Katalog

Fiziğin çöziim bekleyen 11 Bu soruların yanıtlanmasıyla varoluşun gizi aydınlanacak ve gelecek 10 yıl içinde bilimde yeni bir devir başlayacak I şte sıze modern fızıkle ügdı ılgınç bır oyku Ikı bılım adamı aynı unıverfaite de faıklı dlanlarda çalışmalarını sur dmmektpdır Bırı Dunya nın çok uza ğındakı gok ubimleıını araştınrken dığerı onundekı mıkroskopık nesnelerle dgılenmektedıı Meıaklarını tatmın ıçın bırı dun yanırı en guçlu teleskobunu ınşa derken dığe rı dunyamn en guçlu mıkroskobunu gelıştırır Bırı aygıtını en uzağa dıgerı en yakma odak larken daha once gormedıklerı hatta hayal bı le edemedıklerı yapılar ve davranışlarla kar^ı laşırlar Bu bulgular onlan oldukça heyecan landınr ancak bunlan elımızdekı kuramlaıdan herhangı bııırıe otmtamadıkları ıçm bunalıma gırerler Bu gun kahve molası sırasında unıversı tc kafeteryasında karşılaşırlar ve aynı masada otuı updertle^ıı ler Konu elde ettıklerı bügüerı nerede ve nasıl kullanacaklan ıle ılgüıdır Bııden evıenın farklı alanlarma bakmakla bır hkte aynı olguyu ızledıklerını fark edeıleı Bu canavdrla karşı karşıya olduklannı el yordamı ÜP tark pden kor addirıldi yıbı bm canavarın çupımridkta olan kuyruğunu yakalamış dıgerı nmınp gelenı yutmaya hazır uzun ağzını tut muştuı 0 gune dek tuttukları notlannı karşılaştınnca aynı canavarld uğraştıklaııru anlarlar Bu duıum bugun parçacık fızıkçüerı üe astronomlann karşı karşıya kaldıgı durumun tıpdtıp kopyasıdır Lıneer ve daıresel hızlandı ııcılan (akseleratorlerı) yukbek çozunuı luklu mısroskoplar gıbı kullanan fızıkçüer çıplak gozle goremeyeceklen kadaı kuçuk atom pdiçdlaıuu mcolcıkpn astronomlar bır duzıne kadar super teleskop ydrdımıyla aynı mınık paıçdcıkları gozlemektedır ancak bu paıça cıklar onlerınde değıl uzayın dorınlıklennde dıı Bu bügı alışverışının sonucunda pargacık fızığının en onemlı muselelerı doğanın 4 kııv vetının (elektromanyetızma zayıf kuvvet şıd detlı kuvvet vu kutleçekımı) nasıl bırleştıgını anlamak gıbı bır de bdkaısınız dstronomlar tdiafından açıklanıvermış Geçmışte bırbırıyle ügılı değümış gıbı gorunen olgulann karşüaştırılmasından bek lenmedık keşıflerın doğdugunu bılen büım adarnları bu tuı gelışmelere artık sıcak bakı yor Ornegın Pitagorun (Fısagor Pıtagoras pısagor) soyut matematıgın gerçek dunyaya uygulanabılıılıgıru kdiııtlaması bılımde yenı bır sayfanın açılmasına yol açmışü Newton da hem gezegen hareketlerının, hem de duşen elmalann kutleçekımıne uydugunu oldu gunu kanıtlayarak fızığın temel taşlarını yprle rrne oturttu Mıknatıslanma üe elektrığı buleş tırırek fızıkte yem bu devıı başlatan Maxwell madde eneıjı uzay ve zamanı bırbırıne kaü^, tırarak turrı zamanlaım en onemlı büımsp] kp şıflerıne unza atan Einstein bu tuı evlılıkleıın en onemh çopçatanlandıı Ancak bugııne dek tamse kudntum me kdmgının mınık dunyası üe teleskoptan gorunen devasa dunyayı bırleştumeyı duşunme mıştı Bu kdvidiıüaı buaıaya getırüdü<çe fızıkçüer herşpyı kapsayan tek bır kurama bıraz dahd yaklaştıklaı ını fark ettüer Herşeyın kuramı doğanın temel çalışma şeklını gozler onu ne serecek Yaklaşık ? yıl once ABD Ulusal Araştu ma Koııseyı nın fızüc ve astronomuıın bırleş mesı konusundakı sunumlarınddn sonıa NA SA yoneücüeı ınden Daniel Goldin bu ıkı bılım dalırun bırbırleı ınden ne denlı yararlana cakldrııid üı^kın bır raporun hazırlanmasını onerdı Konseye bağlı evren fızığı komıtesı geçtığıınız gunlmde bu raporu hazırladı Raporda 11 fizık sorusuna yeı verümıştı Bunlar dan bazüarının onumuzdekı 10 yü ıçmde ya nıtlanabılereğı du^unuluyor Işte o zaman bıhm taı ıhının en buyuk dtüımını gerçekleştue büecek Once nelerı bılmedığırnızle ışe başlayd üm 1. SORU: Karanlık madde nedir? Aüşüagelmış büınen maddeler evrenın ancak yuzde 4 unu açıklayabüu Bunu galak süerı gokada bırarada tutabümek ıçın ne kadar kutlenın gereklı olduğunu hesaplayarak buluyoruz Goıunmeyen maddeyı olçerken kutleçekımının uzaktakı bır nesnerun ışıgını nasü saptırdıgına bakanz Butun bu olçumler astronomlara şu gerçpgı hatıılatıı Evrenın buyuk bır kısmı goıunmez Evrenın sıyah toz bulutlarıyla veya olu yüdızlarla dolu olduğunu soyleyıp meseleyı burada kapatmak mumkurı antdk bunun boyle olmadığını gosteren pek çok ıpucu soz ko nusu Oncelıklp maddenın en koyu haknı tes pıt edetek yontemler olmasına karşın kayıp bulutları veya yıldızları bulma çabalarmın tu mu bugune dek başarısızlıkla sonuçlandı Ikıncı ve daha akla yatkın olan gerekçe kozmologlarm Buyuk Patlamadan (Bıg Bang) hemen sonra ortaya çıkan çekudek tepkımelennın (nukleer reaksıyonların) hassas olçumlerı nı yapıp bunldiı evıenın gerçek yapısı üe karşüaştuabümeİPrı Bu hesaplamalara goıe bü dık proton ve notronlardan oluşan büınen maddenın toplam mıktarı evıeıun toplam kut lesının çok dltında Gende kalan her ne ıse bızleıı oluşturan maddeye pek benzemıyor Kayıp evıenı bulma çabaları bugun kozmolog ve parçacık fızıkçüermı bıraraya getı ren çok onemlı bır neden Kara maddenın en olası adayları notnnoUr notidlınolar ve aksı yonlar Bu son ıkı parçacık bazı fızüc kuramlan tarafından ongorulmekle bırlıkte bu gune dek vaılandiriddı (tespıt edüemedı) Bu uç parçacıgın elektnksel olarak notr oldugu du şunuluyor Boylece ışıgı emebüır veya yansıtabılırlpr Ancak Buyuk Paüama'dan sonra hayatta kalabüecek kadar da kararlı (stabü) bır yapıya sahıpler 2. SORU: Karanlık enerji nedir? Kozmolojının son üa keşfıne qore bılı nen madde üe kara madde evıenın yapısını açıklanidyd yetmıyoı Bır uçuncu unsur daha soz konu.su ve bu unsur madde degü bır çeşıt karanlü< eneıjı Bu gızemlı unsurun ılk suıydllen evıenrn geometrısırun olçumlerınde elde edüdı Lıns 4. SORU: Nötrinol Agır elementleıı yaıatan çekırdek tepkımelf kuçuk adına notrıno denılen parçacüdarı c parçacıklannın da dahü oldugu lepton de lınen madde üe etküeşımı çok az oldugu ıç 786/8