Katalog

Zümrütten Akisler Depresyona direnci genler belirliyor Yaşadığımız talihsizlikler karşısında kendimizi toparlamamız, ya da derin bir bunalıma girmemiz büyük ölçüde serotonini duzenleyen genin hangi değişkesini taşıdığımıza bağlı. Bir süre önce yayımlanan bir araştırmaya göre bu genin belli bir türünü taşıyanlar bunalıma çok daha eğilimli oluyor. enın luhbdl hastdlıkldi uzerınde etkılı olma sııu sağldyan duzenegın aydınlıga kavustuı ulmdsı duıumuııdd, kısılerın uzucu olaylar sonucuııdd bundlıma gırmelenm oııleyıcı kamı çozumlerm geürümesıne de olaridk sağlanabıür Ne var kı, ardştırma çok daha kısa erımde agu buııalım rıskı yuksek olaıı kujıleı uı belulenmesıne olanak ta myaıı yenetık testlerın gelıştıı ümesını saglayabılır Aıastıımanın eıı oııemlı ozelügı ınsanların ge rıetık yapısının yanı sıra yaşadıklaıı deneyımlerı de hesaba katrndsından kdynaklanıyor GenJeıdekı fdi klılıklarla ruhsal bozukluklaı aıasında daha dogıudaıı ıüntıleıın bulunrnasına yonelık oncekı gırı şımlerde sık sık bırtakım guçluklerle karşılaşılmıştı Oysa bu aıastııma bızzat ruhsal hastalığa yol açan genden çok bu tur bozukluklaı m meydana gelme rıskmı aıüidbüecek genlerı bulmaya çalışmanın da ha onemlı oldugunu oıtaya koyuyoı A.M. Celal Şengor Cüney Afrika Cuney Afrika Cumhunyetı bugun dunyanın en fakır kıt'ası olan Afrıka'nın neredeyse bazı Avrupa ulkelen duzeyınde refaha sahıp tek ulkesı Iyı ışleyen bir demokrasısı var ve tum insanlığın utana olan, 1948'de kurulmuş ırkçı bir yonetım sıstemınden de kurtulmuş durumda Ceçen haftakı yazımda belırttığım gibı, 26 Ağustos10 Eylul 2003 tarıhlen arasında Cuney Afrıka'daydım. Zıyaretımın nedenı Wıtwatersrand Unıversıtesı leolo/ı bolumunun bir davetiydi Unıversıte, Cuney Afnka'da faaliyet gosteren De Beers ve Coldfıelds gıbı dev maden şırketlerinın de desteğı ıle Prekambrıyen jeolo/ısi ve Levha Tektonığı başlıklı uç gunluk bir "Kısa Ders" programı yapmış, bu dersı vermek ıçın de benı ve hocalarım John Devıey ve Kevin Burke'u davet etmıy tı. Vereceğımız ders karşılığı, onlar da bıze Cuney Afrıka'nın bazı klasık \eolo/ık bolgelerını gosterdıler Bir gun de, derse destek veren De Beers sırketının Afrika leolo/ık ıstıkşaf burosunun davetlısı olduk G DEPRESYON RISKİ • Cenln Ikl kısa kopyasını tafiyanlar • Cenln bir uzun, bir kısa kopyasını taşıyanlar • Cenln Ikl uzun kopyasını taşıyanlar Bilim ziyafeti \eohji bılımının Cuney Afnka'da şahıt olduğum duzeyı goğw> kabartıcıydı Wıtwatersrand Unıversıtesı jeobji bolumunde pek çok dunyaca tanınan araştırıa hoca var Bunlardan Prof. Carl R. Anhaeusser bızlerı dort gun boyunca yıllardır çalıstığı Barberton Dağlarında dolastırdı Burada dunyanın en eskı yereylerınden bırını gorduk, tektonık stılı hakkında tartıstık, gorduklerımızı daha genç yereylerden bıldıklerımızle karsılastırdık Carl, sorduğumuz her soruya harıtalan, yayınları ve arazıde adeta her tasın nerede oldugunu bılen engın bılgısıyle karsılık verıyordu Bızlerle bırlıkte dolasan Prof Laurence Robb ekonomık jeoloji uzmanıydı 0 da bıze bolgedekı altın madenlerını gosterdı Bu madenlerın tarıhı hakkında hem ondan hem de Carl ^m^^~m^ Anhaeusser'den bılgı aldık 2 milyar yıl önce De Beers zıyaretı ıse tam bir bılımsel 30 km. çapında zıyafete donustu Daha kapıdan gırer gırbir meteorun mez duvarda asılı duran Du Toıt portresı mısafır /eologa cıddı bir bılımsel kuruma yarattığı dunyanın adım atıldığı ızlenımını verıyor Alexander en eski kraterini Logıe Du Toıt (18781948) yırmına yuzyıgezdik lın en buyuk /eologlarından bırıdır Cuney Afrıkalı olan Du Toıt hakkında Kanadalt ,^^m^^mmm^^m^^ meşhıır /eolog Regınald Aldworth Daly "dunyanın en buyuk arazı /eoloğu" demıstı. Kıt'aların kayması kuramının Wegener'den sonra en meshur ıkı savunucusundan bırı olan Du Toıt, De Beers şırketının de baş jeolojik danışmanıydı (19271941) De Beers zıyaretınde ana konumuz tektonıkte çok guncel bir sorun olan kratonların (yanı kıt'aların mılyarlarca yıldır deforme olmayan guçlu kesımlen) yapılan ve olusum mekanızmalarıydı De Beers ve Coldfıelds gıbı şırketlerın parasal desteğı Cuney Afrıka'dakı Kaapvaal kratonunun dunyanın en ıyı bılınen kratonu olmasını sağlayan en onemlı etkenler arasındadır Uç gunluk dersımızı bıtırdikten sonra, ev sahıplerımız bızı bu sefer dunyanın en buyuk ıneteor kraterı olan Vredetort'a goturduler 2 mılyar yıl once yaklasık 30 kılometre çapında bir meteorun dunyaya çarpmasıyla oluşan bu muhteşem kraterın bugun yalnızca yarısı /eologun doğrudan gozlemıne açık Dığer yarısı yaklasık 280220 mılyon yıllık Karroo Crubunun çokel kayalan ıle ortulmus durumda Vredefort'ta meteor çarpmasının etkılennı yerınde ınceleme olanağı bulduk Bugun boyle bir meteor çarpması herhalde yeryuzunde yasamın çok buyuk bir kesımını (ve bu arada ınsan uygarlığını) sıler supurur Londtd Kmgs College uzmanlanndaıı Terrie Moffltt onderlıgındekı ekıp 21 26 yaşları aıasındakı 847 buyazYenı Zelaııddlı denek uzerınde yapılan draştırmada burüarın bosından yeçen ısten atılma cşteıı ayıılııid yıbı bırtakım uzucu olaylar karşısında buıidlıma gırıp gıımedıkleı nu ve seıotomıı duzeylerını etkıleyen ge ııııı hdiıqı degıskpRinı taşıdıklan ııı belırlemeye çalıştı Soz korıu su genuı done tuıı bolgesı kısa, ya da uzun oldbı lıyor Uzun olma sı serotonının ye nıden sııur hur releııne gonde rerı bir proteın tuı unun daha Uzücü olaylann sayısı lazld mıktarda uıetıimesme neden oluyoı Pıozac benzerı antıdepresdnldi bu proteını hedef almakla bırlıkte, bunun ruh durumu uzerındekı genel etkısı tam olaiLik bümmıyoı Aıaştırmanlar genın üa uzun kopydiim taşıyanlann yaşadıklaıı olaylaı ne derılı olumsuz olursa ulsurı kolay kolay bunalıma gırmcdıkleı ıne taııık ol dulaı Ote yaııdan bu kiid bıı de uzun kopya taşı yarüaıuı depresyona daha egılımlı olduklaıı geııııı ıkı kısa kopydsını taşıyanlarm ıse bu açıdan en du yarlı kışıleı oldukları goruldu Insaıüdim yaklasık "n30'u genın ıkı uzun %SOsı bıı kısa bir uzun %20sı de ıkı kısa kopyasını taşıyoı Moffıtt ve dikaddşldrı daha orıre bir baska genın deneyımİPile ctküeşım ıvınde oldugunu ve bunun davıanış bıçıınlermı belırledıgmı ortaya koy muşlardı Bu durumda bellı bu yeııı ta^ıydiı ve çocukluk doneımnde kotu deneyırrıleı yasayan eıkek lerın erışkınlıklorınde şıddete ddlıa eğüımlı olnıa olcisılıklcuı dalıa yukiet tı Biyoçip damlacıklarm dansı Deney tupunun yeıını alan çıp uzerındekı bir arıalı? ıçın çok kııçuk danılacıkldi yeteılı olabılıyoı Ani.dk aıvı kınıydSdllar LdbOnChıp olarak adlarıduılan bisteırıleı uzenndekı mılımetrenm bındc bırı ınrplıgındekı kanalldida aıaştunıacıldnn ıstedıgı kadar ıyı akmıyoıdu Bu joıuıid bu çozurn getııcn Ameııkalı bılırn adamldrı şımdı mıkro damlacıklan kanalsız bir yuzey uzerınde elektrot agıyla kontrol ederek "dans ettuıyorlar" Kuzey Cdrolınd Devlet Unıversıtesı kımyacüdi ındaıı OrlinVelev bırkaç fedntımetıe buyuklu gundekı bir çıp uzerme yuzleıce ınınık elektıık ıletkenlerı yerleştırmış Bu pıogıanıld bunldrm aıasmddiı donusunılu olarak elektrık verılmekte Ve sonuç olarak sıvı ıçındekı molpkııllenn elektrık ç e h mı (elektrofoıez) sayesmde tum mıkro darnlacıklar ısteğe gore hareket ettırılebüıyoı Velev, rrıınık elektıotlarm uıetımınde nanoteknolojık yontenıleıdeıı ytUcUİcUinu^. Mılyonda bir mılımptre kuçuklu gundekı altırı paıçdcıklaıdaıı olu^an bıı çozeltıye elektrık verılıncc altın paıçdcıkldiı elektrık akurunın kuvvetırıe goıe ıstenılen mıkroelektrotlara donuşmuşler Velev şımdıye dek ıkı uç tane damlacıgı kontrol altına alabümış Ust uste bmdrklerı zaman bırleşen damlaoıklaı bıleşımleı me yoıe de kını yasal bu reaksıyonu harekete geçırebılıyoılaı Ilko olaıak bu ^ekıldo rrukroskobık bir fabrıka kıııulabüu dıyoı Velev Kanalsız çıp AnıeııJ. an Kımyd Buüğı konferdnsında sunuldu En zengin koleksiyon Cezıden donunce ben Wıtwatersrand Unıversıtesı lelo/ı bolumunun bir kısmını oluşturan Bernard Prıce Paleontoloıı Enstıtusunu zıyuret ederek burada saklanan zengin fosıl kolleksıyonlarını ınceledım Surungenlerden memelılere geçış tıplerını oluşturan Sınapsıdlerın dunyadakı en zengin kolleksıyonu buradadır Ayrıca Condvvana florasının da en ıyı bılınen yerlerınden bırı Cuney Afrika Bunda da Bernard Prıce Enstıtusu oğretım uyelerının neredeyse yuz yıllık emeklerının buyuk bir rolu var Insanın ılk atalarından olan Australopıthecus da Bernard Prıce Enstıtusu oğretım uyelerınce bulun mu$ Enstıtude bu nedenle çok faal bir ınsan paleontolo/ısı kesımı mevcut Cuney Afrika, geçmışınde pek çok kanlı olaya sahne olmuş bir somurgeden turemıs bir ulke Ancak gorunen o kı, bu somurgede gozunu para hırsı burumuş maceracılar değıl, bılımın sesını dınleyenler galebe çalmış Bu oradayken unıversıtenın saygıdeğer bir matematıkçı olan ılk zencı rektorunun de goreve batfama torenı yapıldı Bu guzel ulkeden çok hos ıntıbalarla (ve bendenız uç bavul dolusu kıtap ve toplam 78 kılo taş orneğı ıle) ayrıldık H64/5