Katalog

kartıp attığı duşunulur Refleks hareketı, gırtlaktan akcığprlprp uzanan solunum yollannı oıten dış tabdka uzerındekı veya hprnen altındakı farklı duyusal ıeseptoı gıupla rının uyanlmasıyla tetıklenır Bu ıeseptorler bellı başlı uç oksıu uk uydiısına tepkı verır Duman vpya mukoza salgısı gıbı meka nık uyaranlaı asıt gıbı öksürük şuruplan yerlnl bronşları kımydsal uyaranlar VP pn genlfleten llaçlara mı bırakıyor? feksıyona tepta olarak vu cudun urettıgı bağışıklık sıstemı molekulleıı Reseptorler uyarıldıgı Zdman beym sapınd sınyal gonderırler ve oksuruk refleksını başlatırlar Butun bunlar ılk bakışta basıt bır suıeç gıbı gorunuyoı Ancok norofiz yologlar sıstcmın ıçıne gııdıklen zaman çok daha karmasık bu tablo ıle karışldştüdr Bır ıkç şuketrnde danışman olarak çalışan solunum yolları Fızyologu John Widdicombe bu konuda şunlan soyluyor "Oksuıuk dız burkul ması gıbı kendı başııid basıt bu olay gıbı algüanıyoıdu Ancdk aı tık bılıyoruz kı oksuruk oldukça kdrmaşık bır yapıya sahıp" Oncelıkle herbırı farklı zar reseptor kombınasyonlaıı ıçeren enazuç adet duyu kanalı vardır Ve bu farklı yollar bırbırlerıyle etkıleşım ıçındedır Bııbırı ıçıne geçen bu ptkıleşım şeklı, vucudıın oksuruk sınyallenne verdığı tepkıyı değıstıren bır unsuıduı Beyrurı oksuruk konusundakı rolu de basıt bır dız burkulmasınddkm den farklıdır Oksuruk reseptorlerı tetıklendıgı zaman elektı ık ımpulsları so luğubeyınsapındakı oksuıukmeıkezı"nde alıı Buidddsuıydlleı dıyafram gutlak ve kdrın kdslaruid ne ydpacaklannı belırten bır mesa] halıne gelır Ne var kı oksuruk merkezındekı sınır ıletılerının karmaşık yapısı hakkında daha fazla bır şey bılmmıyor Daha doğrusu bılım adamlan buıadakı bagldiıtıldiın gızmı henuz çozrrıuş degıl Ancak VVıddırombp son fa yıldır oksurugun me kanızması hdkkında bır bılgı patlaması yaşandıgına dıkkat çekerek bu bıl gılerrn ışığı altında yeru tedavı yontemlerının gehştırılebıleceğınden umutlu Şu anda başaıı şansı erı fazla olan ıldçlar, reseptorlerı hedpf alanlar Şımdıye dek bu ılaçlar ınsanlar uzeıındp dpnpnmpdı yıne dc VVıddırombe pek yakmda üaç şııketleımuı bu ılaçlaıla ılgüerıecegını soyluyoı AstıaZenecd'nın Ingılteıe'dekı drdştırma Idbordtuvdriannda gorpvlı Tim Higenbottam, oksuruk konusundakı çalışmalarda oksuruk refleksının uzeıınde çok fazla durulmasımn tehlıkeleı me dıkkat çekıyor Hıgenbottam a gore tum solununı sıstemını butun olarak ele dirridk dahd sdğlıklı Sonuç olarak Hıgenbottam, oksurugu en ıyı tedavı eden ılaçlaıın bronçodılatoıleı (bıonşlan gemşleten madde) olduğunu soyluyor Bdzıdoktorldia goıe bu yakldşım oksuruk rebseptorlerını hedef alan ılaçlardan daha yararlı Bu goruştPkıİPi m ıddıası oksurugun vucudun dogal savunmd meka nızmalaıından bııı oldugu ve bu refleksı durdurmarun ıyı bır şey oLmadıgı yonunde Sozgelımı, soluk borusuna bır yıyecek parçası kaçtıgı zaman ok surmpdıgıni7i duşunun Aynı şey enfeksıyon sonucu ortayd çıkan mukus ko nusundd dd geçeılı Şu diıda yayguı oldn goruşe gore kuru oksuruklprın hıçbır yaran olmadıgı ıçın durdurulmasmda brr sakınca yok VVıddıcombo kronık akcığer hastalıklaı ında da oksurugun kesılmesı gerektıgıne uidnıyor Uykudd dd vucudun aynı şeyı, herhangı bır olumsuzluga yol açmddan yaptıgına dıkkat çpken VVıddıcombe, butun doktorlann kendısıyle aynı fıkırde olmadığını ıloıı suıuyoı Billm 'kötülüklerin yuvası' mı? Geçenlerde, bilimle iktidar üişkilerinin tartışıldığı bır toplantıda söz alan konuşmacılann büyük çoğunluğu, bilimi neredeyse dünyamızdaki kötülüklerin anası olarak göreceklerdi. Kimine gore bılim, sanayi ile evliliğe girişerek büyük bir yanlışhk yapmıştı. Kimine göre, iktıdarlarm kötu amaçlannm hizmeüne girmişti. Bazılan, çevre sorunlannın, doğanın ve iklimin içinde bulunduğu kötü durumun sorumlusu olarak bilim ve teknolojiyi görüyordu. Bilimin sonuçlanndan ve verilerinden, kitlelerin uyutulması için de yararlanıyordu egemen çevreler... Ancakhepsi de aslmda bılimı seviyordu ve bilimin bu "kötülüklerden" korunmasını diliyordu. Bilimle iktidar arasmda idealize edilmiş bir ilişki arayışmdaydılar. Bilim, aslmda bir "Ece" idi; bakir, el değmemiş, özgür kalmahydı. O, bir "bilge" konumunda olmahydı aynı zamanda. Gerektiğinde ona başvurulacak, verilerinden çok daha iyi bir toplum ve yaşam kurulması için yararlanılacaktı. Bilim, atom bombası, dünyayı ve toplumları tehlikeye atan diğer siîahların üreticisiydi. Bilimin en güçlü olduğu yer ABD'ydi; ABD bilimi kullanarak dünyanın başını belaya sokuyordu... *** însanların düşünceleri çok kanşık gibi geldi bana, bilim ve bilim iktidar ilişkileri üzerine. Bilim ve teknoloji sayesinde uygarhğımız bu ileri noktaya geldi. Şüphesiz ki bu noktada memnun olmadığımız bır dızi olgu var. Bilim ve teknoloji sayesinde yaşam standardı ve kalitesi heryönden artarken, bilimin verilerinden yararlanılarak, silahlar da yapıldı. Çevre de kirietıldı. Silahlar gerçi amaçh uretildi, ama çevre kırletilmesi daha farklı bir olgu. Ama yine de karşılaştığımız sorunların ustesinden gelebılmek için elimızdeki en büyük silah, yine bilim ve teknoloji. Cünümüzde iktidarların, çeşitli kurumsal yapılarıyla, bilimle iç içe olması kaçmümaz bir sonuç. Bilim bir yandan, iktidarların, yani siyasi oluşumlarm, ulusal devletin güvenlik sorunlarma destek aradıkları veya güçlülerin egemenlik girişimleri için kullandıklan bir araç. Diğer yandan, bılim ve teknoloji, yaşam kalitesini yükseltmenin de ana aracı. Sanayinin gelişmesi, temel bilimler ve mühendislik bilimlerinden bağımsız düşunulemez. Özellikle rekabete dayah gunümuz ekonomilerınde, bıhmsel buluşlar ve teknolojik gelişmeler, itici güç rolünü oynuyor. Bilim ve teknolojiyi çekerseniz, ekonomikyapılarm durağanlaştığını ve çokeceğini gorurüz (yoksa iyı mi olur?!). Daha çok ve yeni iş alanlannm açılması, bilim ve teknolojinin kendini ve ekonomiyi yeniden üretmesiyle mümkün olabiliyor. Artık ekonomi, ulusal yenilik sistemleriyle bütünleşik hale geldi. Böyle mi olmahydı, ayrı bir tartışma konusudur. Bu soruyla birlikte, sürekli artan dünya nüfusunu da düşünmek gerekir. Bu doğrultuda ütopyalar geliştirilebilir. Ancak bilimi kötülüklerin yuvası olarak görmek, kötülük arayışlannda yanlış yerlere bakmak demektir. Zavallı "bilim", daha doğrusu bilim insanı, doğayı ve evreni öğrenme, kavrama ve tasvir etmenm peşinde koşuyor. Teknoloji ve mühendislik de, esas olarak, bu yasalardan, insanın konforu ve yaşam standardının yükselmesi için yararlanıyor. Kötulükyuvası aranacaksa, insana, ıktıdara bakmak gerekir. lnsan her zaman silah üretmenin peşinde koşmuştur. Egemenlik alanları kurmak ve genişletmek, hep amacı olmuştur. Toplumsal sistemler, henüzyapısal sorunlarla boğuşuyor. Henüz toplumsal sistemlerde niteliksel bir sıçrama, aşama gerçekleştirilememiştir. Özlerinde değışıklik olmamıştır. Bilim ve teknolojinin katettiğiyol ise büyüktür, nitelikseldir. îkisi arasmda uygun adım söz konusu değildir. Sorunun kaynağı bıraz da burada yatmıyor mu? *** Öksürük merkezini hedef alan ilaçlar Yenı oksuruk ılaçlaı ı ıçın bıı dığeı umut vencı gelışme de meıkezı sı nır sıstemı uzerındekı oksuruk meıkezıne ılıskın elde edüen verıler ' Beyın sapı uzerındekı oksuruk merkezini hedef alan murıze bır ılaç yan etkılere yol açmadan hastalıgı gıdcrcbılıı" dıye konuşan VVıddıconıba Bu ılaçlaı buyuk bır olasüıkld yan etkısı olmdyan uyuşturucu maddeler ıçerecek" dıyor Hâühdzırdd dığer ılaç şırketlerı mprkezı smır sıstemını hedef alan "Dekstrometorfan" ısımlı hammaddc uzeırnde yatmm yapıyor Ironık olaıak bu niddde şu dndd pıyasdda sdtılan çok sayıda oksuruk ılacının ıçmde bulunuyor ve pek çok bılım adamı tarafmdan dıgeı uyuşturuculaı la ayru kef eye konuyor Ancak son yapılan araştırmalar dekstrometorfan'ın gerçekten ydrdrlı olduğunu gosterıyor Dekstrometorfan'ın en buyuk uretıcısı Procter & Gamblp'dan bır gıup bılım adamı 5 oksuruk vakasından 4'unde cıddı ıyıleş me saglddıkldnnı belııtü Bu çalısma Chest" ısımlı bılım dergısının 120 sayısında yayımlandı Procteı & Gamble'm Lundıa yakınlarındakı arasürma laboratuvdrmda dektıometoıfan uzeıınde çdlışmalarınısurdurenDavldHull daha seçıcı ve etkılı bır ılacın çok yakında erzane vıtrınlerınde boy gosterecegını soylu yoı Bu ılaç narkotık (uyuştuı ucu) nitelık'taşımayacak, bağımlılık yaratmayacak ve kodeuı gıbı yan etkıleı ı olmaydCdk' Keyhan Okjay New Scıentist, 9 Kasun 2002 *** Gelecek Cumartesı yeniden birlikte olmak umuduyla... obursalı@cumhuı ıyet com tr CBT Inteı net ddresı www cumhurıyet com tr Cumhuriyet BİLİMTEKNÎK • N c 827 25 Ocak 2003 lmtıyaz sahıbı: Yedı Mayıs Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş. adına tlhan Selçuk . Yayın Daruşmaıu: Orhan Bursalı • SorumJu Mudur. Mehmet Sucu Görsel Yonetmen Tüles Hasdemir • Baskı: Sabah Yayıncılık A Ş Idare Merkezi ve Yazışma adresi: Turk Ockğı Öad. No: 39/41 Cağaloğlu, 34334 Istanbul. Tel: (212) 512 05 05 • Faks: 0212513 85 95. Reklam: Publi Media 827/3