Katalog

Marmara'daki kirlilik, bazı türlerde azalmaya, bazı balık türlerinde artışlara yol açıyor M Levent Artuz Marmara'da balık bolluğunun nedeni D • • zellıkle balıkçılar arasında yaygın olan kam, Abdullah Ocalan ıle ılgılı olarak Marmara denızınde alınan guvenlık onlemlprmın kaçak ve yasak balık avlanmasını engellemesıyle bu yıl gorulme dık bır şeküde balık boüugu yaşandıgı şek lındeydı Bazüan da, yaşanarı bdlık bollugunu kırlenmeye karşı soıı zamanlarda alınmış olan onlemler (') çerçevesınce kullanma çabası ıçuıe gırmışlerdır Ancak gerçekten de, gorecplı bır balık bollugu da yaşanıyor Pekı, bunun gerçek sebebı nedır? Marmara denızı cevre: 1 ' ! < rıllf rın arıtümaksızın de mz ortamına yaptıkları deşaıjlaıdan kay naklanan kırlenme surecı ıçersınde, bu yükıne benzer olaylar daha once de yaşandı Ekonomık oncmı olmayan balık turlerı nufusunda anormdl denebılecek artışlar bızleıı bu denlı ılgılendırmedığınden gundeme gplmpmıştı Yakm zamanlaı da kamuoyuna yansıyan, geıek Noctüuca müıarıs (yakamoz) gerekse Mnyamopsıs leydu (çan denızana sı) veya Rhısostoma pulrrıa (Mavı denızanası) türlerinde geçmış senelerde gozlenen anormal artışlar ıle bu sene gozlenen pelajık balıklaıımızdan Po matomus saltatoı (Lufer) ve Sarda sarda (palamut) nutusundakı artış arasında bır fark yoktuı Marmara Denızı nın kırlenme boyutlannın bu su kuflesının kendı kendısmı anta büme kapasıtesının uzerıne çıkmaya başlddıgı 1975 yılmdan berı, beş duyumuzla algı layabüdıgımız koklu değışımler sozkonusu olmaktadır Bu degışımlen ıkı ana grupta toplaya büırız 1 Ekonomık değere sahıp bazı balık türlerinde de gozlendıgı gıbı Marmara ekosıstemının büeşkelerı olan pek çok canlı hemen hemen tumu ıle yok oldu 1975 lere kadar Marmara denızı su urunlerı endustrısınde onemlı rol oynıyan balık turlerının sayısı 127 kadardan 45 e kadar duştu 1989 da Marmaı a denızı su urunlerı (balık) uıetımınde yalnızca ıstavrıt % 80 m uzerınde bır paya ulaştı Marmara nın tum Turkıye su urunlerı uretımındeka katkısı da, % 22'ler den % 9'lara kadar duştu Cep telefolarının yeniden gündemde uşuk duzeylı mıkroddlgdların hucrelerı etkıledıgtne üışkın son bulgulaı cep telefonlaıımn guvenüırlı gını yeniden gundeme taşıdı Soz konusu bulgulara gore cep telefonu radyasyonu başagrısına ve tumor oluşumuna yol açabı lır Helsınkıde Radyasyon ve Nukleer Guvenlık Merkezı'nden Darius Leszczynsyor' Cep telefonu radyasyonund bır saat boyunca maruz kalmak tumor veya mutasyona yol açmayabılır ancak hucrcnın olme sını engelleyerek tumor oluşumuna dolaylı olarak yardımcı olabüır" Insan hucrelerının cep telefonları ta rafından etküendıCfmı gosterır ılk cıddı kanıt olarak büımsel çevrelerde heyecan uyandıran bu çaüşma hucre ıçındekı yuzlerce proteının de etküendığını gosterıyor Leszczynskı bu proteınlerm ıçınden HSP27 adı verüen stres protemı uzerınde duruyor, çunku bu proteın kanbeyın engelınının geçırgeıüık duzeyını kontıol altuıda tuttugu ıçın çok buyuk onem taşıyot Kanbeyın en gelının ıçerdıgı hucreler radyasyon sonucu kuçuluyoısa ıstenmeyen molekulleı beyne sınsı sınsı sızabüır Cep teletonu radyasyonu kan beyın engplını gpçıcı olarak etkılese büe, uzun vadelı sağlık sorularınd yol açabüır" dıye konuşan Leszczynskı, bu etküeşımın nasü oldugu konusunda henuz doyurucu bır açıklama getıremıyor Büım adamı şu anda soz konusu etkıleşımı tersten başlatarak radyasyonun hucre ıle nasü etküeşıme gırdi(5ını aidştırıyor Dunya Saglık Oıgutu'nden Michael Repacholi, cep telefonlarının ısı veıme ozellıgının Leszczynskı'run çalışması nedenıyle geçersız sayüıp sayümayacağını sorguluyor Motorola'nın Florıda Araştırma Laboratuvan'ndan Mays Swicord da 30 yü boyunca cep telefonlaıımn teımal ettasını draştırdığım ancak şu ana kadaı teımal etkının dışmda başka bır etkıyle karşüaşmadıgım belırtıyor O 2 Maı mara ekosıstcmmde asırlar bo yunca dengelı bır şeküde bulunan Noctüuca müıarıs (Yakamoz) Nıtzschıa, Pleurob rachıa Beroe Aurelıa (Demzanası) gıbı planktonık canlüar veya Gracülarıa Cystoceıra Codıum gıbı algler Trachurus trachu rus (Istavrıt) Mulus surmuletus (Tekır) gıbı balık turleıınm 1975 leıden bu ycina denızm rengını degıştırecek balıkçüık ekonomımızı sarsacak şeküde ve dıCjeı luıleım zaıarma olan boyutlaıda kutlesel çoğalmalan bu ıkı grup etkı ve tepkının karakterıstık ozellüde ndıı İşleyen kural Bıı rerçevpden bdküdıgmda esas unsur olarak karşımı za çıkan Bır eko sıstemde tur zen gınlıgı azaldıgı za man ortamda bulunan turlerm fert adetlerınde artış oluı kuıalı ışle mekte ve gerek besm rekabetımn ortaya çıkarttığı boşluktan gerekbe doğal duşmanlaıın baskısını azalma t>ından dolayı bazı türlerde zaman za man gozlenen fcı t adetlerındekı dal galanmaldr mey dana gelmektedu Doga ıçersındp yeı dian canıı tur ve lopluluklarının zengm tur çeşıtlüıgımn (dıversıty) ortaya koydugu dengelı bır sıstem oluşturur Organızma tuı leıı arasındakı ılışkıleı ne kadar çok yonlu ve ne kadar karmaşık ıse dogal denge ola rak ruteledıgımız olaylar zıncırı o deıecede sağlam ve sağlıklı bır yapıya sahıp olur Şayet bır ekosıstemde herhangı bır tur grubu dogal dengeyı etküeyecek olçıüerde ureyecek olursa sıstemın otekı uyeleıı aıasmddn bır veya bırkaçı bu uremeyı normal boyut lara mdırmek u?ere ışleme geçeıler yıyen yenüen aıasındakı dengeyı kurarlar Bu du rum dunya uzerınde canlı varlıklann oluşumunddn beı ı işleyen son derece duzenlı bu denge mekanızmasıdır ki kultur ıçmde gelıştırüen ınsan hucresının bır saat boyunca cep telefonu radyasyonuna rnaruz kalmdsı durumunda hucre lerın kuçuldugunu ve hurrenın ıçındekı proteınleım etküendığını tespıt ettı Leszczynskı bu bulguldnn cep telefonlarının ınsan sağlıgını tehdıt ettıgı anlamına gelmedıgını ancak tespıt ettıgı degışıklık lenn beyın hucrelerını toksın ve enfeksıyorüara karşı koruyan kan beyın engelmı etküedıgını soyluyor Aynca bu degışüdık ler zarar goren hucrelerm kendı kendını yok etme yeteneğını de etkılıyor Leszczynskı bu konuda şoyle konuşu Hindistan'da çeyiz cinayetleri mdıstan da Vıctorıa Hastanesı ndekı ulkenın en buyuk yanık merkezı her gun trajık olaylara sahne olmakta Ne var b bu goruntu artü< kanıksanmış Olaylar genellüde şoyle cereyan edıyor Vucudu üerı derecede yanmış bıı kadın kocası veyd ko casının akıabaları tarafından hastaneye getırüıyor Kadın konuşabüecek durumdaysa polı se verdığı ıfadede genellüde mutfağındakı ocagının kaza üe parladıgıru soyluyoı Saatleı veya gunler sonra kadın oluyor Polıs olayı kaza olarak kayıtlara geçırıp soruşturmayı kn patıyor Son gunlerde sonuçları dçıklanan bır çalışma bu alan da yapüan ük bu kazalarm as lında kadınrn çeyızı üe ügılı tartışmalaıın sonucunda oıtaya çı kan cınayet veya ıntıhara zorlama oldugunu açıklıyor Hındıstdn da sıklıkla karşüaşüan bu tur şıddet olayları, yem evlenen kadınların kocasımn veya kocası nın düesmın ıstedıöjı rmktardd çpyızı saglayamamasından veya ceyıze el koymdk ıstenıesınden kdynakldmyoı Hındıs tan'dakı çeyız drahoma karşıtı sert yasalara ve kadın gruplarının muhalefetıne karşın bu tur olayların onu alınamıyor Daha da kotusu suçlular cezalandırümıyor çunku polıs ve adlı tıp olaylann uzerıne gerektıgı gıbı gıtmıyor ya da yolsuzlugun kol gezdııjı bu duzende gerçek suçlulaı yasalardan kurtulmanın yolunu bır şeküde buluyor Kadın kuruluşlan, doktorlar avukatlar ve savcüar varolan yasalann harfıyen uygulanmasını talep etseler de bınleıce kadın hala vahşıce olduruluyor veya şıddet yoluyla sındırüıyor Delüler bu kadar guçlu ıken yasaların suçluları yakaldmamasının nedem ncydı'' Hındıstan'ın en tanınmış hukukçularından VP Batı Bengal Ulusal Unıversıtesı Kolkata (eskı Kalkuta) Hukuk Fakultesı'nden N.R.Madhava Menon'a gore sorun yasaların gevşeklığı degıl, gerçek sorun soruşturma safhasında ortaya çıkıyor Kurban genellüde tehdıt edüdıgı ıçın dogruyu soyleyemez Eyalet Savcısı Michael Saldanha ya gore "Yolsuzluk polıs ve doktor engelını aşamaz ıse kancayı savcıya atar Savcı gayet akülıca bır şekılde suçlulan temıze çıkartabüır Dolayısıyla şu anda Hındıstan'da yaygın olan goruş cınayet ışleyerüerın ustaca bu" şekılde yasalardan kur tulabüecegı yonunde New Scıentıst 29 Hazıran 2002 H Atıklar belirleyici Sonuç olarak Marmara denızıne deşar) edüen 2 5 müyon ton/gun dolayındakı atüdar ve ıçerdıklerı toksık ve organık maddelprın bu denızımızde yaşayan canlüara yaptıgı etkı bundan zarar goren turlerın ortadan kalkmasına boylece besın zıncırının halkalannın kopmasına neden olmaktadır (*)HıdrohıyoIoq 799/6