüzlerce minik dansçı. Fizikçi Bruce Schechter, geliştirdiği bilgisayarlı kökenli hologramlar sayesinde, yuzlerce ışık demetı kısa sürede mikroskobik çark ve manivelalar oluşturup hemen mikromakinelere dönüşebiliyor. mmmm^mm kullanıyor Optık cımbızda parçacıgı kavra yan guçler bır lazer ışını ıçındekı ışıgın yogunluk faıklılıklaıınddn ortaya «,ikı yor Standart bır lazer ışınının yogunlu gu eksem boyunca en yuksek duzeyde oluyor ve kenarlara dogı u gıderek aza lıyor Bu durum ısına yakalanan herhan gı bır saydam nesnenırı ufak bır gucun etkısıyle ışının merkezındekı en parlak noktaya çekıkrıesını saglıyor Bu guç ısıgm kııılııidi.ıyld açıkla nabılır Lazer ışını merkezın bıraz dısın dakı bır parçacıgd çaıptıgında kırılma nedenıyle ışık once dışa dogı u bukule rek eksenden uzaklaşır ardından ıçerı ye dogru bukulur Oyle kı kırılan foton lar genellıkle o doğrultuda bu beklern (moment) kazanırlar Beklem her za man korunduğundan paı<,.acık teıs yonde eşıt bır beklem kazanarak lazer ışınının meıkezıne dogru yol alır Optİk CimblZ Burada yararlanılan temel yon temler hıç de yenı degıl Bell Labora tuvarlan fızıkçüermden Arthur Ashkin ve Steven Chu 1986 yılındd optık cımbızı gelıştırdı Bu cımbız her tur mınık nesneyı kavrayıp ıstenen yone hareket ettırebüıyor Cımbızın bulunuşundan ben bıyolojı ve fizık uzmanlan bunu DNA şeı ıtleı ınm esneklıgmı bekrlemek bakterılen devınıme geçıren duzenekleıı ıncelemek ve bır erıyıgın ıçmdekı mıııık pdivauklar arasmddkı guçlerı olçmek ıçm Da yonlu bu kavıama açısmdan sorun yoktur Ne var kı optık cımbızlar yerçekımme de karşı koyup parçacık ••••^••i ları havada da tutabılırler Bunun ıçm la zer ışınının bır mercek aracılıgıyla par çacıgın tam uzerınde bu noktaya odak lanması gerekır Bu noktadan çıkarak farklı yonlere dağı lan fotonlaı parçacıga çarparak aşagıya dogru bukulurler ve o doğrultuda bu* beklem kazanıılaı Sonuçta parçacık yukarıya dogru beklem kazanarak odak noktası uzerınde salınır Boylece uç yonden de kıstırılmış olur Optık cımbız mıkroskobık nesnelerın denetımı ko nusunda ınanılmaz bu kolaylık saglamasma karşm büım