Katalog

Zümrütten Akisler AŞIRI EKMEK TÜKET1MI GÖZE ZARARLI urunlen sorumlu tutuknaktd Moderntekrukleıle uretılen yogun ruşasta ıçerıklı buğday urunlen ran pankreastakı ınsuün hormonunu uyardığını soyleyen evrım bıyologu Loren Cordaln bedendekı yogun ınsulın uretımınm goz kuresının uzamasına dolayısıyla da mıyopluga yola açabı lerpgını duşunuyor Loıen ve beslenme uzmanı Jennie Brand Miller tahmınlerını şu ornekle kanıtlamaya çalışıyoılar Mıyopluk aşırı kılolu ınsanlar ve yuksek ınsulın sevıyesıne sahıp şeker hastalarmda zayıflara oranla daha çok gorulmekte Fakat bununla bırhkte mıyopluk Avrupa dakı beslenme alışkanukldrınd baglı olarak da %50 artış gostermış Mı yopluğun sadece okuma ahşkanhgına baglı ola rak gehşmedıgını Avrupa dakı egıtırn sıstemını benımseyen ama yerel beslenme akşkanhklarını surduren ulkelerdekı drdştırmaldi da gostenyoı Ornegın guney Pasıfıktekı Vanuatu halkmın yal nızca %2 sınde mıyopluk tespıt edılmış A.M. Celal Şengor Önümüzdeki elli yıldaki en büyük bela Geçtığımız gunlerde Ankara'da bır akşam yemeğınde modern deprem jeolojisını kuran buyuk Amerıkalı /eolog Profesor Kerry Sieh, hazır bulunanlara şu soruyu yonelttı Turkıye'yı onu7 muzdekı ellı yılda bekleyen en cıddî sorun nedır Ulkenın en yuksek bılımsel ıdare ve komuta kademesınde bulunmuş olanlardan gelen cevaplar çeşıtlı olmakla beraber en çok ıkı merkezde yoğunlastı Koktendıncı hareket ve ekonomının başarısızlığı Daha sonra konu değıştı ve Turkıye'nın beklenen Istanbul depremıne ne denlı hazıriıklı olduğu, bu konuda neler yaptığı konuşuldu Prof Sıeh bu mevzuda bılgılenerek gelmıştı Turkıye'nın Dunya Bankası'ndan hasar tamırı ve hasardan korunma ışlerı ıçın aldığı 17 mılyar dolarlık borcun hasar tamırı ıçın olan kısmının hukumet ve onun ıhale verdığı muteahhıtler ta rafından harcandığını, ancak hasardan korunmak ıcın gereklı alt yapının oluşturulamadığını duyduğunu soyledı Turkıye'de bu konuyu yakından ızleyenler, hasardan korunma ıçın bır ust burokratık çatı oluşturulduğunu soyledıler Ama bu çatının amacı hasar tamır parasını almak ıçın gereklı burokratık yapıyı oluşturmuş gozukmektı Bu para akmaya başlayınca, Turkıye hasardan korun ma ışını derhal gozardı etmış, gereklı alt yapıyı oluşturmamıştı Bır dığer ıfade ıle, Turkıye bu hayatî konuda Dunya Bankasının gozunu boyamıştı New Scıentıst dergısındekı bır habere gore gormc bozuklukları sadeco okuma ahşkanlığı ve bügısayar kullanımına baglı olarak ortaya çıkmıyor Avrupa'da ozellıkle geçtığımız 200 yılda onemlı olçude artan gorme bozukluklanndan mesela ekmek gıbı yoğun ruşasta ıçerıklı gıda TOPLU ÖLÜMLER HIÇ YAŞANMAMIŞ Nature dergısınde yayımlanan bır habere gore dınozor ların ve dıger canlılann toplu olumlerı hıç geıçekleşme mış Ilgınç tez Chıcago Unıversıtesı araştırmacılanndan Shanan Peters ve Michael Foote a aıt Ardştırmacılar kutlelerın duzensız katmanlaşması sonucunda toplu olumlere ışaret edebılecek yarıkların oluştugunu i>oyluyorlar Mesela A jeolojık donemde çok fazla ondanson rakı B donemınde ıse daha az kulte katmanlaştığında A ve B sınırı arasında daha çok canlırun oldugu sanüabılır çunku B donemınde daha az katmanlaşma gerçekleştıgınden daha az fosü bulunur Bılını adamlaıı hıpotezlen nı doğrulamak ıçın bılınen kutle formai>yonlarınddkı ola sı olum oıanını hesaplamaya olanak veıen ıstatıstık bıı model ureterek son S43 mılyon yıl ıçınde toplu olumlerın gerçekleşmedığınden yola çıktüar Hatta bu ornekte de her yıl dunyadan yok olan canlı turlennm tum donemlerde eşıt olabılecegım de varsaydılar Sonuçlaıda aıaştıı macüarın olum oranldrındakı tahmınler surprız bır bıçımde benzeı çıktı Bu en azından bazı toplu olumlerın gerçekte hıç yaşanmadıgını ve sonuçların tamamen eksık fosü verılerıne bağh olarak ortaya çıktıgıru gostenyor Fakat bılım adamları bazı donemlerde daha duzenlı katmanlaşmalaıın bulunduğunu bu yuzden de zaman zaman toplu olumlerın yaşanmış olabılecegını de kabul edıyorlar Bılım adamlarının yontemlerı en azmdan ger çek felaketlerı saptamada yardımcı olabılecek DÜNYANIN EN KÜÇÜK MIKNATISI Max Planck Enstırusu araştırmacılanndan Klaus Kern ve ekıbı tarafından kobdlt atomlanndan uıetı len tek boyutlu bu zmcır ferromanyetık ozellıgını 10 kelvınük sıcaklıkta koruyabılıyor Tek boyutlu atom zıncırı kobalt atomlannm platın bır zemm uzerınde buharlaştırılmasıyla elde edıldı Kobalt atomları pla tının kademelı yuzeyı sayesınde duzenlı ve boyutlu bır zıncır oluşrurdular Grenoble ddkı bır senkroton da gerçekleştırüen manyetık spektıoskopı (tayfolçum) yontemıyle araştırmacılar boylece atom zın culeıının 10 kelvınlık ( 263 derece) ısıda bıle ferro manyetık ozellıklerını yıtırmedıklerını kanıtladıldr Zıncırlerlerdekı manyetık aıalıklaı tek boyutlu du zenlerı sayesınde uçboyutlu katı cısımlere oranla daha buyuk anızotropı enerjısıne sahıp olmalarına borçlular Buluş manyetık verı belleklerınm kuçul tulmesıne olanak verebılır Unlu Rus fizıkçısı Lev Landau qeçtıgımız yuzyılın ortalarında basıt bır analızle sonsuz uzunluktakı tek boyutlu atom zıncırı nın hıçbır zaman ferromanyetık oldmayacagını karatlamıştı Entropı kuvvetlerı en duşuk ısıda bıle paralel spın duzenını bozuyordu Son araştırma bu duru mun sınırh boydaka tek boyutlu zıncırler ıçın geçerh olmadıgını gosterdı Sınırh uzunluk duşuk ısıda mdnyeuk duzenı dayamkh küıyor 100 bin kayıp Yemekte hazır bulunanlar Prof Sıeh'ye ve bana beklenen depremin muhtemel hasarları hakkında ne duşunduğumuzu sordular Bız de bıldıklerımızı kendı ılgı ve ıhtısas alanımız olan /eolo/ı açısından anlattık Ancak benım tersıme, Prof Sıeh tam bır deprem jeologu (ben depremı de ıçeren ancak alanı çok daha genıs olan tektonık uzmanıyım) Bu konuda genıs tecrubesı var Istanbul'da 7 00 000 can kaybının olabılecegını duşunduğunu soyledı (Daha sonra Istanbul'da yapılan Depremin yaratacağı ekonomik çöküş konusunda herkes hemfikirdi. "Şimdiki krizden canı yananlar depremden sonra bu gunleri mumla arayacaklardır" denildi.. bır sohbeüe, Prof Mustafa Erdik, bu tahmını abartılı bulduğunu ıfâde ederek, rakamın 50 OOO'ı geçmeyeceğını sandığını belırttı Bunun uzerıne Prof Sıeh, olası deprem sonrası yangınların ve benzer can alıcı olaylan unutmamamız gerektığını hatırlattı) Ancak depremin yaratacağı ekonomık çokuş konusunda herkes hemfikirdi "Şımdıkı krizden canı yananlar depremden son ra bu gunleri mumla arayacaklardır" denıldı Hattâ depremin neden olacağı ekonomık sıkıntı ve sılahlı kuvvetlere deprem sonrası duşecek ağır gorevlerın Turkıye'nın bağımsızlığını tehdıt edecek guçte olabıleceğı dıle geldı. En büyük tehdit Yemekte hazır bulunanlar arasında Turkıye'ye onumuzdekı ellı yıl ıçınde yonelmesı beklenen en buyuk tehdıt hakkındakı goruşler değışmıştı Beklenen Istanbul depremı Turkıye'nın belını cıddî bır sekılde bukebılecek en buyuk tehlıkeydı Ekonomık çokuntu bu deprem ardında daha da vahımleşecek, bundan beslenen koktendıncı ve ayrılıkçı akımlar daha da guçlenebılecektı Turkıye'nın bu konuda ne denlı hazıriıklı olduğu konusunu Prof Sıeh'nın zıyaretının dığer gunlerınde tartıştık, bazı hazırlıklann belgelerını gorduk Bunlan da onumuzdekı hafta yazacağım Ancak şu kadarını soyleyeyim: TUBİTAK Marmara Araştırma Merkezı, Istanbul Teknık Unıversıtesı Genel Jeolo/ı Anabılım Dalı (jeorızık Bolumunu zıyarete vaktımız olmadı) ve Avrasya Enstıtusu ve Boğazıçı Unıversıtesı'nde Mustafa Erdık'ın ekıbıyle (ve mutlu bır tesâduf eserı o gun Erdık'ın ekıbıne bır semıner vermek ıçın gelmış olan dunyanın en buyuk yansıma sısmığı uzmanlarından Dr Ozdoğan Yılmaz ıle) temaslar sonucu Prof. Sıeh bana şunu soyledı "Bugun gorduğum bılım duzeyı uçuncu dunya değıl, ıkıncı dunya dahî değıl, bırıncı dunya Kalıfornıya 'da bıle yapamadığımız pek çok sey yapmışsınız1 Marmara Denızı dunyanın en tyı bılınen ıç denızı olma yolunda " 787/5 Her hucre bolunmesınde telomerlerden bır parça koptuğundan kromozomlarda bır hucre eksılır Şım dıye degın bu kısalmamn hucrenın yaşam suresı uzerınde molekuler bır saat etkısı gosterdıgı tahmm edılıyordu Ancak Rockefeller Unıversıtesı bılım adamları Scıence dergısındekı rapoılarmda hucredekı yaşlanma surecının kısalan kromozom uçlannı koruyan proteının azalmasıyla harekete geçtıgını açıkladıidr Beden hucrelerının çoğu sınırh bır ydşam suresme sahıptır Hucıe yenılenmesı enınde sonunda tamam landıgında hucre olur Bu yaşlanma surecının ne şeküde uyanldığı henuz bıhn mıyor Ama telomerlerdekı kısalma onemh bır rol oynamakla Telomer uçldrının hucre bolunmesı sırasında çozulmelerıru DNA boğumundan oluşan Dir rur kılıf onluyor TRF2 proteının ınsan hucrelerındekı yaşam surelerı uzerındekı etkısını araştıran Tıtıa de Lange proteının daha fazla uretılmesı halmde hucrelenn daha uzun sure bolunebıldıklennı fark ettı TRF2 ıyıce kısalan telomerleıın bıle çozul mesme dolayısıyla da hucrelerın yaşlanmasını onluyor Yaşh hucrelerdekı kısa telomerler yenı koruyunı bogum uretemedıklerınden yaşlanma surecını hareke te geçıı ıyor olabıhrler dıyor de Lange yle bırlıkte çalışan Jan Karlseder Bılım adamları TRF2 proteınının DNA yapüarının uretümesınde katkılı olarak hucreyı daha uzun omurlu kıldıgım ve bu ayar mekanızmasının çozuhnesı sayesınde kanser hucrelerındekı buyumeran durdurulabılecegını duşunuyorlar PROTEIN KROMOZOMLARI KORUYOR