Katalog

uimaca Hazırlayan: Hüsnü Kale Teleskop nedir ne değildir? Bugun kıınse teleskobun kım tarafmdan bulundugunu kesın olarak bılmebe de gelışımınde kı en onemlı rolun Gaüleo ya aıt oldugunu bılıyor Galüeo ılk te leskobunu 1609 da gelıştuüı ve kısa bır sure •sonra Samanyo lu nu Jupıter ın uydularını Ve nus'un degışık gonmumlerını ve Ay ın duzey çızgısını ınceleyerek çok onemlı keşıflerde bulundu • Gokyuzunu ıncelemek ısteyen bır amator ılk teleskobunu seçerken yansıtan (reflecüng) ve taran (refractıng) teleskopkrdan bırı arasmda ter cıh yapmalıdır Reflektorler aynalar dan yararlanır ve kıran teleskoplara oranla gokyuzunu daha derınlemesı ne gorur Kıran teleskoplar merceklerden yararlanır Ay ve dıger geze genler gıbı goreceh olarak daha yakm nesnelerm aynnüldnru buyutme konusunda reflektorlerden daha ıyıdır Buyuk profesyonel teleskoplar gorulebıhr ışıktan başka degışık elekt romdnyetık radyasyon tıplerını morotesı kızılotesı X ışınları gama ışınları ve radyo dalgalannı ınceleyebılır • Halıhazırda Havvau Mauna Kea dakı ıkız Keck teleskopları herbırılOmet re çapındakı prımer aynalan ıle dunyaran en buytik optık teles koplarıüır Avrupa Guney Gozlcme vı nm 'Very Large Teleskope nun dort adet 8 metrelık ana teleskoplaıı aynı an da kullanılsa reflek torlerının toplam ala nı ıkı Kecksden bu yukolur Arızonada SOLDAN SAĞA 1. Alt koşede yer eksenh bır uydu tardlmdan yeıçek leştırmp hohv goruien her çeşıt bügının ıletılmesı VP almmasımn gpnpl adı uz ıleüyrn Sır 2. Kscnop hon un unlu psprı (Kı<;) Lutesyum Baskentı Mmsk ohn devlet 3. Smır hastalıkları uznıam Tukaklaun toplandıty ycr (Kıs) Neon Bu tahıl bıthsı 4. Sat tançta h şpklmde hareket eden lıguı (Esk) Ateş ozelhklp rphpnnem ateşı Dunyanm Cuneşe en ya km oldudju nokta Satrançta yengı veya yenılgı 5. (Toc; sozc) Goturu ış Prada Muztn,mde bnçok espn hulunan Kuçuk Tı/ıano lakaph Ibodoro Felı pp DF adlı kpanyol mmydturtu (Ib/b lb2S) Al manya/Baden Wurttemburq dd sehıı S. Gunumıu çvı VP yazarlanndan bın Ja^nd belııttm bıı un lcm 7. F'sh Yunan da ç ohanlann ve suruhnu tanu sı Ibkat ın ılçpy irUnunro/etındekıbocuk Dev letm butun ypthlpnnı elmde bulunduran hmse 8.(Tıp) Kaslann ıradpiız olarak kasılması (Hlk) Fğırmen hrmpn m dığer adı Satmeye ve smema yı ııyaılanan Theresp Llıenne Vıva Mala Terra Magn ı gıbı romanlanyla unlu Almanca ve Ingıhz ce yazan HVIÇTP lı john on adlı yazdi 9. Ivazpasaza de lakaph Ahı Çplebı adlı dıvan saııı (? 1438) (Yun Mıto) dokuz musa danbın 10. Yurt ozlemıyle ılgı h (Fik) tnleme ınıltı 11. I'atık Iran m yuneybaü smda (Ilıııitan) MO 4000 yılmdan ıtıbaıcn buyuk bır medenıypt kurmuş devlet (Kıs) TuıkKuşu 12. MO 0 hınyıhn sonunda Yunanıstan ı ısgal eden Hmt Av ı ııpa halkından olan Cumuşbahğı 13. Veıgılıu^un aynı adı taşıyan esenndekı ehanevı Truva preıihi Inka Imparatorhığu nu yahp yıkan Francısco on ad lı kpmyol soykmmcı (14/b 1511) 14. Israıl paıla mentosunun adı japon lırık dranu (lng) Yağ 15. Kuvvelle sanma G Amerıka da kuruknuş ebh bıı medenıypt YVKARIDAN AŞAĞIYA 1. Jıpnnyınm dunyaya hakım olmasını bağlamak ıçm aynı adı tışıyan general (18bJ 1949) taralmdan tasarlanan doktnn Dmgıl 2. Çıft yıldıılaıda her bır yıldız yorungesmm dığprme en uzak olduğu nokta Japonya da eihden kullamlmş lBlıtıehk haum ol{,u su Rp7il aşatfıhk soy^uz 3. lıanın guneyılLaı ıs tanda tarıhı kpnt Guçlu hvyetdn yaıatın (haber olay) 4. Kauçuğun kukurtle ı^lemnesmden elde edı len plastık madde Durumu vc gorunuşu resım ko nusu olmaya detjer anlamında kullanılan terım S. Bır cms nı zpytm (Kıs) Alununyum Ccrmen tan rtian soyundan olanlar 6. jcrommo on adlı unlu Por tehz lı tanhçı ve yuksek rahıp (1506 1580) Kapılar da ışaret vermek ı^ağnda bulunmak ıçm kullanılan bır araç (Lsk) Bal 7. Bır Rus savaş uçağı tunı Brıçte rahplere sadece bır el veıeıek oyumın o bo lumunu tamamlama lbphlı ut,ak (Kıs) Tblluı 8. (Mit) Bıı kuvvete yukselülmış sayımn idçj ust tıı ıfı na yazılan tayı (Kıs) Brom Kuıu veya yaş yuk tı şımaya yarayan gemı 9. CaM Unlu ^aırımız Ipucu belırtı 10. Sonuna kadar anlamında kuîh nılan *;o?cuk HmdfttanlAssamda ıdate bolumu 11. Para bınktırmek n,m kullanılan kuçuk kap Bıı nota (Kıt) Sodyum 12. Mı/ıap çalgıç Sarıçıçpk lı acı kokhı hphmlıkte kullanılan bır bıth (Genlıana Lutca) 13. (Krs) Antımon Davranışlannda dııygu VP coşkunun ayrı ethsı bulunan (esk) lalya 14. Kullanılmamış olan Kuıey yaıımkurenm en pııhk takımyıldızı Lmıle unlu Fıaraız yazar 15. h panyolnarası iaçju mvruye 16. Olumsuzluk belır ten bır on ek Tatlı bır bez,m maddesı 17. (Kıs) Radyum Lutky Dıhmızt Red Kıt dıye çevrılmış çızgı ulm kahramanı 18. Yemvk veya ı^kmm tadmı anlayan uzman fosı Lubnan m oto plaka ımı 19. Av rupa da dpvlpt 20. Bır buıek hayvanı Sonuncu ha lıfpmn adı T 1 U I Mt Grahamda ınşa edılmekte olan Large Bmocular Telescope LBT Buyuk Durbun Teleskobu 2003 yılında tamamlandıgı zarnan tek kaıde uze rınde duran en buyuk teleskop olacak (Ikı adet 8 4 metrelık teleskop durbun gıbı monte edılmış) Pek çok gozlemevı ıçın prımer bırıncü ayna lann çap buyuklugu o kadar onemlı degüdır esas onemlı olan yıldız ışı§ını goruntunun uzerme olabüdığınce guçlu bır şekılde konsantre etmektır Şu anda kullanılmakta veya tasarım aşamasında olan çok sayıda 6 5 ıle 10 metrelık teleskop verımlüık açısmdan bırbınnden pek de farklı degıldır Hubble Uzay Teleskobu gun ışığında çalışır ve dunyanm en guçlu kablosuz aygıtıdır Gokyuzunde 11 yıldır suren mısyonu suresınce 390 000 çekını yapmış ve 15 700 gok cısmmı ıncele mıştır • NASA nın Next Generatıon Space Te lescope' adını verdı gı yenı tasarımı Hubble ın yerını alacak Hubble dan daha hassas oldugu gıbı ddlıa uzakları seçobı lecek Ayrıca Bıg Bangden sonra olu şan ılk ışıklı nesnelen goıebılecek Sualtı tünellerinin yapımı Soru Sualtı tunellerı nasıl ınşa cdı e T •oı«1 oı LToTTTTlŞrnTM * 1 • 1 • 1 ' 1 • 1 • 1 '» 1 11 1 111 111 14 | iı | iı ]M İ 1t | U tT E B I O o1 i T •M r » • vi u i A ı, ı. n • y * ı ° ı N y»ı o \/B? 1|| M | F ] 0 1 A " " | f) | M | A 1 N | ~ T H ~ R " ^ T Â " ^ B ^ K İ Yanıt 1818 yılında Marc Brunel admda bır Fransız rnuhendıs ışçılerm çamura ve suya bdtmadan akarsuların altında tunel açmalarını saglayan bır cı ha? gelıştırdı Bı unel m Tunel Kalkanı uzeı mde bır duzıne kuçuk kapagı olan dokme demırden ydpılmış dıkdortgen bır duvardı Işçıler bu kapaklan teker teker açafak kapak kadar toprağı ka zıp çıkartıyorlardı Daha sonra kalkanın tumu vıdalı krıko yardımı ıle ılerıye dogru ıtıiryor du Kalkaıj üerledıkçc ışçıler gerıde kalan kısmıri duvarlarını kalın tuglalar ıle oruyoıdu Bu daha sonra tunelm kalıbını oluştururdu Londra da Thames Neh rı nın altında 360 metrelık bır tunelın ınşası bu şekılde 9 yüda tamamlanabüdı Bu tunel dunyanın ük suaJtı tunelıydı Brunel bu başansınddn dolayı sır unva nı ıle odullendırüdı Ve dunyanın dort bır yanındakı muhendısler bu yontemı uygulamaya başladılar " 20 Yuzyüda tunel kalkanlan çok • buyuk degısıkhklere ugradı ve bunların yardımıyla çok sayıda sualtı tunelı uışa edıldı Bunların en unlulerı New York un Hollanda ve Lıncoln Tunelı ydı lnşaat suasında tunelın uzerrndekı korkunç basıncm çokmeye yol avnıaması ıçın muhendısler hava sızdırmayan bır malzeme ıle tunelın ıçını sıvadılar Bu arada nehıın altındakı hava basıncını mumkun olduğunca yuki>ek tutmaya çalıştılar Bu nedenle ışçıler zamanlarının buyuk bır kısmını havayı sıkıştır rnakla ve baskıyı azaltmakla geçırıyordu Guney Boston ı lıogan Havaalanı na bagldydiı Ted Williams Tunelı gunumuzun en modern tunel açma sıstemı ıle ınşa edılmıştır Işçıler once Boston Korfezı nın tabanı boyunca ta rama ıle 15 metre derınlığınde bır hendek açtılar Daha sonra heıbırı 97 met re uzunlugunda ıçınde yolları ınşa edılmış 12 dev çelık rup suya ındırı'dı Tupler korfezın tabanına baglanır bağlanmaz tunel 1 5 metre koruyucu kaya tabakası ıçıne gomuldu Son olarak ışçıler çehk bolme duvarlan kaldırarak yollan bırbırlervne bağladılar 782/15 ( "Onüç"ün uğuru Tavlanın zarlanndan bın kdyıptı Bız b e ş arkadaş vakıt geçır mek ıçın bır oyun ıcat ettık Her bırı mi7 7arı beş kez ust uste atıp elde ettıgımız sayılann toplamı ıle yanşacaktık Once ben başladım ve 1 2 2 3 ve 6 ıle 13 toplamını plde eftım Arkadaşla rım 13 un uğuısuzluğu ılp yarışı şımdıdpn kaybetü <5ımı soyledıler Ama ionuçta en yuksek toplam b e rumla ıdı Bu başaıımdan bır sozmetık bulmaca duzenlemeye kalkışıncd ortaya şu çıktı BtR+tKÎ+tKt+UÇ+BEŞ=ONTJÇ Bu loplama ışlcmınde her harf bellı bır rdkdinı tenısü etmektedır 10 2 üe UÇ 3 ıle BFŞ fa ıle ve ONUÇ 13 ıle tam olarak bolunebılmektedır Sorn: ON1IÇ un temsü ettığı sayı kdçtıı 1 ' Duzenleyen Necah Buyukdura 780 sayıdakı Gızemlı Sayılar ısımlı bılmecenın ya nıtı Sekız ın asal olan kupkoku=cî9 İKİ=838 DOR1/056SEKİZ24389 Bilmeceyi doğru çozen okuyuculannuz Avnı Akyu7Zonguldak Baran Işık Istanbul Metm KarcıHatay Ugur lyıdogan Istanbul Nedını Uygun Istan bul Uygar Poldt Istanbul Aydın Bıngol Ankara * t